Hen suyễn, hay còn gọi là hen phế quản, là một bệnh lý mãn tính ảnh hưởng đến đường hô hấp, gây khó thở, ho, và thở khò khè. Đây là một tình trạng phổ biến nhưng có thể kiểm soát được nếu người bệnh tuân thủ đúng các phương pháp điều trị và thay đổi lối sống cần thiết. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về hen suyễn, từ nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị đến việc sống chung với bệnh.
Hen suyễn là gì ?
Hen suyễn hay còn gọi là Hen phế quản (HPQ) là một bệnh có đặc điểm là viêm mạn tính niêm mạc phế quản, làm tăng phản ứng của phế quản thường xuyên với nhiều tác nhân kích thích, dẫn đến co thắt lan tỏa cơ trơn phế quản. Sự co thắt phế quản không cố định, thường có thể hồi phục tự nhiên hoặc sau khi dùng thuốc giãn phế quản.
Tác nhân gây bệnh
Có nhiều tác nhân gây ra bệnh hen suyễn trong đó có thể kể đến các yếu tố sau:
- Dị nguyên: Phấn hoa, lông thú cưng, bụi nhà, nấm mốc…
- Chất kích thích: Khói thuốc lá, ô nhiễm không khí, hóa chất trong các sản phẩm tẩy rửa.
- Nhiễm trùng đường hô hấp: Các bệnh nhiễm trùng như cúm, cảm lạnh có thể làm khởi phát hoặc làm nặng thêm triệu chứng hen suyễn.
- Các cảm xúc mạnh như stress, căng thẳng, buồn…
- Hoạt động thể chất: Một số người có thể bị khó thở khi vận động mạnh.
- Yếu tố khác: Thời tiết lạnh, không khí khô, căng thẳng, và một số loại thuốc như aspirin.
Triệu chứng hen suyễn
Trên lâm sàng, HPQ biểu hiện với các triệu chứng như thở khò khè, khó thở, nặng ngực và ho. Bệnh biến đổi theo mùa, nặng khi tiếp xúc yếu tố nguy cơ hoặc thay đổi thời tiết. Các triệu chứng này có liên quan với sự biến đổi của luồng không khí thở ra do tình trạng tắc nghẽn đường thở (phù nề niêm mạc, co thắt cơ trơn, tăng tiết đờm).
Sau đây là các triệu chứng điển hình sẽ gặp ở bệnh nhân hen suyễn:
- Dấu hiệu cảm lạnh hoặc tiếp xúc các dị nguyên gây dị ứng, hắt hơi, sổ mũi
- Ho thường xuyên, đặc biệt là vào ban đêm, ho khan hoặc ho đờm
- Hụt hơi hoặc khó thở, thở khò khè
- Đau tức ngực
- Co kéo các cơ hô hấp phụ ở vùng cổ và ngực
- Cảm thấy rất mệt mỏi hoặc không còn sức lực mỗi khi tập thể dục
- Thở gắng sức
Cơn hen suyễn có thể chuyển biến xấu rất nhanh. Do đó, cần phải ngay lập tức kiểm soát các triệu chứng, như dùng các loại thuốc xịt hen suyễn cắt cơn hen và dự phòng hen theo chỉ định như một cách chữa trị hen suyễn cần thiết. Nếu không, bệnh sẽ khiến người bệnh có thể bị suy hô hấp có thể dẫn đến tử vong
Thuốc điều trị hen suyễn và sử dụng thuốc đúng cách
Các thuốc điều trị được chia thành 2 nhóm chính:
- Điều trị cơn hen cấp tính: Khi tình trạng viêm của đường thở nặng lên gây ra các triệu chứng của cơn hen thì cần dùng thuốc giãn phế quản (cắt cơn hen cấp tính).
- Dự phòng cơn hen: Kiểm soát tình trạng viêm vốn có của đường thở để tình trạng này không nặng lên khi gặp tác động của dị nguyên, được gọi là điều trị dự phòng.
Điều trị dự phòng tốt giúp cơn hen ít xuất hiện, người bệnh có thể sinh hoạt, vận động, làm việc bình thường. Mục tiêu điều trị giúp dự phòng cơn hen cấp tính, nâng cao chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.
Khi điều trị bệnh hen phế quản người bệnh cần tuân thủ đúng liều lượng và hướng dẫn sử dụng của bác sĩ để đạt hiệu quả tốt nhất
Các nhóm thuốc chính thường được sử dụng trong điều trị hen suyễn bao gồm:
- Thuốc giãn phế quản (các thuốc cường beta-2, kháng cholinergic)
- Corticosteroid
- Thuốc kháng Leukotriene
- Ổn định tế bào mast
- Methylxanthines
- Thuốc kích thích miễn dịch
Thuốc trong nhóm thuốc điều trị hen suyễn được dùng dưới dạng hít, đường uống, tiêm dưới da hoặc tiêm tĩnh mạch, các loại thuốc hít có trong các dạng thuốc xịt và dạng bột. Sử dụng các thuốc dạng khí dung với một buồng đệm hoặc buồng giữ tạo điều kiện lắng đọng của thuốc trong đường hô hấp chứ không phải là hầu họng, bệnh nhân nên rửa và lau khô buồng đệm sau mỗi lần sử dụng để ngăn ngừa nhiễm khuẩn. Ngoài ra, việc sử dụng các dạng thuốc khí dung đòi hỏi sự phối hợp giữa hoạt động của dụng cụ hít (cung cấp thuốc) và động tác; các dạng bột làm giảm sự cần thiết của sự phối hợp này, bởi vì thuốc chỉ được cung cấp khi bệnh nhân hít vào đầy đủ với một lực tốt.
Theo dõi kế hoạch, hành động hen suyễn
Cách theo dõi kế hoạch hành động hen suyễn:
- Mang theo kế hoạch bên mình mọi lúc.
- Chia sẻ kế hoạch với gia đình, bạn bè và đồng nghiệp.
- Xem xét lại kế hoạch với bác sĩ ít nhất mỗi năm một lần hoặc khi có bất kỳ thay đổi nào về tình trạng sức khỏe của bạn.
- Ghi chép lại bất kỳ thay đổi nào về tình trạng hen suyễn của bạn, chẳng hạn như khi bạn có cơn hen cấp hoặc khi bạn cần thay đổi liều lượng thuốc.
Thay đổi lối sống kiểm soát hen suyễn
Bên cạnh việc dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ, bạn cũng có thể thực hiện một số thay đổi lối sống để giúp kiểm soát hen suyễn tốt hơn. Những thay đổi này bao gồm:
- Tránh các yếu tố dị nguyên: Xác định và tránh các yếu tố gây ra cơn hen suyễn như bụi bẩn, phấn hoa, lông động vật, khói thuốc lá và khí lạnh.
- Không sử dụng thuốc lá: Hút thuốc lá là một yếu tố gây hen suyễn nghiêm trọng và có thể làm cho bệnh trở nên tồi tệ hơn.
- Tập thể dục thường xuyên: Tập thể dục thường xuyên có thể giúp cải thiện chức năng phổi và giảm nguy cơ mắc các cơn hen cấp.
- Duy trì cân nặng hợp lý: Thừa cân hoặc béo phì có thể làm cho hen suyễn trở nên tệ hơn.
- Tránh tình trạng căng thẳng: Căng thẳng có thể là một yếu tố bắt nguồn cơn hen suyễn. Các biện pháp có thể áp dụng giảm căng thẳng như tập yoga hoặc thiền.
- Ăn uống đầy đủ dinh dưỡng: Đảm bảo chế độ ăn đầy đủ dinh dưỡng có thể giúp tăng cường hệ miễn dịch và giảm nguy cơ mắc các cơn hen cấp.
- Theo dõi triệu chứng: Ghi lại các triệu chứng hàng ngày để theo dõi tình trạng bệnh.
- Sử dụng thuốc đúng cách: Ghi nhớ lịch sử dụng thuốc và điều chỉnh liều lượng theo chỉ dẫn của bác sĩ.
Sống chung với hen suyễn ở trường học, nơi làm việc và khi đi du lịch
- Thông báo cho giáo viên hoặc quản lý về tình trạng hen suyễn: Để họ có thể hỗ trợ bạn trong trường hợp khẩn cấp và giúp bạn kiểm soát hen suyễn tốt hơn tại môi trường học tập hoặc làm việc.
- Mang theo thuốc bên mình: Luôn mang theo thuốc hít cắt cơn và thuốc dự phòng trong người để sử dụng khi cần thiết.
- Chuẩn bị cho các chuyến đi: Tìm hiểu về các yếu tố nguy cơ tiềm ẩn tại điểm đến, mang theo đủ thuốc và thông tin liên hệ khẩn cấp.
- Có kế hoạch dự phòng: Lên kế hoạch cho các tình huống bất ngờ, chẳng hạn như mất thuốc hoặc gặp cơn hen cấp khi đi du lịch.
Kết luận
Hen suyễn là một bệnh lý mãn tính nhưng có thể kiểm soát được nếu tuân thủ đúng các phương pháp điều trị và thay đổi lối sống cần thiết. Việc sử dụng thuốc đúng cách, theo dõi kế hoạch hành động hen suyễn, và thay đổi lối sống là những yếu tố quan trọng giúp bạn sống chung với hen suyễn một cách thoải mái và an toàn. Đừng ngại thảo luận với bác sĩ của bạn về bất kỳ vấn đề nào liên quan đến bệnh hen suyễn để có được sự hỗ trợ và hướng dẫn cần thiết. Cuộc sống với hen suyễn có thể đầy thử thách, nhưng với kiến thức và sự chuẩn bị đúng đắn, bạn hoàn toàn có thể kiểm soát và tận hưởng cuộc sống một cách trọn vẹn.
Xin lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Độc giả vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể và chính xác nhất.
