Rối loạn ám ảnh cưỡng chế là trạng thái sức khỏe tâm thần xảy ra khi một người mắc phải chu kỳ ám ảnh và cưỡng chế. Căn bệnh này gây nhiều phiền toái, ảnh hưởng đến sức khỏe tâm lý, khả năng học tập và làm việc. Để hiểu rõ hơn về rối loạn ám ảnh cưỡng chế chúng ta sẽ đi sâu vào khái niệm, các nhóm hành vi, nguy cơ và mức độ nguy hiểm của rối loạn ám ảnh cưỡng chế.
Hội chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế là gì?
Hội chứng ám ảnh cưỡng chế hay có tên gọi khác là chứng OCD – là một bệnh có liên quan tới các rối loạn tâm thần. Những ai mắc OCD sẽ không thể kiểm soát được bản thân có những suy nghĩ hoặc hành động lặp đi lặp lại. Tuy nó không tác động nhiều đến sức khỏe người bệnh, nhưng lại gây ra các ảnh hưởng cho sinh hoạt hàng ngày, trong học tập, công việc và cản trở việc xây dựng các mối quan hệ xung quanh.
Đặc điểm của hội chứng ám ảnh cưỡng chế là người bệnh vẫn có ý thức được sự bất hợp lý trong hành động cũng như suy nghĩ, nhưng lại không kiểm soát được chúng.
Ám ảnh: Những suy nghĩ, hình ảnh hoặc xung động gây lo lắng xuất hiện một cách liên tục.
Cưỡng chế: Hành động hoặc thói quen lặp đi lặp lại nhằm giảm bớt lo lắng từ những ý nghĩ ám ảnh.
Các nhóm hành vi rối loạn ám ảnh cưỡng chế
Những đặc điểm của hội chứng ám ảnh cưỡng chế so với người bình thường có thể được nhận thấy từ các hành vi như:
- Luôn bị chi phối ít nhất 1 tiếng đồng hồ/ngày bởi các hành động và suy nghĩ thiện hướng OCD.
- Không kiểm soát được hành vi của bản thân mặc dù luôn nhận thức được suy nghĩ và hành động đó là thừa thãi.
- Sự lặp đi lặp lại trong hành vi chỉ để giảm sự căng thẳng và lo lắng chứ người bệnh không thực sự cảm thấy hứng thú hay yêu thích nó.
- Trong một số trường hợp nhất định, người bệnh sẽ có sự cử động cơ bất thường như: khịt mũi, nhún vai, nháy mắt, nhăn mặt,… một cách liên tục.
Sau đây là các nhóm hành vi rối loạn ám ảnh cưỡng chế:
Làm sạch – làm bẩn:
- Lo lắng dai dẳng về vi trùng hoặc bệnh tật
- Suy nghĩ về cảm giác bẩn thỉu hoặc ô uế (thể chất hoặc tinh thần)
- Lo sợ dai dẳng về việc tiếp xúc với máu, chất độc hại, vi rút hoặc các nguồn ô nhiễm khác
- Tránh các nguồn ô nhiễm có thể xảy ra
- Buộc phải loại bỏ những vật dụng mà bạn cho là bẩn (ngay cả khi chúng không bẩn)
- Buộc phải rửa hoặc làm sạch các vật dụng bị ô nhiễm
- Các nghi thức làm sạch hoặc rửa cụ thể, chẳng hạn như rửa tay hoặc chà bề mặt một số lần nhất định.
Đối xứng và sắp xếp:
- Yêu cầu về các mặt hàng hoặc đồ dùng được căn chỉnh theo một cách nhất định
- Yêu cầu cao về sự đối xứng hoặc tổ chức trong các hạng mục
- Yêu cầu đối xứng trong các hành động (nếu bạn gãi đầu gối trái, bạn cũng phải gãi đầu gối phải)
- Buộc phải sắp xếp đồ đạc hoặc các vật dụng khác của bạn cho đến khi chúng cảm thấy “vừa phải”
- Cảm thấy không đầy đủ khi các mục không chính xác
- Các nghi thức đếm, chẳng hạn như cần đếm đến một số cụ thể trong một số lần nhất định
- Suy nghĩ mê tín hoặc tin rằng điều gì đó tồi tệ sẽ xảy ra nếu bạn không sắp xếp hoặc tổ chức mọi thứ theo đúng cách
- Các nghi thức tổ chức hoặc các cách sắp xếp cụ thể các đối tượng.
Suy tưởng cấm kỵ:
- Thường xuyên có những ý nghĩ có tính chất tình dục hoặc bạo lực
- Cảm giác tội lỗi, xấu hổ và đau khổ khác về suy nghĩ của bạn
- Liên tục đặt câu hỏi về xu hướng tình dục, mong muốn hoặc sở thích tình dục của bạn
- Lo lắng dai dẳng rằng bạn sẽ hành động theo những suy nghĩ xâm nhập của mình hoặc việc có chúng khiến bạn trở thành người xấu
- Thường xuyên lo lắng rằng bạn sẽ làm hại bản thân hoặc người khác mà không có ý nghĩa
- Ám ảnh về những ý tưởng tôn giáo cảm thấy báng bổ hoặc sai trái
- Cảm giác trách nhiệm dai dẳng về việc gây ra những điều tồi tệ
- Buộc phải giấu những thứ bạn có thể sử dụng làm vũ khí
- Cố gắng đảm bảo rằng bạn sẽ không hành động theo những suy nghĩ xâm phạm
- Cố gắng đảm bảo rằng bạn không phải là người xấu
- Các nghi lễ tinh thần để xua tan hoặc hủy bỏ suy nghĩ của bạn
- Thường xuyên xem lại các hoạt động hàng ngày của bạn để đảm bảo bạn không làm tổn thương bất kỳ ai, cho dù tinh thần hay thể chất.
Tích trữ:
- Lo lắng dai dẳng rằng việc vứt bỏ thứ gì đó có thể gây hại cho bạn hoặc người khác
- Nhu cầu thu thập một số vật phẩm nhất định để bảo vệ bản thân hoặc người khác khỏi bị tổn hại
- Cực kỳ sợ hãi khi vô tình vứt bỏ một vật quan trọng hoặc thiết yếu (chẳng hạn như thư có thông tin nhạy cảm hoặc cần thiết)
- Buộc phải mua nhiều mặt hàng của cùng một mặt hàng, ngay cả khi bạn không cần nhiều
- Khó vứt bỏ mọi thứ vì chạm vào chúng có thể gây ô nhiễm
- Cảm thấy không đầy đủ nếu bạn không thể tìm thấy một vật sở hữu hoặc vô tình làm mất hoặc ném nó đi
- Buộc phải kiểm tra hoặc xem xét tài sản của bạn.
Nguy cơ rối loạn ám ảnh cưỡng chế
OCD không chỉ gây ảnh hưởng đến tâm lý mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống hàng ngày của người bệnh.
- Ảnh hưởng đến công việc và học tập: Sự chiếm hữu của các ý nghĩ ám ảnh và hành vi cưỡng chế làm gián đoạn công việc và học tập.
- Quan hệ xã hội: Người bệnh có thể tránh xa bạn bè, gia đình do lo lắng về các ý nghĩ ám ảnh và hành vi cưỡng chế.
- Sức khỏe tâm lý: OCD có thể dẫn đến các vấn đề tâm lý khác như trầm cảm, lo âu, và thậm chí là tự tử.
Rối loạn ám ảnh cưỡng chế có nguy hiểm không?
OCD là một bệnh lý nguy hiểm nếu không được điều trị đúng cách. Sự ảnh hưởng của bệnh không chỉ giới hạn trong suy nghĩ và hành vi mà còn lan rộng đến nhiều khía cạnh khác của cuộc sống người bệnh.
- Ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày: Triệu chứng OCD thường là những suy nghĩ ám ảnh hoặc hành vi cưỡng chế không lặp lại thường xuyên trong sinh hoạt hàng ngày.
- Mối quan hệ xã hội: Người mắc OCD sẽ rất khó để duy trì khả năng giao tiếp và các mối quan hệ trong xã hội.
- Sức khỏe tinh thần: Hội chứng OCD sẽ gia tăng stress và lo âu, khiến tinh thần không được thư thái.
- Ảnh hưởng đến sức khỏe cơ thể: Trong nhiều trường hợp, hành vi cưỡng chế như rửa tay quá nhiều sẽ khiến cho da bị tổn thương và suy giảm chức năng miễn dịch.
- Nguy cơ tự tử: Mức độ lo lắng và trầm cảm cao ở người bệnh có thể dẫn đến ý định và hành vi tự tử.
Người bệnh OCD nên làm gì ?
Nếu bạn hoặc người thân mắc rối loạn ám ảnh cưỡng chế, điều quan trọng là tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia y tế.
- Tư vấn và trị liệu tâm lý: Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT) là một phương pháp hiệu quả trong điều trị OCD.
- Dùng thuốc: Các loại thuốc chống trầm cảm có thể được sử dụng để giảm triệu chứng OCD.
- Hỗ trợ từ gia đình và bạn bè: Sự hiểu biết và hỗ trợ từ người thân rất quan trọng trong quá trình điều trị.
- Tự chăm sóc: Thực hiện các hoạt động giảm stress, giữ thói quen sinh hoạt lành mạnh và duy trì sự cân bằng trong cuộc sống.
Rối loạn ám ảnh cưỡng chế là một bệnh lý tâm thần nghiêm trọng, gây ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Việc hiểu rõ về bệnh, nhận biết các triệu chứng và tìm kiếm sự hỗ trợ kịp thời là rất quan trọng. Điều trị đúng cách và hỗ trợ từ gia đình, bạn bè sẽ giúp người bệnh có thể kiểm soát và giảm thiểu tác động của bệnh đến cuộc sống. Hãy luôn nhớ rằng, sự quan tâm và chăm sóc tâm lý đúng mức sẽ giúp bạn và người thân vượt qua khó khăn của căn bệnh này.
