Sức khỏe tâm thần ngày càng được thảo luận nhiều kể từ cuộc khủng hoảng COVID-19, vì các ca tử vong và nhập viện liên quan, lệnh phong tỏa và hạn chế xã hội đã gây ảnh hưởng sâu sắc. Trong số những con số đáng báo động khác, tỷ lệ trầm cảm và lo lắng trên toàn cầu đã tăng hơn 25% vào năm 2020, trong đó độ tuổi từ 20 đến 24 phải chịu mức tăng vọt lớn nhất. Bài viết này cung cấp cho bạn những kiến thức cơ bản về sức khỏe tâm thần, đề cập đến nhiều lý do khiến sức khỏe tâm thần của người trẻ bị ảnh hưởng nhiều hơn bởi các sự kiện gần đây so với các nhóm dân số khác và một số cách để đối phó.
Rối loạn cảm xúc là gì?
Rối loạn cảm xúc là trạng thái cảm xúc bị trầm trọng quá mức mà người bệnh khó có thể kiểm soát, dẫn tới tình trạng trầm cảm hoặc rối loạn lưỡng cực. Rối loạn cảm xúc ảnh hưởng đến cách ta suy nghĩ và cảm nhận, và các triệu chứng có thể khá nghiêm trọng. Trong hầu hết các trường hợp, bệnh không tự khỏi và cần được điều trị chuyên khoa.
Trầm cảm
Triệu chứng chính của trầm cảm là cảm giác buồn sâu sắc, vô vọng, và cảm thấy cuộc sống không đáng sống. Người bệnh có thể suy nghĩ về việc tự tử hoặc cái chết. Hầu hết mọi người đều trải qua nỗi buồn trong cuộc sống, nhưng đối với những người bị trầm cảm nặng, những cảm giác này không giảm bớt theo thời gian nếu không được điều trị.
Triệu chứng của trầm cảm có thể bao gồm:
- Cảm giác buồn bã, trống rỗng hoặc vô vọng
- Mất hứng thú hoặc niềm vui trong các hoạt động hàng ngày
- Thay đổi về cân nặng và khẩu vị
- Mất ngủ hoặc ngủ quá nhiều
- Mệt mỏi hoặc mất năng lượng
- Cảm giác vô giá trị hoặc tội lỗi
- Khó tập trung, suy nghĩ hoặc ra quyết định
- Suy nghĩ về cái chết hoặc tự tử
Rối loạn lưỡng cực
Rối loạn lưỡng cực, đôi khi được gọi là bệnh hưng trầm cảm, gây ra các biến đổi cảm xúc cực độ. Người bệnh có thể trải qua các giai đoạn hưng phấn, vui vẻ, đầy năng lượng, xen kẽ với các giai đoạn buồn bã, tuyệt vọng. Trong một số trường hợp, người bệnh có thể trải qua hai thái cực này cùng một lúc.
Triệu chứng của giai đoạn hưng phấn có thể bao gồm:
- Cảm giác hưng phấn, vui vẻ tột độ
- Tăng cường năng lượng và hoạt động
- Giảm nhu cầu ngủ
- Nói nhanh và liên tục
- Tăng khả năng tập trung vào các hoạt động và mục tiêu
- Cảm giác tự tin hoặc tự đại quá mức
- Tham gia vào các hành vi rủi ro như tiêu tiền hoang phí hoặc quan hệ tình dục không an toàn
Triệu chứng của giai đoạn trầm cảm trong rối loạn lưỡng cực tương tự như triệu chứng của trầm cảm nặng.
Vì sao người trẻ hay bị rối loạn cảm xúc
Rất nhiều vấn đề trong cuộc sống hàng ngày ảnh hưởng đến sức khỏe tâm lí người trẻ. Những thứ này có thể bao gồm giao thông, vấn đề về tiền bạc, nhà cửa, tiếp cận thực phẩm và chăm sóc con cái. Mỗi yếu tố trong số những yếu tố như thay đổi lớn trong đời, căng thẳng, chấn thương, một số bệnh về thể chất, và các thuốc đều có thể gây ra rối loạn tâm trạng. Những rối loạn này ảnh hưởng đến cả đàn ông và phụ nữ. Cụ thể:
Áp lực xã hội và cuộc sống hiện đại
Người trẻ thường phải đối mặt với nhiều áp lực từ học tập, công việc và các mối quan hệ xã hội. Những kỳ vọng cao từ gia đình và xã hội, cùng với sự cạnh tranh trong học tập và công việc, dễ dẫn đến tình trạng căng thẳng và lo âu. Các yếu tố như giao thông, vấn đề về tiền bạc, nhà cửa, và tiếp cận thực phẩm cũng góp phần vào tình trạng này.
Ảnh hưởng của đại dịch COVID-19
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng đại dịch COVID-19 đã gây ra sự gia tăng các chứng rối loạn cảm xúc ở người trẻ. Sự cô lập, đóng cửa trường học, và các hạn chế khác đã làm gián đoạn cuộc sống hàng ngày, đặc biệt là ở những người trẻ tuổi vốn dựa nhiều vào sự giao lưu xã hội. Khủng hoảng kinh tế và tỷ lệ thất nghiệp gia tăng cũng góp phần làm tăng áp lực tinh thần.
Sự gia tăng sử dụng mạng xã hội
Việc sử dụng mạng xã hội quá mức có thể gây ra các cảm giác tiêu cực và tự ti. Nghiên cứu cho thấy rằng mạng xã hội có mối liên hệ mật thiết với các vấn đề sức khỏe tâm thần, bao gồm trầm cảm, lòng tự trọng thấp, lo lắng về ngoại hình, và các rối loạn ăn uống. Việc so sánh bản thân với những hình ảnh không thực tế trên mạng xã hội có thể gây ra cảm giác tự ti và dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng về sức khỏe tâm thần.
Các yếu tố khác
Các yếu tố khác như thay đổi lớn trong đời, căng thẳng, chấn thương, một số bệnh về thể chất và các loại thuốc cũng có thể gây ra rối loạn tâm trạng. Những rối loạn này ảnh hưởng đến cả nam và nữ, nhưng nữ giới thường có nguy cơ cao hơn.
Điều trị rối loạn cảm xúc
Việc điều trị rối loạn cảm xúc phụ thuộc vào tình trạng và triệu chứng cụ thể của từng người. Thông thường, điều trị bao gồm sự kết hợp giữa thuốc và liệu pháp tâm lý. Ngoài ra, còn có các loại điều trị khác như liệu pháp kích thích não.
Liệu pháp tâm lý
Liệu pháp tâm lý, còn gọi là liệu pháp nói chuyện, là một phương pháp điều trị quan trọng cho rối loạn cảm xúc. Các liệu pháp phổ biến bao gồm:
- Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT): Giúp người bệnh nhận ra và thay đổi các suy nghĩ tiêu cực và hành vi gây hại.
- Liệu pháp hành vi biện chứng (DBT): Đặc biệt hiệu quả cho những người bị rối loạn lưỡng cực, giúp họ quản lý cảm xúc và xây dựng các kỹ năng sống lành mạnh.
- Liệu pháp tâm lý động lực học: Tập trung vào việc khám phá các cảm xúc tiềm ẩn và cách chúng ảnh hưởng đến hành vi hiện tại.
Sử dụng thuốc
Các loại thuốc điều trị rối loạn cảm xúc bao gồm:
- Thuốc chống trầm cảm: Giúp giảm các triệu chứng của trầm cảm.
- Thuốc ổn định tâm trạng: Được sử dụng cho rối loạn lưỡng cực để ngăn ngừa các giai đoạn hưng phấn và trầm cảm.
- Thuốc chống loạn thần: Đôi khi được sử dụng cho rối loạn lưỡng cực và các dạng rối loạn cảm xúc khác.
Thay đổi lối sống
Thay đổi lối sống là một phần quan trọng trong việc điều trị rối loạn cảm xúc. Các biện pháp bao gồm:
- Tập thể dục: Giúp giải phóng endorphin, làm giảm lo lắng và căng thẳng, giúp bạn cảm thấy dễ chịu.
- Ngủ đủ giấc: 7-9 tiếng mỗi đêm là cần thiết để thiết lập lại bộ não và cơ thể, giúp xử lý cảm xúc và trí nhớ tốt hơn.
- Ăn uống lành mạnh: Đảm bảo cung cấp đủ dưỡng chất cho cơ thể để duy trì sức khỏe tổng thể và tinh thần.
- Thực hành các bài tập thở và thiền: Giúp bộ não của bạn tách khỏi suy nghĩ và quản lý cảm xúc tốt hơn.
Sử dụng mạng xã hội một cách thông minh
Mọi người có thể bị tổn thương khi lướt xem mạng xã hội, nhưng có thể giảm thiểu rủi ro lo lắng bằng cách sử dụng mạng xã hội một cách thông minh hơn. Chọn lọc những nội dung tích cực, truyền cảm hứng và tránh xa những nội dung tiêu cực có thể giúp cải thiện tâm trạng.
Kết luận
Chăm sóc sức khỏe tâm thần đóng vai trò quan trọng trong việc đối phó với các sự kiện cuộc sống và ngăn ngừa các rối loạn tâm lý. Người trẻ đặc biệt dễ bị ảnh hưởng bởi các yếu tố xã hội và áp lực cuộc sống hiện đại. Tuy nhiên, với sự hỗ trợ từ các phương pháp điều trị và thay đổi lối sống, họ có thể cải thiện và duy trì sức khỏe tâm thần tốt hơn. Việc tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia y tế và tạo dựng môi trường sống tích cực sẽ giúp giảm thiểu tác động của rối loạn cảm xúc và nâng cao chất lượng cuộc sống.
