Bệnh lao ở trẻ em là một vấn đề quan trọng trong y tế, đặc biệt tại các khu vực có tỷ lệ mắc bệnh cao. Với khả năng lan truyền qua không khí, bệnh lao có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và sự phát triển của trẻ. Trẻ em là nhóm dễ bị ảnh hưởng, và việc phát hiện và điều trị sớm là cần thiết để ngăn chặn biến chứng nặng nề. Tại sao bệnh lao ở trẻ em cần được quan tâm? Bởi vì bệnh lao có thể gây ra nhiều biến chứng, từ biến dạng cột sống đến tử vong. Hãy cùng tìm hiểu về Bệnh lao ở trẻ em và những điều cần biết qua bài viết dưới đây nhé.
Nguyên nhân gây bệnh lao ở trẻ em
Nguyên nhân chính gây ra bệnh lao là vi khuẩn Mycobacterium Tuberculosis (MTB- vi khuẩn hiếu khí) lây lan từ người sang người thông qua các giọt cực nhỏ phát tán vào không khí. Sau khi xâm nhập vào cơ thể người, vi khuẩn MTB không hoạt động ngay lập tức mà nó sẽ ở trong trạng thái ngủ – đây chính là giai đoạn ủ bệnh. Hầu hết, giai đoạn này không xuất hiện bất cứ triệu chứng nào và không gây lây lan sang người khác. Tuy nhiên khi làm xét nghiệm, người bệnh vẫn có thể nhận được kết quả dương tính với vi khuẩn lao mặc dù không có dấu hiệu của bệnh. Nếu được phát hiện sớm và điều trị kịp thời ngay từ giai đoạn này, nguy cơ mắc bệnh lao sẽ giảm đáng kể.
Điều kiện lây nhiễm: Trẻ em dễ bị nhiễm lao hơn khi sống trong môi trường có người mắc bệnh lao mà không được cách ly kịp thời. Sự lây lan của vi khuẩn lao còn phụ thuộc vào mức độ thông khí trong không gian sống, cũng như thói quen sinh hoạt hàng ngày.
Yếu tố nguy cơ: Trẻ em dưới 5 tuổi, trẻ suy dinh dưỡng, hoặc có hệ miễn dịch suy giảm là những đối tượng dễ bị lao tấn công. Bên cạnh đó, trẻ em sống trong các khu vực có tỷ lệ bệnh lao cao cũng có nguy cơ nhiễm bệnh cao hơn.
Theo nghiên cứu chỉ ra rằng, cứ mười người nhiễm vi khuẩn lao MTB thì sẽ có một người phát triển thành bệnh. Vi khuẩn gây bệnh thường không hoạt động ngay mà sẽ chờ cho tới khi hệ thống miễn dịch của cơ thể yếu đi và không còn đủ sức chống cự lại, đặc biệt là ở người già và những người bị nhiễm HIV. Điều này cũng có nghĩa là thời gian ủ bệnh của mỗi người sẽ khác nhau, một khi vi khuẩn lao đã hoạt động, chúng sẽ phát triển từ phổi và theo máu đi sang các cơ quan khác của cơ thể.
Triệu chứng bệnh lao ở trẻ em
Mỗi trẻ sẽ biểu hiện các triệu chứng về bệnh lao khác nhau và điều này còn phụ thuộc vào lứa tuổi trẻ mắc phải. Dưới đây là những dấu hiệu điển hình khi trẻ bị bệnh lao:
- Ho kéo dài: Ho kéo dài trên 2 tuần, đặc biệt là ho ra máu, là dấu hiệu cảnh báo quan trọng.
- Sốt: Sốt kéo dài không rõ nguyên nhân, thường sốt nhẹ vào buổi chiều hoặc tối.
- Sụt cân, chán ăn: Trẻ em bị lao thường sụt cân nhanh chóng, mệt mỏi, chán ăn.
- Ra mồ hôi đêm, ớn lạnh: Một triệu chứng phổ biến khác là ra mồ hôi nhiều vào ban đêm.
- Khó thở và đau ngực: Trong những trường hợp nghiêm trọng hơn, trẻ có thể cảm thấy khó thở, đau ngực do vi khuẩn lao tấn công vào phổi.
- Cơ thể mệt mỏi, kém phát triển
- Viêm tuyến.
Bước sang độ tuổi thanh thiếu niên, triệu chứng có thể thay đổi với các biểu hiện đặc trưng bao gồm:
- Trẻ bị ho kéo dài (có thể hơn 3 tuần), ho ra đờm hoặc lẫn máu;
- Không có cảm giác thèm ăn, giảm cân;
- Đau ngực;
- Cơ thể luôn trong trạng thái mệt mỏi, yếu đuối;
- Sốt;
- Ớn lạnh;
- Viêm tuyến;
- Ban đêm hay đổ mồ hôi.
Các bậc phụ huynh khi thấy con em mình xuất hiện những biểu hiện trên có thể hay bị nhầm lẫn với bệnh cảm sốt thông thường, vì thế có những trường hợp trẻ em không được phát hiện và đưa tới bệnh viện để sớm được tiếp nhận chẩn đoán và điều trị sẽ khiến bệnh tiến triển nặng hơn. Các biểu hiện nguy hiểm có thể xảy ra đó là: Ho dai dẳng không khỏi, sốt, mệt mỏi, khó thở, thở nhanh thở gấp, kiệt sức, thể chất yếu kém, sưng hạch bạch huyết.
Có những bệnh nhi dưới 4 tuổi bị nhiễm bệnh, vi khuẩn lao còn lây lan sang các bộ phận khác, dần dần tàn phá cơ thể của trẻ. Nguy hiểm nhất đó là vi khuẩn lao tấn công vào khu vực não bộ, phát triển thành lao màng não gây nên những hậu quả ảnh hưởng tới hệ thần kinh trung ương của trẻ. Biến chứng của bệnh này đã được đề cập ở trên, gây cản trở nghiêm trọng tới tương lai phát triển trí tuệ cũng như thể chất ở trẻ em.
Chẩn đoán và điều trị bệnh lao ở trẻ em
Việc chẩn đoán và điều trị bệnh lao ở trẻ em cần được thực hiện bởi các chuyên gia y tế. Những trẻ em có các yếu tố nguy cơ sau sẽ cần phải làm xét nghiệm test tuberculin trên da để xác định xem trẻ có bị nhiễm lao hay không:
- Trẻ có các triệu chứng lâm sàng giống thể bệnh lao
- Trẻ đã từng tiếp xúc với bệnh lao trong vòng 5 năm qua
- Trẻ đến từ khu vực có dịch tễ lao
- Hình ảnh chụp X-quang của trẻ nghi nhiễm khuẩn lao.
Phương pháp tiến hành xét nghiệm lao trên da:
- Bác sĩ sẽ tiêm một lượng nhỏ vi khuẩn lao đã được tinh chế, sau đó làm bất hoạt vùng da ở phần mặt trên của cánh tay của bệnh nhi. Trường hợp trẻ đã bị nhiễm khuẩn lao, tại vùng da ở vị trí tiêm sẽ xuất hiện phản ứng sưng và tấy đỏ;
- Bác sĩ sẽ tiến hành theo dõi và kiểm tra vùng da đã được tiêm trong khoảng từ 48 – 72h, đồng thời đo đạc đường kính của vết sưng đỏ. Xét nghiệm này giúp kiểm tra xem trẻ có tiền sử bị nhiễm lao hay không, ngay cả khi trẻ không biểu hiện bất kỳ triệu chứng nào.
Các kỹ thuật xét nghiệm khác:
- Chụp X-quang phổi
- Xét nghiệm đờm
- Xét nghiệm máu.
Sau khi đã tiến hành xét nghiệm lao trên da và nếu cho ra kết quả dương tính với vi khuẩn lao, trẻ sẽ được chỉ định chụp thêm X-quang phổi để xem trẻ có bị nhiễm lao thể hoạt động không. Tìm khuẩn lao bằng xét nghiệm đờm, xét nghiệm máu cũng được áp dụng, từ đó đưa ra phác đồ điều trị hợp lý cho trẻ.
Nếu trẻ không biểu hiện bất kỳ triệu chứng nào của bệnh nhưng lại có kết quả dương tính, bác sĩ có thể sẽ cho trẻ dùng thuốc isoniazid (INH). Liều dùng: uống hàng ngày và liệu trình kéo dài trong ít nhất 9 tháng, phòng trường hợp bệnh lao tiến triển.
Những bệnh nhi mắc phải thể lao hoạt động sẽ phải sử dụng kết hợp từ 3 – 4 loại thuốc khác nhau, bao gồm isoniazid, rifampicin, pyrazinamid và ethambutol liệu trình trong 6 – 12 tháng. Bên cạnh những hiệu quả trị bệnh mà thuốc chống lao đem lại cũng tồn tại những tác dụng phụ không mong muốn. Do đó, phụ huynh cần theo dõi sát sao việc dùng thuốc của trẻ, tái khám theo lịch hẹn để bác sĩ có đủ dữ liệu để đánh giá hiệu quả điều trị và xử lý những tác dụng phụ do thuốc lao.
Phòng ngừa bệnh lao ở trẻ em
Phòng ngừa bệnh lao ở trẻ em đòi hỏi một chiến lược tổng thể, bao gồm tiêm chủng, kiểm tra sức khỏe định kỳ và cải thiện điều kiện sống.
- Tiêm Vắc-xin BCG: Đây là biện pháp phòng ngừa chính để bảo vệ trẻ em khỏi bệnh lao. Vắc-xin BCG nên được tiêm ngay sau khi trẻ sinh ra.
- Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Trẻ em, đặc biệt là những đối tượng có nguy cơ cao, cần được kiểm tra sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm bệnh lao.
- Cải thiện điều kiện sống: Đảm bảo môi trường sống sạch sẽ, thông thoáng, và có chế độ dinh dưỡng hợp lý giúp tăng cường sức đề kháng cho trẻ.
Kết luận
Bệnh lao ở trẻ em là một vấn đề nghiêm trọng nhưng có thể phòng ngừa và điều trị hiệu quả nếu được phát hiện kịp thời. Phụ huynh cần chú ý đến các triệu chứng bất thường ở trẻ và đưa trẻ đi khám ngay khi có dấu hiệu nghi ngờ. Việc tiêm phòng vắc-xin BCG và duy trì môi trường sống lành mạnh sẽ giúp bảo vệ trẻ khỏi bệnh lao. Quan trọng hơn, sự quan tâm và chăm sóc tận tình của gia đình và cộng đồng là chìa khóa giúp trẻ em phát triển khỏe mạnh, an toàn. Hi vọng bằng việc tăng cường phòng ngừa, chẩn đoán sớm và điều trị hiệu quả, chúng ta có thể loại bỏ bệnh lao và mang lại tương lai tươi sáng cho thế hệ trẻ.
