Viêm màng não đôi khi là do các tình trạng không nhiễm trùng (ví dụ như các bệnh lý không nhiễm trùng, thuốc, vắc-xin). Nhiều trường hợp viêm màng não không nhiễm trùng là viêm màng não bán cấp hoặc mạn tính. Vậy chúng ta cùng tìm hiểu bài viết dưới đây để hiểu hơn về viêm màng não vô khuẩn nhé.
Tổng quan chung
Viêm màng não vô khuẩn là sự viêm của màng não não do nhiều yếu tố khác nhau gây ra, dẫn đến việc dịch não tủy (CSF) âm khuẩn. Tình trạng này được chẩn đoán thông qua pleocytosis của CSF, với lượng bạch cầu trắng tăng cao. Viêm màng não không vi khuẩn phổ biến và thường lành tính, nhưng biểu hiện lâm sàng có thể biến đổi rộng rãi dựa trên nguyên nhân cơ bản và tình trạng miễn dịch của bệnh nhân. Việc đánh giá kỹ lưỡng và điều trị liên quan đến một đội ngũ chuyên môn là quan trọng để quản lý hiệu quả bệnh nhân mắc viêm màng não không vi khuẩn.
Triệu chứng
Các triệu chứng ban đầu của viêm màng não có thể tương tự như cảm lạnh. Các triệu chứng có thể xuất hiện trong vài giờ hoặc vài ngày.
Các triệu chứng có thể xuất hiện bao gồm:
- Sốt cao đột ngột.
- Cổ cứng.
- Đau đầu nghiêm trọng.
- Buồn nôn hoặc nôn mửa.
- Lúng túng hoặc khó tập trung.
- Co giật.
- Buồn ngủ hoặc khó tỉnh.
- Tăng nhạy cảm với ánh sáng.
- Không muốn ăn hoặc uống.
Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ có thể thể hiện những dấu hiệu sau:
- Sốt cao.
- Khóc liên tục.
- Rất buồn ngủ hoặc kích động.
- Khó tỉnh từ giấc ngủ.
- Không hoạt động hoặc chậm chạp.
- Không tỉnh dậy để ăn.
- Ăn kém.
- Nôn mửa.
- Một đồm lồi trên vùng chỗ mềm ở đỉnh đầu của bé.
- Cứng cổ và cơ thể.
Các biểu hiện viêm màng não vô khuẩn có xu hướng giống với viêm màng não vi khuẩn nhưng thường ít nghiêm trọng hơn (ví dụ gáy cứng không điển hình).
Nguyên nhân
Các nguyên nhân nhiễm trùng gây viêm màng não vô khuẩn bao gồm: Virus, nấm và ký sinh trùng.
- Virus là các tác nhân chiếm ưu thế, trong đó, các virus enterovirus (như coxsackie và virus người mồ côi đường ruột [ECHO]) chiếm hơn nửa số trường hợp, tiếp theo là HSV-2, virus West Nile và virus varicella-zoster (VZV).
Các virus khác liên quan đến viêm màng não không vi khuẩn bao gồm các virus hô hấp (adenovirus, virus cúm, rhinovirus), virus quai bị, virus arbovirus, HIV và virus viêm màng não bạch huyết.
- Các nhiễm trùng nấm có thể được gán cho Candida, Cryptococcus neoformans, Histoplasma capsulatum, Coccidioides immitis và Blastomyces dermatitidis.
- Các nguyên nhân ký sinh trùng của viêm màng não không vi khuẩn bao gồm Toxoplasma gondii, naegleria, neurocysticercosis, trichinosis và Hartmannella.
Các nguyên nhân không nhiễm trùng gây viêm màng não không vi khuẩn có thể được phân loại thành 3 nhóm chính:
- Bệnh hệ thống liên quan đến viêm màng não, chẳng hạn như bệnh sarkoidosis, bệnh Behçet, hội chứng Sjögren, lupus ban đỏ toàn thân và viêm mạc tự miễn với viêm mạc đa tạng.
- Viêm màng não do dược phẩm gây ra thường được liên kết với các thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs), kháng sinh (sulfamid, penicillin), immunoglobulin tiêm tĩnh mạch (IVIG) và các kháng thể đơn dòng.
- Viêm màng não do u mạc gây ra liên quan đến sự lan truyền từ ung thư rắn hoặc bệnh lymphoma/leukemia.
Viêm màng não không vi khuẩn được kích thích bởi các loại vắc xin cụ thể đã được ghi nhận, đặc biệt là sau các tiêm chủng như vắc xin phòng bệnh sởi, quai bị, rubella (MMR), sốt xuất huyết, dại, ho gà và vắc xin cúm. Các báo cáo gần đây đã đề xuất sự xuất hiện của nó ngay cả sau khi tiêm vắc xin phòng bệnh viêm màng não do vi khuẩn.
Đối tượng nguy cơ
Trẻ em có nguy cơ mắc bệnh cao hơn người lớn. Ngoài ra, nam giới có nguy cơ mắc bệnh viêm màng não vô khuẩn cao gấp 3 lần nữ giới.
Chẩn đoán
Chẩn đoán viêm màng não vô khuẩn được dựa trên xét nghiệm dịch não tủy sau chọc dịch não tủy (nếu nghi ngờ tăng áp lực nội sọ hoặc hiệu ứng khối cần chỉ định chụp sọ não trước). Các bất thường dịch não tủy có thể là:
- Ưu thế Lympho bào hoặc BC trung tính
- Protein tăng cao
- Glucose thường bình thường
Có thể nghi ngờ viêm màng não không nhiễm trùng nếu xét nghiệm vi sinh không phát hiện bất kỳ bằng chứng nào về tác nhân gây bệnh, đặc biệt ở những bệnh nhân mắc các rối loạn được biết là nguyên nhân gây viêm màng não (ví dụ: hội chứng Behçet, hội chứng Sjögren). Tuy nhiên, ở những bệnh nhân này, viêm màng não nhiễm trùng có thể do các vi sinh vật không điển hình hoặc khó nuôi cấy gây ra. Cũng có thể nghi ngờ viêm màng não không nhiễm trùng nếu các đợt viêm màng não tạm thời liên quan đến việc tiếp xúc với một loại thuốc có khả năng gây bệnh.
Phòng ngừa bệnh
Các bước sau đây có thể giúp ngăn ngừa viêm màng não:
- Rửa tay: Hãy dạy trẻ rửa tay thường xuyên, đặc biệt là trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh, dành thời gian ở nơi công cộng đông đúc hoặc vuốt ve động vật. Chỉ cho trẻ cách rửa và rửa tay kỹ lưỡng.
- Thực hành vệ sinh tốt: Không dùng chung đồ uống, thức ăn, ống hút, dụng cụ ăn uống, son dưỡng môi hoặc bàn chải đánh răng với người khác. Dạy trẻ em và thanh thiếu niên tránh chia sẻ những vật dụng này.
- Giữ sức khỏe: Duy trì hệ miễn dịch của bạn bằng cách nghỉ ngơi đủ, tập thể dục thường xuyên, và ăn một chế độ ăn uống lành mạnh với nhiều trái cây tươi, rau quả và ngũ cốc nguyên hạt.
- Che miệng của bạn: Khi cần ho hoặc hắt hơi, hãy nhớ che miệng và mũi của bạn.
Điều trị như thế nào?
Tùy vào từng nguyên nhân bệnh mà có cách điều trị khác nhau như:
- Việc điều trị viêm màng não do virus (ngoại trừ HSV và VZV) chủ yếu bao gồm chăm sóc hỗ trợ.
- Các phương pháp điều trị cụ thể cho các loại nấm và các nguyên nhân khác sẽ được điều chỉnh dựa trên tình trạng lâm sàng cụ thể của từng cá nhân và các điều kiện sức khỏe nền tảng.
- Viêm màng não vô khuẩn và đảm bảo sự ổn định lâm sàng của bệnh nhân, thường có thể cho bệnh nhân xuất viện về nhà, ngoại trừ các trường hợp liên quan đến người cao tuổi, những người suy giảm miễn dịch và trẻ em có tình trạng tăng bạch cầu.
- Hướng dẫn chăm sóc tại nhà nên được điều chỉnh theo nguyên nhân cụ thể khi cho bệnh nhân xuất viện. Ví dụ, bệnh nhân được chẩn đoán với enterovirus nên được hướng dẫn duy trì vệ sinh tay tốt và tránh chia sẻ thức ăn, vì virus chủ yếu lây truyền qua đường phân-miệng.
- Điều trị hỗ trợ là cần thiết cho tất cả bệnh nhân, bao gồm quản lý đau và kiểm soát sốt bằng cách sử dụng thuốc hạ sốt như acetaminophen, paracetamol và ibuprofen.
- Trong các trường hợp viêm màng não do thuốc, việc ngừng thuốc gây ra bệnh là rất quan trọng. Nếu cần thiết, thuốc này nên được thay thế bằng một loại khác không gây kích ứng màng não.
Hi vọng những chia sẻ ở bài viết trên sẽ giúp các bạn hiểu hơn về viêm màng não vô khuẩn.
