Rối loạn stress cấp tính (ASD) không chỉ gây ra sự không thoải mái và khó chịu ngắn hạn, mà còn có thể gây ra những tác động tiêu cực lâu dài đến sức khỏe và cuộc sống của người bị ảnh hưởng.
Khái niệm rối loạn stress cấp tính (ASD)
Rối loạn stress cấp tính (ASD), còn được gọi là Acute Stress Disorder – ASD) là một loại rối loạn tâm lý tạm thời mà người bị ảnh hưởng trải qua sau một sự kiện căng thẳng, đau buồn, hoặc kinh hoàng. ASD thường khởi phát sau 2 – 4 ngày. Một số trường hợp lâu hơn nhưng không quá 1 tháng.
Đặc điểm của rối loạn stress cấp tính (ASD) bao gồm:
- Triệu chứng kéo dài: Người bị ASD thường trải qua một loạt các triệu chứng căng thẳng, lo âu, và khó chịu trong thời gian ngắn sau sự kiện gây stress.
- Triệu chứng đa dạng: Các triệu chứng của ASD có thể bao gồm đau đầu, mệt mỏi, buồn nôn, chóng mặt, rối loạn giấc ngủ, hoặc cảm giác mất kiểm soát.
- Tác động đến cuộc sống hàng ngày: ASD có thể làm suy giảm chất lượng cuộc sống hàng ngày của người bị ảnh hưởng, gây ra khó khăn trong công việc, học tập, hoặc giao tiếp xã hội.
- Tính tạm thời: ASD thường là một rối loạn tâm lý tạm thời và tự giảm dần sau một thời gian. Tuy nhiên, nếu các triệu chứng tiếp tục kéo dài, có thể phát triển thành rối loạn stress sau chấn thương (PTSD).
Để chẩn đoán ASD, các chuyên gia thường xem xét các triệu chứng và thời gian kéo dài sau sự kiện gây stress. Các biện pháp điều trị cho ASD thường bao gồm tư vấn tâm lý và hỗ trợ tinh thần để giúp người bị ảnh hưởng làm quen với cảm xúc của mình và làm giảm căng thẳng.
Nguyên nhân và triệu chứng
Nguyên nhân của rối loạn stress cấp tính (ASD)
- Sự kiện căng thẳng hoặc kinh hoàng: ASD thường xuất hiện sau một sự kiện gây ra căng thẳng lớn, như tai nạn, thảm họa tự nhiên.
- Kinh nghiệm tra tấn: Các trường hợp bị tra tấn, lạm dụng tinh thần hoặc vật lý có thể gây ra ASD.
- Mất mát quan trọng: Sự mất mát đột ngột của người thân, bạn bè, hoặc một mối quan hệ có thể làm tăng nguy cơ phát triển ASD.
- Sự kiện không mong muốn trong cuộc sống: Các sự kiện không mong muốn như mất việc làm, ly hôn, hoặc phải chuyển địa điểm sống cũng có thể góp phần vào sự xuất hiện của ASD.
- Yếu tố cá nhân: Một số người có yếu tố cá nhân như khả năng chịu đựng thấp, lịch sử rối loạn tâm thần, hoặc kinh nghiệm tra tấn trong quá khứ có thể dễ dàng phát triển ASD sau các sự kiện căng thẳng.
Triệu chứng của rối loạn stress cấp tính (ASD)
- Sự căng thẳng và lo lắng: Người bị ASD thường trải qua một mức độ căng thẳng và lo lắng lớn, thường xuyên cảm thấy lo sợ, lo lắng, hoặc không thể kiểm soát cảm xúc của mình.
- Giảm chú ý và tập trung: Có thể gặp khó khăn trong việc tập trung và hoạt động hàng ngày do suy giảm khả năng tập trung.
- Rối loạn giấc ngủ: Có thể gặp khó khăn trong việc đi vào giấc ngủ. Gây ra mệt mỏi và giảm năng suất trong ngày.
- Cảm giác không an toàn: Người bị ASD có thể cảm thấy không an toàn và luôn trong tình trạng sẵn sàng chiến đấu hoặc chạy trốn.
- Trầm cảm và buồn rầu: Mất hứng thú và niềm vui trong cuộc sống, cảm thấy buồn rầu và mất tự tin.
- Cảm giác cô đơn và cô lập: Cảm thấy cô đơn và không hiểu được người khác, dễ cảm thấy cô lập trong một phòng đông người.
- Triệu chứng về cơ thể: Các triệu chứng về cơ thể như đau đầu, đau bụng, đau lưng, hoặc các triệu chứng liên quan đến tiêu hóa.
- Tăng cảm giác phản kháng: Người bị ASD có thể trở nên phản kháng và căng thẳng hơn trong các tình huống thường gây stress nhỏ. Nóng nảy, dễ tức giận hoặc thay đổi tính tình.
- Thường xuyên có cảm xúc tái hiện lại sự kiện cũ ngay trước mắt. Những cảm xúc này lặp đi lặp lại khiến người bệnh rơi vào vòng tròn cảm xúc luẩn quẩn không thể thoát.
ASD thường là một phản ứng tự nhiên của cơ thể và tâm trí sau các sự kiện gây stress nghiêm trọng. Tuy nhiên, nếu các triệu chứng kéo dài và gây ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày, cần tìm sự giúp đỡ từ các chuyên gia tâm lý hoặc y tế.
Rối loạn stress cấp tính có nguy hiểm không?
Rối loạn stress cấp (ASD) có thể tự phục hồi nếu biết kiểm soát tâm trạng và thư giãn hợp lý. Thông thường, tình trạng trên chỉ xảy ra trong thời gian ngắn, kéo dài ít nhất 3 ngày và tối đa là 1 tháng.
Các nguy hiểm có thể xảy ra do ASD
- Tăng nguy cơ phát triển rối loạn stress sau chấn thương (PTSD): ASD thường là một dấu hiệu cảnh báo cho việc phát triển PTSD sau khi trải qua một sự kiện gây stress. Nếu không được xử lý và điều trị kịp thời, ASD có thể dẫn đến việc triển khai các triệu chứng của PTSD như sự giảm sức kháng cự, rối loạn giấc ngủ, và tăng cảm giác lo lắng.
- Ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần: ASD có thể gây ra các vấn đề về sức khỏe tâm thần như trầm cảm, lo âu, và tự tử. Cảm giác căng thẳng và lo lắng liên tục có thể gây ra sự mệt mỏi tinh thần và suy giảm chất lượng cuộc sống.
- Tác động đến sức khỏe vật lý: Các triệu chứng của ASD như lo lắng, căng thẳng, và rối loạn giấc ngủ có thể ảnh hưởng đến sức khỏe vật lý, gây ra các vấn đề như đau đầu, đau bụng, và hệ miễn dịch suy yếu.
- Tác động xã hội và quan hệ: ASD có thể làm suy giảm khả năng tham gia vào các hoạt động xã hội và giao tiếp, dẫn đến cảm giác cô đơn và cô lập. Nó cũng có thể gây ra căng thẳng trong các mối quan hệ cá nhân và gia đình.
- Tác động đến chất lượng cuộc sống: ASD có thể làm suy giảm chất lượng cuộc sống của người bệnh bằng cách ảnh hưởng đến khả năng làm việc, học tập và thực hiện các hoạt động hàng ngày.
Chẩn đoán và chăm sóc
Chẩn đoán người rối loạn stress cấp tính (ASD)
- Thăm khám trực tiếp: Bác sĩ sẽ thăm khám chi tiết để đánh giá các triệu chứng và nguyên nhân gây ra căng thẳng.
- Tìm hiểu nguyên do gây stress: Xác định nguyên nhân gây stress cụ thể mà người bệnh đã trải qua và mức độ ảnh hưởng của nó đối với tâm trí và cảm xúc của họ.
- Kiểm tra triệu chứng: Đánh giá các triệu chứng như lo âu, rối loạn giấc ngủ, suy giảm tập trung, và rối loạn cảm xúc.
- Loại trừ các rối loạn khác: Loại trừ các nguyên nhân khác gây ra các triệu chứng tương tự, như rối loạn lo âu tổng hợp hoặc rối loạn nội tiết.
Chăm sóc và điều trị ASD
- Hỗ trợ tâm lý: Tư vấn tâm lý và hỗ trợ tinh thần để giúp người bệnh hiểu và làm giảm căng thẳng, lo lắng, và lo âu.
- Hỗ trợ từ xã hội: Kết nối với cộng đồng, gia đình và bạn bè để có sự hỗ trợ xã hội và tinh thần.
- Yoga và thiền: Các phương pháp giảm căng thẳng như yoga và thiền có thể giúp cải thiện tâm trạng và giảm căng thẳng.
- Thuốc: Trong một số trường hợp, các loại thuốc như thuốc an thần hoặc thuốc chống lo âu được kê đơn để giảm các triệu chứng của ASD.
- Liệu pháp phơi nhiễm: Trường hợp bệnh nhân stress do ám ảnh một sự kiện, sự vật, hiện tượng trong quá khứ thì liệu pháp phơi nhiễm thường được lựa chọn. Chẳng hạn như người bệnh sợ nước do từng may mắn sống sót sau một cơn đuối nước, bác sĩ sẽ tạo điều kiện để bệnh nhân tiếp xúc với nước trong một môi trường an toàn và được theo dõi nghiêm ngặt. Sau một thời gian nhất định, cơn sợ hãi sẽ được kiểm soát.
- Điều trị tham gia cộng đồng: Tham gia các nhóm hỗ trợ hoặc các chương trình điều trị tham gia cộng đồng có thể cung cấp sự hỗ trợ và kỹ năng quản lý căng thẳng.
- Theo dõi và đánh giá: Liên tục theo dõi và đánh giá tình trạng của người bệnh để điều chỉnh phương pháp điều trị và đảm bảo rằng họ nhận được sự hỗ trợ cần thiết.
- Liệu pháp thôi miên: Liệu pháp thôi miên thường được áp dụng cho bệnh nhân rối loạn stress cấp tính có biểu hiện trầm cảm và rối loạn lo âu. Liệu pháp này được thực hiện bằng cách đưa bệnh nhân vào trạng thái thư giãn để khơi gợi và giải quyết các mâu thuẫn trong tiềm thức.
Mặc dù ASD hội chứng tạm thời sau một cú sốc tinh thần lớn, nhưng nó có thể gây ra những tác động tiêu cực lâu dài đối với sức khỏe và cuộc sống. Do đó, quan trọng là người bị ảnh hưởng cần tìm kiếm sự hỗ trợ và điều trị từ các chuyên gia y tế và tâm lý ngay sau khi không kiểm soát được hành vi.
