Nám da là một rối loạn sắc tố xảy ra khi quá trình rối loạn melanin tăng tiết, lượng melanin được sản sinh nhiều và bị đẩy sâu vào bên trong lớp thượng bì. Hãy cùng Pharmacity tìm hiểu những điều cần biết về nám da qua bài viết dưới đây.
Tổng quan chung
Nám da là tình trạng rối loạn tăng sắc tố da. Nám xuất hiện khi sắc tố Melanin sản sinh quá mức làm xuất hiện các đám hoặc đốm da sẫm màu. Nám da thường xuất hiện nhiều ở vùng mặt, nhất là trán, hai bên má, sống mũi và quanh môi. Một số trường hợp khác, nám xuất hiện ở cổ hoặc cánh tay,…
Nám da có biểu hiện khác nhau theo kích thước, màu sắc, độ nông sâu của chân nám. Theo đó, nám da được phân thành 3 loại:
- Nám mảng: Đây là loại nám phổ biến nhất nằm ngay ở lớp biểu bì da. Chân nám nông, chỉ bám ở thượng bì hoặc ở lớp da ngoài cùng. Nám mảng màu nhạt, tập trung thành từng mảng nhỏ, xuất hiện chủ yếu ở trán, 2 bên gò má, mũi và cằm với biên giới rõ rệt với các vùng da xung quanh.
- Nám đốm: Nám đốm hay còn gọi là nám sâu với chân nám nằm sâu dưới da do tế bào melanocyte đẩy hắc tố melanin từ trung bì. tạo nên những đốm nám màu nâu nhạt đến đen sẫm trên da. Đúng như tên gọi, nám đốm xuất hiện theo từng đốm, chấm tròn nhỏ tương tự như các vết thâm sau mụn.
- Nám hỗn hợp: Nám hỗn hợp bao gồm nám mảng và nám đốm, xuất hiện rải rác trên da với màu sắc và kích thước không đồng đều. Nám hỗn hợp có chân nám nằm sâu, khó điều trị nhất trong tất cả các loại nám. Nám hỗn hợp xuất hiện rải rác, chủ yếu ở vùng trán, 2 bên gò má, sống mũi, vùng da quanh mắt.
Triệu chứng
Dấu hiệu chính của bệnh nám da là tăng sắc tố melanin làm xuất hiện những mảng da sẫm màu. Những vùng tiếp xúc nhiều với ánh nắng mặt trời như: mặt, cổ, cánh tay,… có nguy cơ cao bị nám da. Tình trạng này tuy không đau nhưng gây mất thẩm mỹ, khiến nhiều người tự ti vì vẻ ngoài kém sắc của mình.
Trường hợp nám da do nội tiết tố, các mảng hoặc đốm nám có màu sắc khá đậm, kích thước không đồng đều, xuất hiện chủ yếu ở 2 bên gò má. Nếu không điều trị sớm, nám có thể lan rộng sang những vùng da xung quanh. Ngoài ra, người bị nám nội tiết thường xuất hiện một số dấu hiệu khác như: mụn, rối loạn kinh nguyệt,…
Nguyên nhân
Da bị sạm nám có thể do nhiều nguyên nhân gây nên nhưng chủ yếu do 2 nguyên nhân chính là tia bức xạ như tia cực tím, ánh sáng hay tia hồng ngoại và nội tiết tố. Cụ thể:
Do thay đổi nồng độ nội tiết tố:
Hormone đóng vai trò quan trọng trong việc kích thích thúc đẩy tình trạng sạm nám phát triển. Đặc biệt đối với phụ nữ đang trong thời kỳ mang thai hoặc rối loạn Estrogen, phụ nữ sau mãn kinh…
- Nám da khi mang thai: do gia tăng hormone estrogen, progesterone và các hormone kích thích tế bào hắc tố trong thai kỳ có thể tăng các vết nám.
- Do sử dụng thuốc tránh thai có chứa thành phần Estrogen và Progesterone làm thay đổi nồng độ nội tiết tố hoặc thuốc điều trị ung thư tuyến tiền liệt có thành phần diethylstilbestrol.
- Phụ nữ sau mãn kinh sử dụng Estrogen tổng hợp để bổ sung nội tiết tố nữ có thể ảnh hưởng đến hormone kích thích tế bào hắc tố (MSH), từ đó làm tăng lượng melanin được sản xuất ra.
Do gặp phải vấn đề tuyến giáp
Nghiên cứu chỉ ra, sự thay đổi sắc tố có liên quan đến một số vấn đề về tuyến giáp như cường giáp. Nguyên nhân có thể do hai hormone ACTH và MSH có thể kích hoạt các thụ thể melanocortin trong tế bào hắc tố, từ đó hình thành hắc sắc tố.
Do tiếp xúc với ánh sáng
Tia cực tím (tia UV) trong ánh sáng mặt trời có thể gây ra quá trình peroxy hóa lipid trong màng tế bào, tạo ra các gốc tự do, từ đó kích thích các tế bào hắc tố sản xuất dư thừa melanin. Đó cũng là lý do vì sao mùa hè da dễ bị sạm đen vì ánh sáng mạnh, tổng lượng tia cực tím lớn.
Tia cực tím thường mạnh nhất vào khoảng thời gian giữa trưa và yếu hơn vào buổi sáng sớm và chiều muộn. Do đó, trong khoảng thời gian từ sau 8h sáng đến sau 16h – 17h, khi ra ngoài trời cần có kem chống nắng hoặc áo dài tay để bảo vệ da.
Do yếu tố di truyền
Nám da có thể ảnh hưởng bởi gen. Thông thường, nám da thường gặp ở nữ giới nhiều hơn nam giới. Những người có làn da nâu sáng dễ bị nám hơn những người da trắng.
Da sạm nám cũng có tính di truyền nếu tiền sử gia đình có người bị nám. Khoảng 33-50% số người bị nám cho biết có người trong gia đình mắc phải tình trạng này.
Một số nguyên nhân gây sạm nám khác
Ngoài những nguyên nhân trên, có một số yếu tố có thể góp phần gây nên tình trạng sạm da, các vết nám trên mặt và các bộ phận khác như:
- Dùng thuốc chống co giật, chẳng hạn như thuốc chống động kinh Clobazam
- Ánh sáng từ màn hình LED như tivi, máy tính, điện thoại di động, máy tính bảng, đèn led…
- Sử dụng mỹ phẩm không đúng cách có thể gây ra phản ứng độc quang
- Thuốc độc quang (thuốc khiến bạn nhạy cảm với ánh sáng mặt trời), gồm một số thuốc kháng sinh, thuốc chống viêm không steroid, thuốc lợi tiểu, retinoids, thuốc hạ đường huyết, thuốc chống loạn thần…
- Các sản phẩm chăm sóc da gây kích ứng da khiến da bị mỏng đi, dễ ảnh hưởng bởi tác nhân bên ngoài
- Dùng xà phòng có mùi thơm có thể gây ra hoặc làm nặng hơn tình trạng nám
- Dùng giường tắm nắng: tia UV do giường tắm nắng tạo ra có thể gây hại cho làn da
Đối tượng nguy cơ
Đối tượng nguy cơ bệnh nám da bao gồm:
- Phụ nữ: Nữ giới có nguy cơ nám da cao hơn nam giới rất nhiều lần, có đến 90% bệnh nhân nám da ở Hoa Kỳ là nữ giới.
- Người da màu: ở châu Á, Địa Trung Hải, Trung Đông, Bắc Phi, người Mỹ gốc Phi,…
- Tiền sử gia đình có người bị nám da.
- Sử dụng hormon Estrogen và Progesterone ngoại sinh.
- Bệnh lý tuyến giáp.
- Stress.
Chẩn đoán
Để chẩn đoán tình trạng nám da bác sĩ thăm khám thực thể kết hợp với một loại thiết bị đặc biệt là đèn Wood giúp soi được những vết nám trên bề mặt da. Bên cạnh tùy từng trường hợp cụ thể, nếu cần thiết bác sĩ sẽ chỉ định sinh thiết tế bào da vùng nám để xác định mức độ nghiêm trọng của bệnh.
Phòng ngừa bệnh
Để phòng ngừa và hạn chế tình trạng nám da, bạn có thể áp dụng một số phương pháp sau:
- Xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh: Uống đủ 1,5 – 2 lít nước/ngày, ăn nhiều hoa quả và rau xanh, các thực phẩm giàu vitamin A, D, E,… sẽ giúp làn da căng mịn, tràn đầy sức sống. Bên cạnh đó, bạn cần hạn chế ăn các thực phẩm cay nóng, nhiều dầu mỡ, các chất kích thích như thuốc lá, cà phê, rượu bia.
- Bảo vệ da khỏi tác động từ ánh nắng mặt trời: Bảo vệ làn da khỏi tác động từ ánh nắng mặt trời là một cách để giảm tình trạng nám da. Bạn nên hạn chế tiếp xúc với ánh nắng mặt trời ở thời điểm có mật độ tia UV cao từ 11 – 16 giờ và thoa kem chống nắng 30 phút trước khi đi ra ngoài. Để bảo vệ làn da hiệu quả, bạn cần chọn các sản phẩm có chỉ số SPF từ 30 trở lên và bôi lại kem chống nắng sau mỗi 2 giờ.
- Chế độ sinh hoạt nghỉ ngơi hợp lý: Ngủ đủ giấc, ít nhất 8 tiếng/ngày sẽ giúp da có thời gian thư giãn, thải độc và hạn chế được sự tiến triển của nám da. Bên cạnh đó, bạn cũng cần giữ tinh thần lạc quan, vui vẻ, không lo âu để tình trạng rối loạn nội tiết gây nám da
- Sử dụng mỹ phẩm có nguồn gốc rõ ràng: Việc sử dụng các loại mỹ phẩm không rõ nguồn gốc, kém chất lượng có thể dẫn đến những hệ quả khôn lường cho da như dị ứng, nổi mụn, nám sạm,… Do vậy, trước khi sử dụng bất kỳ loại mỹ phẩm nào bạn nên tìm hiểu thông tin nguồn gốc cũng như thành phần của sản phẩm.
Nám da điều trị như thế nào?
Để điều trị nám da, trước hết các bác sĩ sẽ tìm ra nguyên nhân gây bệnh. Tùy thuộc vào từng trường hợp, nám có thể tự biến mất, mờ dần, tồn tại vài năm, thậm chí vĩnh viễn. Điều trị nám da cần xem xét, dựa trên từng cơ địa, nguyên nhân để có phương pháp phù hợp.
Không phải lúc nào cũng cần điều trị nám.
- Trường hợp nám da do nội tiết tố thay đổi, phụ nữ mang thai hoặc uống thuốc tránh thai, tình trạng này có thể giảm khi sinh hoặc ngừng sử dụng thuốc.
- Nếu nám da do tiếp xúc quá nhiều với ánh sáng mặt trời, màn hình LED, mỹ phẩm hoặc xà phòng thơm, người bệnh có thể tạm ngưng sử dụng hoặc hạn chế tiếp xúc với những nguyên nhân trên. Đồng thời, tìm đến bác sĩ chuyên khoa da liễu để được kiểm tra, tư vấn liệu trình điều trị thích hợp.
Một số cách điều trị nám da có thể tham khảo như:
- Axit tranexamic: thuốc bôi ngoài da giúp trị nám hoặc làm mờ vết thâm sau mụn.
- Thay da hóa học: sử dụng axit glycolic, axit alpha hydroxy và axit salicylic loại bỏ lớp da sẫm màu mà không ảnh hưởng đến quá trình tái tạo tế bào mới.
- Sử dụng laser: chùm tia laser giúp phá hủy các sắc tố gây nám da, tăng sinh collagen hình thành lớp tế bào mới, làm mờ vết nám, đều màu và sáng da.
- Mesotherapy: bác sĩ sử dụng bơm tiêm với đầu kim nhỏ để đưa các hoạt chất có khả năng ức chế quá trình sản sinh sắc tố xuống các lớp da. Ưu điểm của thủ thuật này là thuốc sẽ không bị cản trở bởi lớp sừng nên sẽ có tác dụng cao hơn, so với việc sử dụng thuốc bôi hay điện di
- Axit azelaic: dạng kem, lotion hoặc gel, thoa 2 lần/ngày. Phụ nữ mang thai có thể dùng loại thuốc này.
- Methimazole: dùng trong trường hợp mắc phải nám kháng hydroquinone. Điều trị bằng cách làm giảm quá trình tổng hợp sắc tố melanin.
- Chiết xuất đậu nành: làm giảm quá trình chuyển đổi từ tế bào hắc tố sang tế bào da. Giúp đẩy lùi vết nám, tàn nhang, đồng thời, bảo vệ da khỏi tác hại của môi trường bên ngoài.
- Axit Alpha Hydroxy (AHA): nhóm các loại axit có nguồn gốc từ thực vật (mía, nho, các loại trái cây thuộc họ cam quýt) và động vật (sữa ong chúa). Các mỹ phẩm chứa AHA giúp điều chỉnh sắc tố, làm sáng da, giảm nếp nhăn,…
- Hydroquinone: có tác dụng làm sáng những mảng da sẫm màu như nám, đồi mồi, tàn nhang. Hydroquinone có thể ở dạng kem, gel, lotion hoặc nhũ tương. Thông thường, cần ít nhất 4 tuần để thuốc phát huy tác dụng và mất từ 2 – 4 tháng dùng đều đặn mới cho hiệu quả rõ rệt.
- Tretinoin: thuốc bôi ngoài da, dùng trong điều trị mụn trứng cá, nếp nhăn hoặc những tổn thương do ánh nắng mặt trời. Lưu ý, không dùng Tretinoin cho phụ nữ mang thai.
Trên đây là những chia sẻ về nám da. Hy vọng bài viết sẽ đem lại nhiều thông tin hữu ích cho bạn đọc.
