Rối loạn nhân cách ranh giới (Borderline Personality Disorder – BPD) là một dạng rối loạn sức khỏe tâm thần phổ biến. Người mắc chứng này thường gặp khó khăn trong việc quản lý cảm xúc, duy trì mối quan hệ và kiểm soát hành vi. Họ thường xuyên trải qua những cảm xúc mãnh liệt và bất ổn, có thể tự làm hại bản thân và gặp khó khăn trong việc duy trì các mối quan hệ lâu dài. BPD thường xuất hiện ở người trên 18 tuổi và có tỷ lệ mắc cao hơn ở phụ nữ.. Vậy chứng rối loạn nhân cách ranh giới là gì? Triệu chứng của rối loạn nhân cách ranh giới và cách điều trị như thế nào? Chúng ta cùng tìm hiểu bài viết dưới đây nhé.
Chứng rối loạn nhân cách ranh giới (Borderline Personality Disorder – BPD) là gì?
Chứng rối loạn nhân cách ranh giới (BPD) là một rối loạn tâm lý ảnh hưởng đến cách người bệnh cảm nhận về bản thân và người khác, gây khó khăn trong việc duy trì các mối quan hệ hàng ngày. Người mắc BPD thường có các mối quan hệ không ổn định và mãnh liệt, cùng với tính bốc đồng và cách nhìn nhận không lành mạnh về bản thân. Sự bốc đồng này bao gồm việc trải qua những cảm xúc mạnh mẽ và hành động mà không suy nghĩ trước.
Người mắc BPD thường có nỗi sợ bị bỏ rơi hoặc cô đơn rất mạnh. Mặc dù họ khao khát có những mối quan hệ yêu thương và lâu dài, nhưng nỗi sợ bị bỏ rơi thường dẫn đến những thay đổi cảm xúc và sự tức giận. Điều này cũng dẫn đến hành vi bốc đồng và tự gây thương tích, điều này có thể đẩy người khác ra xa.
Triệu chứng rối loạn nhân cách ranh giới (Borderline Personality Disorder – BPD)
Các triệu chứng của BPD ảnh hưởng đến cách người bệnh cảm nhận về bản thân, cách họ liên hệ với người khác và cách họ hành xử. Các triệu chứng có thể bao gồm:
- Nỗi sợ bị bỏ rơi mạnh mẽ, có thể dẫn đến việc thực hiện những hành động cực đoan để tránh bị tách rời hoặc từ chối.
- Các mối quan hệ không ổn định và mãnh liệt, người bệnh có thể tin rằng ai đó là hoàn hảo một lúc nào đó, rồi ngay sau đó lại nghĩ rằng người đó không quan tâm đủ hoặc tàn nhẫn.
- Thay đổi nhanh chóng trong cách nhìn nhận về bản thân, bao gồm việc thay đổi mục tiêu và giá trị, và cảm thấy bản thân xấu xa hoặc không tồn tại.
- Thời gian căng thẳng liên quan đến hoang tưởng và mất liên lạc với thực tế, có thể kéo dài từ vài phút đến vài giờ.
- Hành vi bốc đồng và nguy hiểm như cờ bạc, lái xe nguy hiểm, quan hệ tình dục không an toàn, chi tiêu bừa bãi, ăn uống vô độ, sử dụng ma túy, hoặc phá hủy thành công bằng cách đột ngột bỏ một công việc tốt hoặc kết thúc một mối quan hệ tích cực.
- Đe dọa tự sát hoặc tự gây thương tích, thường là để phản ứng với nỗi sợ bị chia ly hoặc từ chối.
- Sự thay đổi tâm trạng rộng rãi kéo dài từ vài giờ đến vài ngày, bao gồm cảm giác rất vui, kích động, lo lắng hoặc cảm giác xấu hổ.
- Cảm giác trống rỗng kéo dài.
- Cơn giận dữ mạnh mẽ và không phù hợp, chẳng hạn như mất bình tĩnh thường xuyên, châm chọc hoặc chua chát, hoặc đánh nhau.
Nguyên nhân
Như với các rối loạn tâm lý khác, nguyên nhân của BPD không hoàn toàn được biết đến. Ngoài các yếu tố môi trường, chẳng hạn như lịch sử bị lạm dụng hoặc bỏ bê khi còn nhỏ, BPD có thể liên quan đến:
- Di truyền học: Một số nghiên cứu về sinh đôi và gia đình cho thấy các rối loạn nhân cách có thể được di truyền hoặc có liên quan chặt chẽ đến các vấn đề sức khỏe tâm thần khác trong gia đình.
- Thay đổi trong não: Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng những thay đổi trong một số khu vực của não ảnh hưởng đến cảm xúc, sự bốc đồng và tính hiếu chiến.
Các yếu tố nguy cơ
Các yếu tố liên quan đến phát triển nhân cách có thể làm tăng nguy cơ mắc BPD bao gồm:
- Khuynh hướng di truyền: Bạn có thể có nguy cơ cao hơn nếu một người thân ruột thịt – mẹ, cha, anh chị em – mắc cùng hoặc một rối loạn tương tự.
- Tuổi thơ căng thẳng: Nhiều người mắc bệnh cho biết đã bị lạm dụng tình dục hoặc thể chất hoặc bị bỏ bê trong thời thơ ấu. Một số người đã mất hoặc bị tách rời khỏi cha mẹ hoặc người chăm sóc gần gũi khi còn nhỏ, hoặc có cha mẹ hoặc người chăm sóc sử dụng chất gây nghiện hoặc có các vấn đề về sức khỏe tâm thần khác. Những người khác đã tiếp xúc với xung đột thù địch và các mối quan hệ gia đình không ổn định.
Cách điều trị
Nguyên tắc chung để điều trị rối loạn nhân cách ranh giới cũng giống như nguyên tắc chung cho tất cả các rối loạn nhân cách.
Liệu pháp tâm lý
Liệu pháp tâm lý, hay còn gọi là liệu pháp nói chuyện, là phương pháp điều trị chính cho chứng rối loạn nhân cách ranh giới. Có nhiều hình thức liệu pháp khác nhau, mỗi loại có mục tiêu và phương pháp riêng:
- Liệu pháp hành vi biện chứng (DBT):
- DBT bao gồm cả liệu pháp nhóm và liệu pháp cá nhân, tập trung vào việc dạy cho người bệnh cách quản lý cảm xúc, đối phó với căng thẳng và hiểu rõ hơn về các mối quan hệ.
- Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT):
- CBT giúp người bệnh thay đổi những niềm tin sai lệch và các cách nhìn nhận méo mó. Nó cũng có thể giúp giải quyết các vấn đề trong mối quan hệ và giảm các cơn thay đổi tâm trạng, làm giảm lo lắng và giúp tránh hành vi tự làm hại bản thân.
- Liệu pháp tập trung vào sơ đồ (Schema-focused therapy):
- Liệu pháp này tập trung vào việc thay đổi các mẫu tư duy tiêu cực và giúp người bệnh phát triển những quan điểm mới, lành mạnh hơn.
- Liệu pháp tập trung vào tâm trạng (Mentalization-based therapy – MBT):
- MBT giúp người bệnh nhận biết và hiểu rõ các suy nghĩ và cảm xúc của mình, từ đó cải thiện cách họ phản ứng và tương tác với người khác.
- Hệ thống đào tạo về khả năng dự đoán cảm xúc và giải quyết vấn đề (STEPPS):
- STEPPS là một chương trình điều trị kéo dài 20 tuần, bao gồm cả nhóm người bệnh và những người thân, bạn bè hoặc người chăm sóc. Nó được sử dụng kết hợp với các loại liệu pháp nói chuyện khác.
- Liệu pháp tâm lý dựa trên chuyển giao (Transference-focused psychotherapy – TFP):
- TFP giúp người bệnh học cách hiểu và xử lý các cảm xúc thông qua mối quan hệ với nhà trị liệu và áp dụng những gì học được vào các tình huống khác.
Thuốc
Hiện tại, không có loại thuốc nào được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) chấp nhận đặc trị cho BPD. Tuy nhiên, một số loại thuốc có thể giúp giảm triệu chứng của BPD hoặc các bệnh tâm lý đi kèm như trầm cảm, lo lắng, và tính bốc đồng. Các loại thuốc thường được sử dụng bao gồm:
- Thuốc chống trầm cảm: Giúp giảm triệu chứng trầm cảm và lo lắng.
- Thuốc chống loạn thần: Có thể giúp kiểm soát các triệu chứng rối loạn tâm lý và hành vi bốc đồng.
- Thuốc ổn định tâm trạng: Giúp giảm cơn thay đổi tâm trạng và cải thiện sự ổn định cảm xúc.
Nhập viện
Trong một số trường hợp, người bệnh có thể cần được điều trị tại bệnh viện hoặc phòng khám tâm thần để đảm bảo an toàn và hỗ trợ tâm lý trong các giai đoạn khủng hoảng.
Thời gian hồi phục
Quá trình hồi phục của BPD đòi hỏi thời gian và sự kiên nhẫn. Hầu hết người bệnh có sự cải thiện đáng kể, nhưng một số người có thể vẫn gặp khó khăn với một số triệu chứng. Việc điều trị có thể giúp cải thiện khả năng hoạt động và giúp người bệnh cảm thấy tốt hơn về bản thân.
Kết luận
Chứng rối loạn nhân cách ranh giới (BPD) là một tình trạng tâm lý phức tạp, ảnh hưởng sâu sắc đến cảm xúc, hành vi và các mối quan hệ của người bệnh. Mặc dù các triệu chứng có thể rất đáng sợ và gây khó khăn trong cuộc sống hàng ngày, nhưng điều quan trọng là biết rằng có nhiều phương pháp điều trị hiệu quả có thể giúp người bệnh quản lý và cải thiện tình trạng của mình.
Việc nhận biết các triệu chứng và tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia y tế là bước đầu tiên quan trọng. Liệu pháp tâm lý, thuốc, và trong một số trường hợp, điều trị tại bệnh viện có thể đóng vai trò quan trọng trong quá trình điều trị. Hơn hết, người bệnh cần có sự kiên nhẫn, hỗ trợ từ gia đình và bạn bè, và cam kết tham gia đầy đủ vào quá trình điều trị để đạt được kết quả tốt nhất.
Nếu bạn hoặc người thân của bạn đang trải qua những triệu chứng của BPD, đừng ngần ngại tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia y tế tâm thần. Với sự hỗ trợ và điều trị đúng đắn, người bệnh có thể học cách quản lý cảm xúc, cải thiện mối quan hệ và sống một cuộc sống ổn định và hạnh phúc hơn.
Xin lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Độc giả vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể và chính xác nhất.
