Xơ gan mất bù là gì? Những điều cần biết về xơ gan mất bù

Xơ gan mất bù là bệnh xơ gan ở giai đoạn cuối, với những biến chứng vô cùng nguy hiểm, thậm chí là có nguy cơ tử vong cao. Vậy chúng ta cùng nhau tìm hiểu bài viết dưới đây để hiểu hơn về xơ gan mất bù là gì nhé.

Tổng quan chung

Xơ gan mất bù là gì?

Bệnh gan mạn tính sẽ dẫn đến xơ hóa và xơ gan. Xơ gan có hai giai đoạn, giai đoạn đầu là còn bù và giai đoạn sau là xơ gan mất bù. 

Xơ gan mất bù là sự tiến triển nặng của bệnh xơ gan, xơ gan còn bù thường không có hoặc các triệu chứng không điển hình. Xơ gan mất bù đặc trưng bởi dấu hiệu: vàng da, cổ trướng, bệnh não gan, xuất huyết do vỡ giãn tĩnh mạch. Với xơ gan còn bù, người bệnh thường không nhận thấy bất kỳ triệu chứng nào bởi cơ quan vẫn hoạt động bình thường. Ngược lại, khi tiến triển đến giai đoạn mất bù, chức năng gan và biến chứng nghiêm trọng có thể xảy ra.

Đối với tình trạng này, người bệnh cần được chăm sóc và điều trị y tế ngay lập tức với thời gian nằm viện kéo dài. Ngoài ra, xơ gan mất bù có nguy cơ gây tử vong cao, lên đến 20- 50% tùy theo các loại biến chứng. Vì vậy, quá trình theo dõi, phát hiện và điều trị ngay từ sớm là thực sự quan trọng.

Triệu chứng xơ gan mất bù

Khi bệnh nhân mắc xơ gan ở những giai đoạn đầu, hầu như là không phát hiện ra những dấu hiệu của bệnh, hoặc có thể bị lầm tưởng sang các bệnh lý thông thường. Nhưng khi sang đến giai đoạn cuối, rất dễ có thể nhận thấy được những triệu chứng nghiêm trọng của bệnh. 

Những dấu hiệu thường gặp nhất là :

• Xuất huyết vùng bụng: Theo thống kê của các bác sĩ có tới 50% bệnh nhân mắc xơ gan mất bù có dấu hiệu xuất huyết nội tạng.
• Cổ trướng: Biến chứng này khiến cho bụng của bệnh nhân ngày càng phình to ra, rất dễ nhận thấy những mạch máu nổi dưới da bụng khiến cho người bệnh cảm thấy cực kỳ nặng nề, mệt mỏi và đau đớn.
• Vàng mắt vàng da: Từ màu vàng nhạt chuyển qua màu vàng nghệ theo mức độ nghiêm trọng của bệnh. Màu vàng này sẽ xuất hiện ở mắt, móng tay sau đó là tay, chân và thậm chí là lan ra cả toàn thân.
• Ngoài ra, một số dấu hiệu như phù nề, sút cân, tiêu chảy, thiếu máu, buồn nôn.. cũng là những dấu hiệu thường thấy ở bệnh này nhưng ở mức ít nghiêm trọng hơn.

Nguyên nhân xơ gan mất bù

Nguyên nhân chính gây bệnh xơ gan mất bù chính là xơ gan không được phát hiện, điều trị kịp thời dẫn đến tình trạng ngày càng nặng, chuyển sang giai đoạn cuối là xơ gan mất bù. Những nguyên nhân điển hình như:

• Do virus viêm gan siêu vi (viêm gan B, C): Đây là nguyên nhân chính dẫn đến bệnh xơ gan, xơ gan mất bù.
• Do sử dụng quá nhiều rượu, bia, thuốc lá khiến gan quá tải, hoạt động liên tục để thanh lọc, đào thải chất độc, dẫn đến chức năng gan suy giảm, tế bào gan phá hủy, gây ra xơ gan, xơ gan mất bù.
• Do gan nhiễm mỡ không do rượu.

Ngoài ra còn có các nguyên nhân khác như:

• Do bệnh sắt tích tụ trong cơ thể, thừa sắt, hoặc hàm lượng sắt cao (hemochromatosis).
• Xơ nang
• Bệnh tích tụ đồng trong gan (Wilson).
• Bệnh liên quan đến mật như: tắc mật, viêm đường mật chính, viêm đường mật xơ cứng nguyên phát…
• Bệnh rối loạn chuyển đường hóa di truyền (glucose hoặc glycogen).
• Bệnh rối loạn tiêu hóa di truyền (alagille).
• Do các loại thuốc như: methotrexate (Rheumatrex), amiodarone (cordarone) và methyldopa (Aldomet).

Đối tượng nguy cơ xơ gan mất bù

Một số đối tượng có nguy cơ bị xơ gan mất bù như:

• Người nhiễm viêm gan virus mạn: viêm gan virus B, C, D
• Người lạm dụng rượu bia
• Người bị viêm gan tự miễn
• Người bị viêm gan nhiễm mỡ không do rượu
• Người bị các rối loạn di truyền: rối loạn chuyển hóa đồng, thiếu hụt alpha-1 antitrypsin, bệnh xơ nang …
• Người mắc bệnh xơ đường mật thứ phát
• Người bị suy tim mạn, viêm màng ngoài tim co thắt

Chẩn đoán xơ gan mất bù

Ngoài việc thăm khám thể chất và hỏi về các triệu chứng, bệnh lý hiện tại của bệnh nhân, các bác sĩ có thể chỉ định thêm các phương pháp khám như: 

• Chọc dịch ổ bụng lấy chất lỏng từ bụng của bệnh nhân để kiểm tra, xét nghiệm các dấu hiệu bệnh như ung thư hay nhiễm trùng. Thông qua xét nghiệm này có thể chỉ ra được nguyên nhân gây nên cổ trướng. 
• Chẩn đoán bằng hình ảnh như chụp CMT, MRI, siêu âm đàn hồi mô gan để xem được hình ảnh bên trong ổ bụng của người bệnh.

Phòng ngừa bệnh xơ gan mất bù

Biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất đối với các bệnh gan mạn tính, trong đó có xơ gan mất bù chính là loại bỏ hoặc vô hiệu hóa nguyên nhân gây tổn thương gan dai dẳng. Việc ức chế căn nguyên thành công có thể ngăn chặn hoặc ít nhất làm chậm sự tiến triển nghiêm trọng của bệnh.

Điều này đặc biệt đúng trong giai đoạn xơ gan còn bù. Cụ thể, việc loại bỏ tác nhân gây bệnh thường giúp ngăn ngừa hiệu quả tình trạng mất bù đồng thời làm giảm nguy cơ ung thư biểu mô tế bào gan và kéo dài thời gian sống sót. Một số giải pháp hữu ích người bệnh nên lưu ý như sau:

• Kiêng hoàn toàn rượu bia.
• Quản lý cân nặng hợp lý, tránh thừa cân, béo phì.
• Dùng thuốc, lựa chọn thuốc cẩn thận để tránh gây nhiễm độc gan.
• Tránh dùng thuốc chống viêm không steroid (NSAID).
• Tiêm phòng để tránh tổn thương cấp tính do virus.
• Kiểm soát đái tháo đường.
• Quan hệ tình dục an toàn.
• Xây dựng chế độ ăn lành mạnh bằng những thực phẩm giàu chất xơ (rau củ quả, trái cây), chất béo có lợi từ dầu thực vật, cá, quả hạch…
• Duy trì thói quen tập thể dục đều đặn.
• Kiểm tra gan thường xuyên để phát hiện sớm các tổn thương bất thường, từ đó áp dụng phương pháp điều trị kịp thời.

Điều trị xơ gan mất bù như thế nào?

Có nhiều phương pháp điều trị kết hợp với chăm sóc cho bệnh nhân xơ gan mất bù, nguyên tắc là:

• Dự phòng tiến triển của bệnh: ung thư hóa, nâng độ xơ gan.
• Kết hợp hồi phục chức năng gan.
• Dự phòng biến chứng xơ gan: xuất huyết tiêu hóa, tiền hôn mê gan, nhiễm trùng dịch cổ trướng.

Với các nguyên tắc trên, phương pháp điều trị xơ gan mất bù bao gồm:

Điều trị nguyên nhân

Xử trí loại bỏ nguyên nhân là điều đầu tiên cần thực hiện để giảm tiến triển và ngăn ngừa biến chứng của xơ gan mất bù. Cần chẩn đoán tìm ra nguyên nhân và khắc phục như sau:

• Xơ gan do rượu bia và thuốc lá: Cần kiêng rượu bia và các chất kích thích, gây hại cho gan hoàn toàn trong quá trình điều trị xơ gan mất bù đến sau này.
• Xơ gan do suy dinh dưỡng: Điều chỉnh chế độ ăn uống, dinh dưỡng khoa học, đủ chất, đặc biệt là đủ chất đạm trong các bữa ăn hàng ngày.
• Xơ gan do viêm gan virus: Điều trị ức chế sự phát triển của virus kết hợp trong điều trị xơ gan.
• Xơ gan do nhiễm độc: Ngừng tiếp xúc với nguồn hóa chất gây nhiễm độc gan và cơ thể.

Điều trị xơ gan mất bù bằng thuốc

Các loại thuốc điều trị xơ gan mất bù bao gồm:

• Thuốc chống rối loạn đông máu: dùng Vitamin K trong 3 ngày, truyền huyết tương nếu có nguy cơ chảy máu.
• Thuốc tăng đào thải mật: Ursolvan, Cholestyramine.
• Truyền dung dịch acid amin phân nhanh.
• Albumin human: truyền albumin human nếu albumin trong máu giảm nhỏ hơn 25 g/l hoặc có phù, tràn dịch các màng.
• Tiêm hoặc uống vitamin nhóm B.
• Sử dụng thuốc lợi tiểu nếu bị phù hoặc cổ trướng.
• Với bệnh nhân xơ gan mất bù bị cổ trướng, cần điều trị bằng: theo dõi điện giải đồ, giảm muối và giảm nước uống, theo dõi nước tiểu và cân nặng kết hợp với dùng thuốc lợi tiểu. 
• Thuốc dự phòng xuất huyết tiêu hóa nếu có giãn tĩnh mạch dạ dày hoặc thực quản.

Điều trị hỗ trợ

Bệnh nhân bị xơ gan mất bù ngoài điều trị theo chỉ định của bác sĩ thì chế độ chăm sóc, nghỉ ngơi, ăn uống cũng rất quan trọng để kiểm soát triệu chứng, phòng ngừa biến chứng, bao gồm:

• Hạn chế đồ ăn nhiều dầu mỡ như đồ ăn chiên xào, rán,… bằng các món ăn luộc, hấp.
• Hạn chế ăn muối, ăn nhạt.

Chế độ ăn rất quan trọng trong kiểm soát biến chứng xơ gan mất bù:

• Ăn thực phẩm sạch, tránh thực phẩm chứa các chất bảo quản độc hại làm tăng gánh nặng cho gan.
• Giảm bớt đạm trong khẩu phần ăn, ưu tiên đạm thực vật nếu người bệnh có dấu hiệu bị phù.
• Hạn chế ăn quá no, nên chia thành nhiều bữa ăn nhỏ trong ngày.
• Hạn chế chất lỏng và các thực phẩm cung cấp nhiều chất lỏng.
• Ăn nhiều rau xanh, hoa quả bổ sung chất xơ, vitamin cho cơ thể.
• Kiêng rượu bia, thuốc lá và các thực phẩm chứa chất có hại cho gan.
• Không thức khuya, tăng thời gian nghỉ ngơi, tránh làm việc quá sức.
• Tập thể dục nhẹ nhàng.

Tùy từng trường hợp bệnh mà bệnh nhân xơ gan mất bù điều trị sẽ cần tái khám định kỳ để bác sĩ kiểm tra tình trạng bệnh và thay đổi điều trị nếu cần thiết. Khi điều trị tích cực và hiệu quả, xơ gan vào giai đoạn ổn định thì sức khỏe của người bệnh cũng tốt hơn, cần duy trì điều trị và tái khám 3 – 6 tháng/lần.

Hi vọng với những chia sẻ của bài viết trên giúp các bạn hiểu hơn về xơ gan mất bù, nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị.