Bệnh động kinh là gì? Những điều cần biết

Bệnh động kinh là một rối loạn thần kinh mãn tính gây ra những cơn co giật tái phát và không kiểm soát. Đây là một trong những bệnh lý thần kinh phổ biến nhất, ảnh hưởng đến hàng triệu người trên toàn thế giới. Hiểu biết về bệnh động kinh giúp người bệnh và gia đình họ đối phó tốt hơn với các triệu chứng và tìm kiếm các phương pháp điều trị hiệu quả.

Tổng quan chung

Bệnh động kinh là một bệnh lý mãn tính xảy ra do sự bất thường trong não bộ dẫn tới sự kích thích đồng thời một nhóm các tế bào thần kinh của vỏ não, gây ra sự phóng điện đột ngột và không thể kiểm soát. Sự kích thích vỏ não ở các vùng khác nhau có thể gây ra những biểu hiện khác nhau. Co giật không phải là biểu hiện duy nhất, các cơn vắng ý thức đột ngột, co cứng chân tay cũng là biểu hiện của bệnh động kinh.

Triệu chứng

Các triệu chứng co giật có thể khác nhau nhiều. Một số người chỉ nhìn chằm chằm vài giây, trong khi người khác co thắt tay hoặc chân. Để chẩn đoán bệnh động kinh, cần có ít nhất hai cơn co giật chưa được chứng minh.

Động kinh có thể chia thành 2 loại như sau:

Cơn động kinh cục bộ (Focal seizures): Xuất hiện khi một phần trong não có hoạt động bất thường. Có thể chia động kinh cục bộ thành 2 dạng là động kinh cục bộ đơn giản và động kinh cục bộ phức tạp.

• Động kinh cục bộ đơn giản: Không mất ý thức, triệu chứng bao gồm co cứng hoặc co giật ở một phần cơ thể, bất thường về thị giác và khứu giác, lo lắng không rõ nguyên nhân, chóng mặt và khó chịu vùng dạ dày.
• Động kinh cục bộ phức tạp: Gần như mất nhận thức, biểu hiện như nhìn chằm chằm, mặt đờ đẫn, thực hiện hành vi vô nghĩa như xoa tay, xoay đầu. Người bệnh không nhớ những gì đã xảy ra sau cơn động kinh.

Cơn động kinh toàn thể (Generalized seizures): Các cơn động kinh rõ ràng xảy ra ở tất cả các vùng của não được gọi là động kinh toàn thể. Có sáu loại động kinh tổng quát.

• Khủng hoảng vắng mặt: Thường xảy ra ở trẻ em, đặc trưng bởi cái nhìn cố định hoặc nhấp môi, gây mất ý thức ngắn.
• Co giật gây co cứng cơ: Ảnh hưởng đến cơ bắp lưng, cánh tay và chân, có thể gây ngã.
• Khủng hoảng Atonic: Gây mất kiểm soát cơ bắp, có thể ngất hoặc ngã đột ngột.
• Các cuộc khủng hoảng Clonic: Chuyển động co thắt lặp đi lặp lại hoặc nhịp nhàng, thường ảnh hưởng đến cổ, mặt và cánh tay.
• Co giật cơ tim:  Cử động co thắt ngắn đột ngột hoặc giật tay chân.
• Co giật Tonic-clonic: Loại nghiêm trọng nhất, gây mất ý thức đột ngột, cứng cơ thể, giật và đôi khi mất kiểm soát bàng quang hoặc cắn lưỡi.

Nguyên nhân

Không rõ nguyên nhân ở một nửa số người mắc bệnh. Trong nửa còn lại, bệnh có thể xảy ra do một số nguyên nhân bao gồm:

• Ảnh hưởng di truyền: Một số loại động kinh của di truyền. Các nhà nghiên cứu đã liên kết một số loại động kinh với các gen cụ thể, nhưng trong hầu hết các trường hợp gen chỉ là một phần của nguyên nhân gây động kinh. Một số gen có thể khiến một người nhạy cảm hơn với các điều kiện môi trường gây ra động kinh.
• Chấn thương sọ não:  do tai nạn xe hơi hoặc chấn thương khác tác động đến não có thể gây ra động kinh.
• Các bệnh về não gây tổn thương não, như khối u não hoặc đột quỵ, có thể gây ra chứng động kinh. Đột quỵ là nguyên nhân chính gây động kinh ở người lớn trên 35 tuổi.
• Bệnh truyền nhiễm: viêm màng não, AIDS và viêm não virus, có thể gây ra bệnh động kinh.
• Chấn thương trước khi sinh: trước khi sinh, em bé rất nhạy cảm với tổn thương não có thể được gây ra bởi các yếu tố khác nhau, chẳng hạn như nhiễm trùng ở mẹ, dinh dưỡng kém hoặc thiếu oxy. Tổn thương não này có thể gây ra chứng động kinh hoặc bại não ở trẻ em.
• Rối loạn phát triển: chứng tự kỉ

Đối tượng nguy cơ

Bất cứ ai cũng có nguy cơ mắc bệnh động kinh, nhưng dưới đây là những đối tượng có nguy cơ cao:  

Độ tuổi: Bệnh động kinh có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi nhưng phổ biến hơn ở người già và trẻ em. 

Tiền sử gia đình có người mắc bệnh động kinh;

Những đối tượng có vấn đề về não như bị chấn thương não, tổn thương não và nhiễm trùng não như viêm não, viêm tủy sống…

Người bị đột quỵ và các bệnh về mạch máu;

Bệnh sa sút trí tuệ (Dementia) có thể là nguyên nhân dẫn tới bệnh động kinh ở người lớn tuổi.

Những em bé bị sốt giật đều phải được thăm khám vì khi sốt cao đến co giật mà không được điều trị kịp thời có thể làm tăng nguy cơ mắc động kinh cho trẻ khi đến tuổi trưởng thành.

Chẩn đoán

Để chẩn đoán bệnh động kinh, các chuyên gia sẽ thực hiện khám lâm sàng trước, sau đó kết hợp với các phương tiện kỹ thuật hiện đại để có được kết quả chính xác nhất.

Khám lâm sàng

• Khai thác tiền sử bệnh: Tìm hiểu triệu chứng và hành vi của bệnh nhân.
• Kiểm tra hành vi và kỹ năng vận động: Để xác định dạng động kinh.
• Xét nghiệm máu: Phát hiện dấu hiệu nhiễm trùng, di truyền, và các rối loạn liên quan

Thực hiện các loại xét nghiệm để thấy rõ tổn thương trong não: Sau khi thăm khám lâm sàng, bác sĩ sẽ cho bệnh nhân thực hiện thêm những thủ tục sau để kết quả được chính xác nhất có thể:

• Điện não đồ (EEG): Đây là loại cận lâm sàng hay sử dụng nhất để chẩn đoán bệnh động kinh. Ghi lại hoạt động điện của não để phát hiện thay đổi sóng não.
• Điện não đồ mật độ cao: Giúp xác định chính xác hơn khu vực não bị ảnh hưởng.
• Chụp CT: Sử dụng tia X để phát hiện bất thường như khối u, chảy máu, u nang.
• Chụp MRI: Tạo hình chi tiết về não để phát hiện tổn thương hoặc bất thường.
• Cộng hưởng từ chức năng (fMRI): Đo lưu lượng máu để xác định các khu vực chức năng của não.
• Chụp PET: Sử dụng chất phóng xạ để hình dung các khu vực hoạt động của não.
• Chụp SPECT: Dùng khi MRI và EEG không xác định được vị trí cơn động kinh, tạo bản đồ 3D về hoạt động lưu lượng máu.

Các kỹ thuật xét nghiệm khác: Để giúp xác định nơi cơn động kinh bắt đầu trong não:

• Ánh xạ thống kê tham số (SPM): So sánh trao đổi chất trong cơn động kinh với não bình thường.
• Phân tích Curry: Chiếu dữ liệu EEG lên MRI để xác định nơi xảy ra động kinh.
• Đo điện não đồ (MEG): Đo từ trường hoạt động của não để xác định khu vực khởi phát cơn động kinh.

Phòng ngừa bệnh

Giảm thiểu chấn thương đến não bằng cách thắt dây an toàn khi lái xe và đội mũ bảo hiểm khi đi xe đạp, đi xe máy hoặc làm các hoạt động khác có nguy cơ cao bị chấn thương đầu.

Trẻ em khi bị sốt cao trên 38,5 độ C cần dùng các thuốc hạ sốt tránh co giật do sốt. Trẻ có tiền sử co giật do sốt cao cần thận trọng tránh để tái phát nhiều lần.

Thay đổi lối sống: hạn chế uống rượu và tránh thuốc lá, ăn một chế độ ăn uống lành mạnh và tập thể dục thường xuyên.

Điều trị như thế nào

Điều trị bệnh động kinh thường bao gồm:

Dùng thuốc chống động kinh: Đây là phương pháp điều trị phổ biến nhất. Để đạt được sự kiểm soát động kinh tốt nhất có thể với thuốc, hãy thực hiện các bước sau:

• Dùng thuốc đúng theo quy định.
• Hỏi ý kiến bác sĩ về các thuốc điều trị khác trước khi sử dụng. 
• Không tự ý ngừng dùng thuốc mà không hỏi ý kiến bác sĩ
• Hãy thông báo cho bác sĩ ngay lập tức nếu nhận thấy mới hoặc nhiều cảm giác chán nản, suy nghĩ tự tử hoặc thay đổi bất thường trong tâm trạng hoặc hành vi.
• Hãy cho bác sĩ nếu bị đau nửa đầu. Các bác sĩ có thể kê toa một trong những loại thuốc chống động kinh có thể ngăn ngừa chứng đau nửa đầu và điều trị chứng động kinh.

Phẫu thuật: Trong trường hợp thuốc không hiệu quả, phẫu thuật có thể được xem xét để loại bỏ phần não gây ra co giật.

Thay đổi lối sống: Bao gồm việc kiểm soát căng thẳng, duy trì giấc ngủ đều đặn và tránh các yếu tố kích hoạt co giật.

Điều trị khác: Những liệu pháp tiềm năng này có thể là một lựa chọn thay thế cho việc điều trị bệnh động kinh:

• Kích thích dây thần kinh phế vị: 
  • Cơ chế không rõ ràng nhưng có thể ức chế cơn động kinh.
  • Người bệnh vẫn cần dùng thuốc chống động kinh, nhưng liều lượng có thể giảm.
  • Tác dụng phụ: đau họng, khàn giọng, khó thở, ho.
• Tuân thủ chế độ ăn ketogenic: Giúp giảm co giật ở một số trẻ em.
  • Chứa nhiều chất béo và ít carbohydrate
  • Sau vài năm, trẻ có thể ngừng chế độ ăn này và không bị co giật.
• Kích thích não sâu: 
  • Cấy điện cực vào phần cụ thể của não, thường là đồi thị.
  • Điện cực kết nối với máy phát điện cấy vào ngực hoặc hộp sọ, gửi xung điện đến não và có thể làm giảm các cơn động kinh.

Kết luận

Bệnh động kinh, mặc dù là một rối loạn mãn tính, nhưng với sự hiểu biết đúng đắn và phương pháp điều trị hiệu quả, người bệnh có thể sống khỏe mạnh và kiểm soát tốt các triệu chứng. Điều quan trọng là người bệnh và gia đình cần nhận được sự hỗ trợ và hướng dẫn từ các chuyên gia y tế. Nếu bạn hoặc người thân có dấu hiệu của bệnh động kinh, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Việc chăm sóc sức khỏe tâm lý và thần kinh đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh.