Tổng quan chung
Thoát vị rốn là bệnh thường gặp ở trẻ sơ sinh, đặc biệt là trẻ sinh non nhẹ cân dưới 1,7kg. Thông thường, đối với trẻ em, hiện tượng này xuất hiện khi sự phát triển của cơ thành bụng chưa hoàn thiện, khiến cho ống dây rốn không được bịt kín. Như chúng ta đã biết, lúc còn nằm trong bụng mẹ, tại các cơ bụng của bé sẽ có một lỗ nhỏ cho dây rốn đi qua.
Các cơ này sẽ đóng kín lại sau sinh. Tuy nhiên, do một số lý do, sự đóng cơ không hoàn toàn khiến lỗ không được bịt kín. Từ đó, một phần của ruột hoặc mô mỡ, nội tạng sẽ chui vào khe hở này, nằm sát dưới da gây một khối u lồi lên ở rốn. Hiện tượng này có thể tự biến mất ở một số trẻ trước khi thôi nôi song cũng có thể kéo dài nhiều năm sau.
Đối với người trưởng thành, hiện tượng này cũng có thể gặp phải trong một số trường hợp như tiền sử mắc các bệnh có thể dẫn tới áp lực lên ổ bụng tăng (mang thai nhiều lần hoặc tràn dịch ổ bụng hay do sẹo cũ từ việc phẫu thuật giữa bụng,…).
Triệu chứng thoát vị rốn
Các dấu hiệu thoát vị rốn ở trẻ sơ sinh rất dễ nhận biết, chỉ cần cha mẹ quan sát kỹ vị trí rốn của trẻ là có thể nhận ra triệu chứng của thoát vị rốn như sau:
Một khối tròn nổi lên ngay tại vị trí lỗ rốn. Bạn có thể nhìn thấy khối lồi này và cảm nhận nó khi ấn thật nhẹ nhàng lên vùng rốn. Khối thoát vị có thể to lên khi bé khóc, ho, ưỡn người để đi ngoài hay khi bé ngồi dậy. Khối này có thể nhỏ đi hoặc biến mất khi bé thư giãn. Thoát vị rốn thường không gây đau.
Thoát vị rốn ở trẻ nhỏ hiếm khi gây biến chứng. Tuy nhiên đôi khi một đoạn quai ruột có thể bị kẹt trong khối thoát vị và không thể đẩy ngược trở lại ổ bụng. Máu tới đoạn ruột đó ít đi, gây đau ở vùng rốn và tổn thương mô ruột. Trầm trọng hơn, đoạn ruột có thể bị nghẹt, hoàn toàn không nhận được máu, dẫn tới hoại tử. Nhiễm trùng có thể lan tỏa trong ổ bụng, đe dọa tính mạng.
Hãy đưa bé đi khám bác sĩ ngay nếu đột nhiên xuất hiện các triệu chứng sau:
- Khóc ngằn ngặt, hoặc tỏ ra đau đớn.
- Bụng có vẻ to hơn, tròn hơn, “đầy” hơn bình thường.
- Vùng da trên khối thoát vị trở nên sưng nề và đỏ.
- Sốt.
- Nôn.
- Khó đi ngoài hoặc hoàn toàn không đi ngoài.
- Có máu trong phân.
Nguyên nhân
Trẻ được sinh ra với dây rốn gắn ở bụng. Dây này đưa chất dinh dưỡng tới nuôi bé trong suốt thời gian trong bụng mẹ. Dây rốn đi vào cơ thể qua một lỗ nhỏ trong cơ thành bụng và được cắt sau khi bé chào đời.
Trong vòng 1-2 tuần sau khi sinh, cuống rốn teo dần và rụng đi, vết thương tự lành và tạo nên rốn của trẻ.
Lỗ ở thành bụng nơi dây rốn đi qua sẽ tự đóng lại khi bé lớn lên. Nguyên nhân gây thoát vị rốn xảy ra khi các cơ bụng đóng không kín.
Đối tượng nguy cơ
Đối tượng thoát vị rốn thường gặp đối với trẻ em do các cơ ở bụng không được đóng lại hoàn toàn. Điều này có thể xem là hiện tượng mang tính bẩm sinh. Tuy nhiên, theo thống kê, những trẻ sinh non hoặc sinh ra với trọng lượng nhẹ có thể gặp phải nguy cơ cao hơn. Yếu tố giới tính không liên quan tới nguy cơ này.
Còn đối với người lớn, một số trường hợp sau được xem là khiến cho khả năng mắc bệnh trở nên cao hơn, cụ thể là:
- Phụ nữ là đối tượng có nguy cơ bị bệnh cao hơn so với nam giới.
- Những người béo phì.
- Người mang thai nhiều lần, thường xuyên hoặc một lần mang nhiều thai.
- Những người trong ổ bụng có xuất hiện dịch.
- Người trước đó từng thực hiện phẫu thuật dạ dày.
- Người bị ho nặng và dai dẳng không thuyên giảm.
- Người thường xuyên thực hiện mang vác vật nặng khiến phải gắng sức, gồng mình.
Chẩn đoán
Các bác sĩ chẩn đoán thoát vị rốn bằng cách nhìn và cảm nhận khối lồi ở vùng rốn.Khối này thường to hơn khi trẻ khóc và nhỏ lại hoặc biến mất khi trẻ thư giãn hoặc nằm ngửa.Bác sĩ có thể nhẹ nhàng đẩy khối thoát vị xem khối này có trở lại đúng vị trí của nó trong bụng hay không.Khối này có thể dễ dàng đẩy vào ổ bụng, cho thấy rằng ruột không bị mắc kẹt. Nếu ruột bị kẹt lại mà không thể đẩy vào hoặc bác sĩ đánh giá trẻ có dấu hiệu tắc ruột, hoặc biến chứng khác thì cần phải can thiệp ngay.
Phòng ngừa bệnh
Về phòng bệnh, phương pháp tốt nhất là điều chỉnh chế độ ăn uống để không bị thừa cân hoặc mắc phải các bệnh có thể khiến cho thành bụng chịu áp lực lớn. Cùng với đó, nên thay đổi chế độ lao động hoặc sinh hoạt, tránh mang vác quá nặng, gồng sức quá lâu.
Điều trị như thế nào?
Phần lớn các bác sĩ khuyên cha mẹ không làm gì vì đa số trường hợp bệnh sẽ tự khỏi khi bé được 1 tuổi. Khi bé lớn lên, cơ thành bụng khỏe hơn và có thể đóng kín lỗ hổng thành bụng, thoát vị sẽ tự mất đi (thường là khi bé lên 1 tuổi). Trong một số trường hợp thoát vị chỉ mất đi sau 4-5 tuổi. Khi thăm khám, bác sĩ có thể dễ dàng đẩy khối thoát vị vào ổ bụng, tuy nhiên bạn không nên cố gắng làm điều này.
Trước kia có ý kiến cho rằng việc dùng băng dính dán đồng xu lên vùng thoát vị giúp đẩy nhanh quá trình lành bệnh. Những nghiên cứu cho thấy, lỗ hổng thành bụng gây thoát vị sẽ tự đóng nhanh tương tự khi không dùng băng dính, đồng xu.
Các chuyên gia y tế khuyến cáo việc dùng băng dính, đồng xu hoặc các loại băng ép đặt lên vùng thoát vị rốn để làm nó nhỏ đi là không thích hợp. Những phương pháp này thậm chí còn làm tình hình xấu đi, chẳng hạn gây nhiễm trùng hoặc ngăn cản dòng máu tới nuôi tổ chức bên trong khối thoát vị.
Phẫu thuật thường được chỉ định cho những trường hợp khối thoát vị rất lớn và gây đau đớn, hoặc:
- To lên khi bé được 1 hoặc 2 tuổi.
- Không mất đi khi bé lên 4.
- Bị nghẹt.
- Khi mổ, bác sĩ sẽ rạch một đường nhỏ tại chân rốn.
