Các bệnh thoái hóa thần kinh được biết đến nhiều nhất là bệnh Alzheimer, bệnh Parkinson,… nhưng chúng không phải là những bệnh duy nhất. Rối loạn thoái hóa thần kinh khiến các dây thần kinh và mô não bị thoái hóa theo thời gian. Chúng ảnh hưởng đến hàng triệu người trên thế giới và gây ra những thiệt hại cho xã hội. Đây là những bệnh tiến triển từ từ do thoái hóa. Mặc dù không có cách chữa trị, nhưng có những phương pháp điều trị vẫn có thể giúp ích. Mục đích của việc điều trị là để giảm các triệu chứng và bảo toàn chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Hãy khám phá những điểm cần biết về những căn bệnh này.
Tổng quan chung
Thoái hóa thần kinh là gì?
Bệnh thoái hóa thần kinh là một loại rối loạn trong đó các tế bào hệ thần kinh trung ương ngừng hoạt động và cuối cùng chết đi. Tế bào thần kinh là những yếu tố xây dựng hệ thần kinh, tạo nên tủy sống và não. Chúng không thể nhân lên nên khi chúng bị tổn thương, cơ thể không thể thay thế chúng.
Các bệnh về não liên quan đến tình trạng thoái hóa dây thần kinh bao gồm:
- Bệnh Parkinson: Parkinson là hiện tượng các dây thần kinh ở khu vực trung tâm của não bị thoái hóa chậm, gây ra các vấn đề về cử động và phối hợp. Các dấu hiệu ban đầu là run tay, tê cứng các chi và thân, vận động chậm, tư thế không ổn định.
- Bệnh Huntington: Bệnh Huntington là một chứng rối loạn thần kinh di truyền gây thoái hóa tế bào não. Triệu chứng bệnh gồm chứng mất trí nhớ và khó kiểm soát chuyển động (múa giật). Các dấu hiệu ban đầu của bệnh là thay đổi tâm trạng, trầm cảm và cáu kỉnh.
- Bệnh Pick (sa sút trí tuệ vùng trán): Qua nhiều năm, các khu vực lớn của dây thần kinh ở phía trước và bên của não bị phá hủy do sự tích tụ của một loại protein bất thường. Các triệu chứng bao gồm thay đổi tính cách, hành vi không phù hợp, khó nói, mất trí nhớ và khả năng trí tuệ. Bệnh Pick tiến triển đều đặn.
- Bệnh xơ cứng teo cơ một bên (ALS): ALS còn được gọi là bệnh Lou Gehrig. Đối với ALS, các dây thần kinh kiểm soát chức năng cơ bị phá hủy đều đặn và nhanh chóng. ALS dần dần tiến triển thành tê liệt và không thể thở nếu không có sự trợ giúp của máy móc. Chức năng nhận thức nói chung không bị ảnh hưởng.
- Sa sút trí tuệ: Sa sút trí tuệ là tình trạng suy giảm chức năng nhận thức do tế bào thần kinh trong não bị chết hoặc hoạt động sai. Tình trạng các dây thần kinh trong não bị thoái hóa, cũng như lạm dụng rượu và đột quỵ, có thể gây ra chứng sa sút trí tuệ.
- Bệnh Alzheimer: Vì những lý do không rõ ràng, các dây thần kinh ở một số vùng não bị thoái hóa, gây mất trí nhớ và chức năng tâm thần tiến triển, đồng thời thay đổi hành vi và tính cách. Sự tích tụ của các mô bất thường trong các vùng não, thường được gọi là đám rối và mảng, được cho là nguyên nhân gây ra bệnh. Bệnh Alzheimer là dạng sa sút trí tuệ phổ biến nhất.
Triệu chứng
- Thay đổi nhân cách và hành vi
- Học kém đi
- Rối loạn nhìn và nói
- Thất điều tiểu não tăng, liệt cứng, rối loạn vận động.
- Không khống chế nổi cơn co giật, động kinh
- Chậm phát triển tinh thần không có nguyên nhân.
Các triệu chứng khác bao gồm thoái hóa các cử động như run khi nghỉ ngơi hoặc cứng cơ. Bệnh nhân có thể gặp khó khăn khi thực hiện một động tác. Phản xạ tư thế và thăng bằng có thể bị suy giảm. Hậu quả có thể là xuất hiện chứng mất ngủ, rối loạn ăn uống, các vấn đề về tiết niệu, trầm cảm, lo lắng hoặc khó nuốt hoặc thậm chí là các vấn đề về trí nhớ.
Nguyên nhân
Không có nguyên nhân cụ thể nào gây ra các bệnh thoái hóa thần kinh. Tuy nhiên, một số yếu tố rủi ro về di truyền và môi trường có thể thúc đẩy sự xuất hiện của bệnh. Những bệnh này có thể phát triển theo tuổi tác và ảnh hưởng của di truyền. Đôi khi nguyên nhân là do tình trạng bệnh lý như nghiện rượu, khối u hoặc tai biến máu não. Trong các trường hợp khác, chúng có thể là do chất độc, hóa chất và virus.
Bệnh thoái hóa thần kinh liên quan đến tế bào thần kinh ảnh hưởng đến các hoạt động cơ thể khác nhau. Chúng bao gồm chuyển động, cân bằng, thở, chức năng tim và nói chuyện. Hầu hết các tình trạng này là di truyền, và đôi khi, đột quỵ, khối u hoặc sử dụng rượu gây ra bệnh. Các nguyên nhân tiềm ẩn khác của các tình trạng này là virus, phơi nhiễm hóa chất và độc tố.
Yếu tố nguy cơ
Nghiên cứu cho thấy có nhiều yếu tố nguy cơ có thể gây ra bệnh thoái hóa thần kinh. Những yếu tố này thường là:
- Tuổi tác: Đây thường là yếu tố quan trọng nhất. Các bệnh này thường liên quan chặt chẽ đến tuổi tác. Càng lớn tuổi, nguy cơ mắc bệnh càng cao. Một số bệnh thoái hóa não có thể bắt đầu sớm, nhưng điều này ít gặp hơn.
- Di truyền: Nhiều bệnh thoái hóa thần kinh có liên quan chặt chẽ đến tiền sử gia đình. Điều này do các đột biến di truyền mà bạn có thể thừa hưởng làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Các đột biến tự phát cũng có thể xảy ra.
- Môi trường: Môi trường sống của bạn có thể ảnh hưởng lớn đến nguy cơ mắc bệnh. Tiếp xúc với ô nhiễm, hóa chất, độc tố, một số loại nhiễm trùng và thậm chí nơi bạn sống đều có thể đóng vai trò (ví dụ: mức vitamin D thấp hơn, thường gặp ở những nơi xa xích đạo, có liên quan đến bệnh mất trí nhớ).
- Tiền sử bệnh: Tiền sử bệnh hoặc tình trạng sức khỏe trong quá khứ của bạn cũng có thể ảnh hưởng đến nguy cơ mắc bệnh. Ví dụ bao gồm ung thư, một số loại nhiễm trùng, chấn thương đầu và nhiều yếu tố khác.
- Thói quen và lối sống: Bao gồm các thực phẩm bạn ăn hằng ngày, chế độ luyện tập, rượu bia hay thuốc lá và nhiều yếu tố khác cũng có thể ảnh hưởng đến nguy cơ mắc bệnh.
Chẩn đoán
Quá trình chẩn đoán bệnh thoái hóa không đơn giản và thường mất nhiều thời gian. Việc phân tích các triệu chứng có thể khá phức tạp khi bệnh khởi phát.
Trong nhiều trường hợp là những ảnh hưởng di truyền và do đó các bác sĩ sẽ đánh giá tiền sử bệnh của bệnh nhân. Từ đó, các cuộc kiểm tra bổ sung như xét nghiệm máu hoặc chụp MRI sẽ được thực hiện, mục đích là để loại trừ những nguyên nhân do các bệnh khác.
Phòng ngừa bệnh thoái hoá thần kinh
Yếu tố lối sống cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa những vấn đề này. Bạn có thể thực hiện các biện pháp để cải thiện đáng kể sức khỏe của mình và ngăn ngừa bệnh:
- Áp dụng một chế độ ăn uống lành mạnh bằng cách tiêu thụ trái cây và rau quả hàng ngày và tránh tiêu thụ quá nhiều thực phẩm giàu chất béo bão hòa.
- Duy trì cân nặng hợp lý là một bước quan trọng trong việc nâng cao sức đề kháng của bạn đối với các bệnh thoái hóa. Có khối lượng cơ thể thấp và ít mô mỡ hơn sẽ làm giảm số lượng các gốc tự do trong cơ thể bạn.
- Áp dụng chế độ tập luyện hợp lý: Bạn có thể tập cả bài tập ngoài trời và trong phòng.
- Thiếu ngủ có thể có những tác động tiêu cực đến sức khỏe tinh thần và thể chất của chúng ta. Duy trì một lịch trình ngủ lành mạnh giúp bạn luôn có động lực, tỉnh táo và làm việc.
Điều trị như thế nào?
Hiện nay, không có phương pháp điều trị cho phần lớn các bệnh do Thoái hóa thần kinh. Nhưng các kỹ thuật được đưa ra để làm chậm sự tiến triển của các triệu chứng, khi bệnh chưa quá nặng. Chúng nhằm mục đích giảm đau và kéo dài sự tự chủ và chức năng của bệnh nhân.
Tùy từng trường hợp có thể áp dụng các phương pháp dùng thuốc và giải thẫu khác nhau. Giáo dục tâm lý là quan trọng đối với bệnh nhân và những người chăm sóc họ để tìm hiểu cách điều trị bệnh và hậu quả của nó. Điều này làm giảm mức độ, tạo điều kiện thuận lợi cho các cơ chế và chiến lược đối phó bệnh.
Thông thường người ta phải dùng đến các biện pháp phục hồi chức năng tâm thần, vật lý trị liệu, trị liệu ngôn ngữ và liệu pháp vận động. Tất cả những điều này là một phần của chiến lược đa ngành để giúp bệnh nhân. Trong một số trường hợp, các bác sĩ sử dụng phương pháp chăm sóc độc đáo để làm giảm các bệnh thoái hóa thần kinh.
Tùy thuộc vào loại bệnh thoái hóa thần kinh, nó có thể là mãn tính hoặc đe dọa tính mạng. Trong khi hầu hết không có cách chữa trị thực tế, điều trị có sẵn có thể giúp giảm bớt các triệu chứng, giảm đau và cải thiện chuyển động.
