Sỏi bàng quang là gì? Dấu hiệu, nguyên nhân, chẩn đoán và điều trị

Tổng quan chung: Sỏi bàng quang là gì?

Sỏi bàng quang là những khối khoáng chất cứng hình thành trong bàng quang tiết niệu (cơ quan chứa nước tiểu của bạn). Chúng thường hình thành khi một ít nước tiểu đọng lại trong bàng quang sau khi bạn đi vệ sinh.

Sỏi bàng quang nhỏ rất khó để nhận biết, chúng có thể cùng với nước tiểu đi ra ngoài cơ thể mà không có bất kỳ triệu chứng nào.

Sỏi bàng quang lớn hơn có thể gây đau đến mức có thể cảm thấy đau bụng, không thể đi tiểu và có các triệu chứng khác, chẳng hạn như nước tiểu có máu. Hãy đến cơ sở y tế gần nhất nếu có các dấu hiệu sỏi bàng quang, bao gồm đau dữ dội, khó tiểu và các triệu chứng xấu đi khác.

Triệu chứng

Cơ thể có thể tiểu ra những viên sỏi bàng quang nhỏ hơn mà không có bất kỳ triệu chứng rõ ràng nào. 

Sỏi bàng quang lớn có thể gây kích ứng bàng quang và gây đau dữ dội, chảy máu và khó đi tiểu. 

Dưới đây là các triệu chứng của sỏi bàng quang, bao gồm:

• Thay đổi màu sắc của nước tiểu: Nước tiểu trắng đục hoặc sẫm màu, hoặc có thể thấy máu trong nước tiểu (tiểu máu).
• Thường xuyên muốn đi tiểu: Có cảm giác luôn muốn đi tiểu, ngay cả khi vừa mới đi tiểu.
• Đau: Cảm giác đau hoặc nóng rát khi đi tiểu (khó tiểu). Đau có thể lan xuống ở phần dưới bụng (bụng), dương vật hoặc tinh hoàn.
• Gặp khó khăn khi bắt đầu đi tiểu và duy trì lượng nước tiểu mạnh, ngay cả khi bạn thực sự phải đi tiểu. Đôi khi dòng nước tiểu của bạn dừng lại và bắt đầu (tiểu không liên tục).
• Sỏi bàng quang thường gây nhiễm trùng tiểu. Các triệu chứng nhiễm trùng đường tiết niệu bao gồm đi tiểu thường xuyên, đau đớn. Nước tiểu của bạn cũng có thể đục và có mùi.

Nguyên nhân

Nguyên nhân gây sỏi bàng quang là khi nước tiểu đọng trong bàng quang quá lâu. Các chất thải rời khỏi cơ thể bạn – muối, kali, chất thải protein, v.v. – kết tụ lại với nhau (cô đặc) và tạo thành tinh thể cứng. Quá trình này thường xảy ra nhất khi bạn không thể làm trống hoàn toàn bàng quang khi đi tiểu.

Dưới đây là một số nguyên nhân gây sỏi bàng quyền và yếu tố làm tăng nguy cơ mắc sỏi bàng quang, bao gồm:

• Tăng cường bàng quang (nâng bàng quang). Trong quá trình phẫu thuật nâng bàng quang, bác sĩ phẫu thuật sẽ sử dụng mô từ ruột (ruột) của bạn để làm cho bàng quang của bạn lớn hơn và cải thiện cách thức hoạt động của nó. Đôi khi thủ thuật này có thể khiến nước tiểu đọng lại trong bàng quang của bạn.
• Túi thừa bàng quang. Túi thừa là những túi hoặc lỗ hở giống như hang động có thể xuất hiện trong các cơ quan rỗng, chẳng hạn như ruột hoặc bàng quang của bạn. Chúng có thể cản trở việc đi tiểu và khiến bàng quang của bạn khó làm trống hoàn toàn. Túi thừa bàng quang có thể xảy ra khi mới sinh (bẩm sinh) hoặc phát triển sau này do bệnh tật hoặc phì đại tuyến tiền liệt.
• Cystocele (bàng quang bị sa). Một số người bị sa bàng quang sau khi sinh con. Các dây chằng và cơ hỗ trợ giữ bàng quang của bạn căng ra và yếu đi. Điều này cho phép bàng quang đi vào âm đạo, có thể chặn dòng nước tiểu của bạn.
• Mất nước. Nước uống và các chất lỏng khác giúp làm loãng các khoáng chất trong nước tiểu và thải ra ngoài bàng quang. Không uống đủ nước có thể khiến khoáng chất tích tụ và dẫn đến sỏi bàng quang.
• Phì đại tuyến tiền liệt. Tuyến tiền liệt có thể to hơn ở nam giới và những người được chỉ định là nam giới khi sinh (AMAB) khi họ già đi. Sự mở rộng này có thể chặn một phần niệu đạo (ống dẫn nước tiểu ra khỏi bàng quang và cơ thể của bạn). Áp lực tăng thêm cần thiết để đi tiểu có thể gây khó khăn cho việc làm trống hoàn toàn bàng quang.
• Sỏi thận. Sỏi bàng quang cũng tương tự như sỏi thận. Đôi khi, sỏi thận di chuyển từ thận vào bàng quang. Nếu sỏi thận đi vào bàng quang, bạn thường có thể tiểu ra ngoài. Tuy nhiên, rất hiếm khi sỏi có thể mắc kẹt trong bàng quang và ngày càng lớn hơn.
• Bàng quang thần kinh. Bàng quang thần kinh là khi tổn thương thần kinh do chấn thương tủy sống, đột quỵ, dị tật bẩm sinh (như tật nứt đốt sống) hoặc một bệnh hoặc tình trạng khác ảnh hưởng đến cách hoạt động của bàng quang và khiến bạn đi tiểu. Những người mắc bệnh bàng quang thần kinh thường cần một ống mỏng, dẻo (ống thông tiểu) để dẫn lưu bàng quang. Tuy nhiên, đôi khi ống thông không thể thoát hết nước tiểu trong bàng quang của bạn.
• Các thiết bị y tế. Các thiết bị y tế đi vào bàng quang (chẳng hạn như ống thông) có thể gây sỏi bàng quang. Sỏi bàng quang có thể hình thành từ các tinh thể phát triển trên thiết bị. Điều này thường chỉ xảy ra nếu thiết bị ở trong cơ thể bạn lâu hơn mức khuyến nghị của nhà cung cấp.

Đối tượng nguy cơ

Đối tượng nguy cơ của sỏi bàng quang gặp chủ yếu ở nam giới, đặc biệt là nam giới trên 50 tuổi

Ngoài ra, các đối tượng sau đây có nhiều khả năng bị sỏi bàng quang:

• Bị tổn thương thần kinh ảnh hưởng đến bàng quang, chẳng hạn như chấn thương tủy sống.
• Đã trải qua các loại phẫu thuật bàng quang cụ thể, chẳng hạn như phẫu thuật nâng bàng quang.
• Bị sỏi thận không thể thoát ra khỏi bàng quang.

Chẩn đoán

Để chẩn đoán sỏi bàng quang, Bác sĩ sẽ tiến hành các xét nghiệm sau đây:

• Xét nghiệm nước tiểu (Phân tích nước tiểu)
• Chụp CT
• Chụp X – quang
• Siêu âm
• Nội soi bàng quang

Phòng ngừa bệnh

Một trong những phương pháp phòng ngừa sỏi bàng quang đó là uống nhiều nước (2 – 3 lít nước mỗi ngày) vì nước làm loãng các khoáng chất trong nước tiểu, do đó chúng ít có khả năng kết tụ lại với nhau và hình thành sỏi bàng quang

Ngoài ra, chế độ ăn cũng rất quan trọng khi bạn muốn phòng ngừa sỏi bàng quang

Để hạn chế sỏi phát triển và tích tụ đồng thời bảo vệ sức khỏe bệnh nhân nên ăn các loại thực phẩm sau đây:

• Nhóm thực phẩm giàu chất xơ: phòng ngừa những bệnh lý làm tăng nguy cơ tạo sỏi như: táo bón, viêm dạ dày, viêm ruột,…

• Thực phẩm giàu canxi: thiếu canxi chính là nguyên nhân hình thành sỏi. Nhiều nghiên cứu chỉ ra các phân tử canxi liên kết với oxalat tạo ra canxi oxalat rồi thải ra ngoài trước khi tới thận. Do đó thiếu canxi có thể gây dư thừa oxalat làm tăng nguy cơ mắc bệnh sỏi bàng quang.
• Thực phẩm giàu vitamin D: Vitamin D cũng gián tiếp ngăn ngừa sỏi bàng quang nhờ tăng khả năng hấp thu canxi của cơ thể. Các thực phẩm như: cá trích, cá hồi, cá ngừ, pho mát, lòng đỏ trứng, nấm,… là các gợi ý để bổ sung vitamin D cho thực đơn mỗi ngày.
• Trái cây chứa citrat tự nhiên: chất citrat tự nhiên như: cam, dứa, chanh, quýt, bưởi,… có thể kiềm hóa nước tiểu, giảm sự kết tụ của các tinh thể tạo viên sỏi mới. Hơn nữa sự có mặt của chất này cũng ngăn canxi kết hợp với những thành phần khác trong nước tiểu tạo sỏi.

Để tránh sỏi kết tinh và tăng kích thước sỏi, bệnh nhân bị sỏi bàng quang nên kiêng các thực phẩm dưới đây:

• Muối ăn: Nồng độ natri cao có thể ức chế tái hấp thu canxi ở ống thận, tăng thải trừ canxi vào nước tiểu, tăng nguy cơ hình thành sỏi canxi. Theo khuyến cáo của các bác sĩ, khi đã bị sỏi bàng quang bạn chỉ nên ăn dưới 2g muối mỗi ngày.
• Các đồ uống có cồn, chất kích thích: Một số loại đồ uống như: nước có gas, rượu, bia, cà phê đều chứa nhiều caffein, cacbonat, đường làm mất nước trong cơ thể, ảnh hưởng tới khả năng lọc của thận.
• Đạm động vật: Với những người bị sỏi uric, giảm đạm động vật từ thịt lợn, thịt bò, trứng, nội tạng động vật có thể ngăn ngừa sỏi hình thành, tăng kích thước. Do đó bạn nên hạn chế nhóm thực phẩm này, mỗi ngày chỉ nên ăn từ 1,1-1,7g thịt.
• Thực phẩm chứa oxalat: Như đã nói lượng oxalat cần phải cân bằng với canxi trong chế độ ăn. Bệnh nhân cần hạn chế ăn các thực phẩm chứa oxalat như: lạc, socola, khoai tây, khoai lang, rau chân vịt, đại hoàng, củ cải đường,…

Điều trị như thế nào

Các lựa chọn điều trị sỏi bàng quang thường bao gồm:

Dùng thuốc: 

Các loại thuốc thường được điều trị sỏi bàng quang như:

• Thuốc giảm đau, chống viêm: Thuốc giúp xoa dịu cơn đau và cảm giác khó chịu do sỏi gây ra.
• Thuốc giãn cơ trơn tiết niệu: Thuốc giúp giãn rộng đường kính cổ bàng quang. Từ đó, sỏi có thể di chuyển ra khỏi cơ thể dễ dàng.
• Thuốc kiềm hóa nước tiểu: Thuốc giúp điều chỉnh độ pH nước tiểu, có thể hiệu quả trong việc làm tan sỏi axit uric.
• Thuốc lợi tiểu: Thuốc giúp tăng lưu lượng nước tiểu.
• Thuốc kháng sinh: Điều trị nhiễm khuẩn đường tiết niệu.

Phẫu thuật:

• Tán sỏi bàng quang bằng laser: phương pháp này sẽ đưa ống soi bàng quang vào bàng quang qua niệu đạo để xác định vị trí sỏi bàng quang. Sau đó, sử dụng tia laser hoặc sóng âm thanh tần số cao (siêu âm) để phá đá thành những mảnh nhỏ hơn. Sau đó, họ rửa sạch bàng quang bằng chất lỏng để loại bỏ những mảnh nhỏ hơn.
• Phẫu thuật mở: sử dụng dao mổ rạch một đường nhỏ ở bụng và lấy sỏi ra. Nếu sỏi phát triển do tăng sản tuyến tiền liệt lành tính, bác sĩ tiết niệu cũng có thể loại bỏ mô tuyến tiền liệt làm tắc nghẽn niệu đạo.

Kết luận

Sỏi bàng quang là một bệnh lý phổ biến nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa và điều trị hiệu quả nếu chúng ta nhận biết sớm và tuân thủ đúng các chỉ dẫn y tế. Việc duy trì thói quen uống đủ nước hàng ngày, thực hiện chế độ ăn uống lành mạnh, và thường xuyên kiểm tra sức khỏe đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa hình thành sỏi bàng quang. Nếu có dấu hiệu bất thường như đau khi đi tiểu, nước tiểu có máu, hoặc cảm giác muốn đi tiểu liên tục, hãy liên hệ ngay với bác sĩ để được tư vấn và điều trị kịp thời.