Leishmaniasis là một bệnh truyền nhiễm do ký sinh trùng gây ra, phổ biến ở các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới. Bệnh này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Dưới đây là cái nhìn chi tiết về triệu chứng, nguyên nhân, đối tượng nguy cơ, chẩn đoán, phòng ngừa và điều trị bệnh do nhiễm Leishmania.
Tổng quan chung
Bệnh do nhiễm Leishmania là bệnh truyền nhiễm do ký sinh trùng Leishmania gây ra, lây lan qua vết cắn của các loài muỗi cát thuộc họ Phlebotomine. Bệnh thường gặp ở các vùng nhiệt đới, cận nhiệt đới và phía Nam châu Âu. Có ba loại chính của bệnh này: Leishmaniasis da, Leishmaniasis niêm mạc và Leishmaniasis nội tạng. Mỗi loại có các triệu chứng và mức độ nghiêm trọng khác nhau.
Triệu chứng nhiễm Leishmania
- Leishmaniasis da:
- Xuất hiện các vết loét không đau trên da, thường bắt đầu từ những nốt sần nhỏ sau khi bị muỗi cát cắn.
- Các vết loét có thể lan rộng, gây tổn thương da và tạo ra sẹo vĩnh viễn.
- Các tổn thương này thường xuất hiện ở mặt, tay và chân.
- Leishmaniasis niêm mạc:
- Ảnh hưởng đến các màng nhầy của mũi, miệng và cổ họng.
- Triệu chứng bao gồm viêm loét, chảy máu và sưng tấy ở các vùng bị ảnh hưởng.
- Nếu không được điều trị, bệnh có thể gây biến dạng khuôn mặt và khó thở.
- Leishmaniasis nội tạng (Kala-azar):
- Gây sốt kéo dài, sụt cân, mệt mỏi và thiếu máu.
- Gan và lách sưng to, gây đau bụng và khó chịu.
- Bệnh này có thể gây tử vong nếu không được điều trị kịp thời.
Nguyên nhân nhiễm Leishmania
Ký sinh trùng Leishmania được truyền qua vết cắn của loài muỗi cát cái Phlebotomus mang mầm bệnh. Ký sinh trùng này sẽ sống và sinh sôi ở bên trong loài muỗi cát cho đến khi được truyền sang vật chủ thích hợp, chúng sẽ gây ra biểu hiện bệnh.
Muỗi cái cần hút máu người để sản xuất trứng. Loài côn trùng này hoạt động mạnh trong môi trường ẩm ướt, nhất là những tháng thời tiết ấm và chủ yếu đi kiếm ăn vào ban đêm, từ hoàng hôn đến bình minh.
Vật nuôi như chó, mèo cũng có khả năng là vật chủ lây truyền ký sinh trùng này. Con đường lây truyền có thể từ động vật đến muỗi cát rồi sang người.
Bệnh cũng có thể lây từ người sang người khi truyền máu hoặc tiếp xúc chung kim tiêm. Ở một số khu vực trên thế giới, con đường lây truyền có thể là người – muỗi cát – người.
Đối tượng nguy cơ
- Người sống hoặc đi du lịch đến các khu vực nhiệt đới, cận nhiệt đới, nhất là các quốc gia ở Châu Mỹ, Trung Á, Lưu vực Địa Trung Hải, Trung Đông, nguy cơ mắc bệnh sẽ cao hơn. Các yếu tố môi trường và khí hậu cũng có ảnh hưởng lớn đến sự lây lan của bệnh.
- Người sống trong các khu vực gặp phải những vấn đề như: suy dinh dưỡng, nạn đói, thiếu nguồn tài chính; di cư nhiều do đô thị hóa, các trường hợp khẩn cấp, chiến tranh, thay đổi môi trường và biến đổi khí hậu
- Những người có hệ miễn dịch yếu có nhiều nguy cơ mắc phải bệnh do nhiễm Leishmania hơn. Những người bị HIV thường cũng bị nhiễm Leishmania. HIV cũng có khả năng ảnh hưởng đến quá trình truyền nhiễm Leishmania và làm tăng nguy cơ mắc phải Leishmania nội tạng. Cả hai tác nhân này đều tác động đến những tế bào tương tự nhau trong hệ miễn dịch.
Chẩn đoán
Chẩn đoán bệnh dựa vào khai thác lịch sử bệnh, kiểm tra xem bạn có từng đến một nơi trên thế giới có bệnh Leishmania hay không và liệu bạn có bất kỳ triệu chứng hoặc dấu hiệu nào có thể là do bệnh Leishmania hay không.
Các xét nghiệm cận lâm sàng:
- Chọc dò: Bác sĩ sẽ sử dụng kim để lấy mẫu mô từ lách, hạch bạch huyết hoặc tủy xương của bạn. Kỹ thuật viên phòng thí nghiệm sẽ sử dụng kính hiển vi để tìm Leishmania. Đây là cách tốt nhất để chẩn đoán bệnh Leishmania nội tạng.
- Sinh thiết da: Bác sĩ sẽ lấy mẫu mô từ vết loét trên da, mũi hoặc miệng của bạn. Kỹ thuật viên phòng thí nghiệm sẽ kiểm tra mẫu mô để tìm Leishmania. Điều này có thể chẩn đoán bệnh Leishmania ở da hoặc niêm mạc.
- Xét nghiệm huyết thanh: Đôi khi bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm này để tìm kiếm các dấu hiệu nhiễm trùng Leishmania trong máu của bạn. Xét nghiệm này hữu ích trong các trường hợp mắc bệnh Leishmania nội tạng.
Phòng ngừa bệnh
Không có vắc-xin hay thuốc để phòng ngừa căn bệnh này. Do đó, cách duy nhất để phòng tránh mắc bệnh là cố gắng không để bị muỗi cát đốt. Bạn có thể thực hiện các biện pháp sau để tránh muỗi cát đốt:
- Mặc quần áo dài, che chắn càng nhiều càng tốt. Hãy mặc quần dài, áo dài tay và đóng thùng, mang vớ cao.
- Sử dụng thuốc xịt côn trùng ở vùng da không được che chắn và trên các ống tay áo/ống quần. Các loại thuốc chống côn trùng có chứa hoạt chất DEET thường mang lại hiệu quả tốt.
- Xịt thuốc diệt côn trùng ở khu vực nằm ngủ.
- Ngủ ở trên cao (trên các tầng cao của tòa nhà) vì loài muỗi này không bay được quá cao.
- Tránh ra ngoài trời vào khoảng thời gian giữa lúc hoàng hôn và bình minh hôm sau. Đó là lúc loài muỗi hoạt động mạnh nhất.
- Sử dụng điều hòa không khí hoặc quạt trong nhà.
- Mắc màn (mùng) khi ngủ và cho các cạnh màn vào dưới nệm, không để chừa không gian mà muỗi có thể bay vào. Nếu có thể, hãy dùng màn có tẩm thuốc diệt côn trùng.
- Chuẩn bị sẵn các dụng cụ và sản phẩm diệt côn trùng cần thiết trước khi đi đến các khu vực có nguy cơ mắc bệnh cao.
Điều trị nhiễm Leishmania
- Thuốc chống ký sinh trùng: Điều trị Leishmaniasis thường bao gồm việc sử dụng thuốc chống ký sinh trùng như amphotericin B, miltefosine và paromomycin,..
- Điều trị bổ trợ: Bao gồm việc chăm sóc các vết loét da để ngăn ngừa nhiễm trùng thứ phát và sẹo.
- Điều trị phối hợp: Trong một số trường hợp, cần kết hợp nhiều loại thuốc và liệu pháp khác nhau để đạt hiệu quả tối ưu.
Kết luận
Leishmaniasis là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm nhưng có thể phòng ngừa và điều trị nếu được phát hiện sớm. Việc nắm rõ triệu chứng, nguyên nhân và biện pháp phòng ngừa sẽ giúp bạn bảo vệ bản thân và gia đình khỏi căn bệnh này. Hãy luôn tuân thủ các biện pháp phòng ngừa khi đi du lịch đến các vùng có nguy cơ cao và tìm kiếm sự tư vấn y tế ngay khi có các triệu chứng bất thường. Sức khỏe của bạn là điều quý giá nhất, hãy chăm sóc và bảo vệ nó mỗi ngày.
