Viêm cầu thận sau nhiễm trùng (PIGN) là gì? Những điều cần biết về bệnh

Viêm cầu thận bội nhiễm xảy ra sau khi bị nhiễm trùng, thường là do một chủng vi khuẩn liên cầu tan máu beta nhóm A. Chúng ta cùng tìm hiểu bài viết dưới đây để hiểu hơn về viêm cầu thận sau nhiễm trùng nhé.

Tổng quan chung

Viêm cầu thận sau nhiễm trùng (Postinfection glomerulonephritis – PIGN) là tổn thương cho các cầu thận được trung gian bởi phản ứng miễn dịch sau một cơn nhiễm trùng, và thường thấy ở trẻ em sau một sự nhiễm trùng gần đây ở đường hô hấp trên hoặc da . Vi khuẩn phổ biến nhất gây ra PIGN ở trẻ em và người lớn là vi khuẩn nhóm A Streptococcus. PIGN hiếm khi được thấy ở người cao tuổi; tuy nhiên, Staphylococcus aureus là một tác nhân gây bệnh phổ biến. 

Hơn nữa, PIGN có thể được tìm thấy ở người cao tuổi và các nhóm bệnh nhân khác có yếu tố rủi ro suy giảm miễn dịch cho PIGN, bao gồm các điều kiện như tiểu đường, ung thư và nghiện rượu, với tỷ lệ mắc bệnh là 0,0001%. Thật không may, việc chẩn đoán thường bị trì hoãn ở người cao tuổi do nghi ngờ lâm sàng thấp và thiếu các dấu hiệu lâm sàng cụ thể. Chỉ có vài trường hợp của PIGN ở người cao tuổi được báo cáo trong văn bản, và chỉ có một số trường hợp được thấy với dự báo tốt và phục hồi hoàn toàn. Trong nghiên cứu này, chúng tôi trình bày một trường hợp của một phụ nữ cao tuổi mắc bệnh tiểu đường đã phát triển PIGN với các mảng bánh sau khi nhiễm trùng đường hô hấp trên và dừng điều trị dialysis sau sáu tháng.

Triệu chứng

Các triệu chứng của tình trạng này bao gồm:

• Sự tích tụ chất lỏng với sưng toàn thân; sưng bụng; sưng mặt hoặc mắt; sưng chân, mắt cá chân và cánh tay và chân.
• Huyết áp cao
• Nước tiểu có màu Coca-Cola, máu trong nước tiểu, lượng nước tiểu giảm.
• Sự cứng khớp và đau khớp.

Nguyên nhân

Viêm cầu thận sau nhiễm trùng (PIGN), một hội chứng viêm thận, là nguyên nhân phổ biến nhất trong bệnh cầu thận ở trẻ từ 5 đến 15 tuổi; nó rất hiếm ở trẻ em < 2 tuổi và ít gặp ở người lớn > 40 tuổi.

Hầu hết các trường hợp là do các chủng có ái lực với thận của liên cầu tan huyết beta nhóm A, đáng chú ý là loại 12 (gây viêm họng) và loại 49 (gây bệnh chốc lở); ước tính từ 5 đến 10% bệnh nhân viêm họng do Streptococcus và khoảng 25% bệnh nhân bị bệnh chốc lở phát triển PIGN. Thời gian ủ bệnh điển hình từ 6 đến 21 ngày từ khi nhiễm khuẩn đến khi khởi phát viêm cầu thận, nhưng thời gian ủ bệnh có thể kéo dài đến 6 tuần.

Các nguyên nhân ít phổ biến hơn là các vi khuẩn không phải liên cầu, virus, ký sinh trùng, rickettsia và nấm. Viêm nội tâm mạc nhiễm khuẩn và nhiễm trùng dẫn lưu não thất với buồng tim đóng vai trò quan trọng trong cơ chế gây bệnh viêm cầu thận sau nhiễm trùng (PIGN); dẫn lưu não thất ổ bụng thường ít nguy cơ nhiễm trùng hơn.

Cơ chế còn chưa được biết rõ, nhưng các kháng nguyên vi khuẩn được cho là gắn với màng đáy cầu thận và kích hoạt chủ yếu qua con đường hoạt hóa bổ thể trực tiếp và thông qua phản ứng với các kháng thể tuần hoàn, gây ra tổn thương cầu thận, có thể là cục bộ hoặc lan tỏa. Ngoài ra, các phức hợp miễn dịch tuần hoàn có thể lắng đọng trên màng đáy cầu thận

Đối tượng nguy cơ

Đối tượng dễ mắc bệnh viêm cầu thận sau nhiễm trùng là trẻ em, trẻ em từ 5-12 tuổi thường mắc phải.

Chẩn đoán

Một số chẩn đoán như:

• Bằng chứng lâm sàng của nhiễm trùng gần đây
• Xét nghiệm nước tiểu điển hình cho thấy có hồng cầu biến dạng, trụ hồng cầu, protein niệu, bạch cầu và tế bào ống thận.
• Thường có giảm bổ thể máu.

PIGN sau nhiễm liên cầu được gợi ý qua tiền sử bị viêm họng hoặc bệnh chốc lở cùng với các triệu chứng điển hình của PIGN hoặc các phát hiện tình cờ trên xét nghiệm nước tiểu. Bằng chứng về giảm bổ thể máu là cần thiết để xác định chẩn đoán.

• Các xét nghiệm cần làm để xác định chẩn đoán phụ thuộc vào các dấu hiệu lâm sàng. Các kháng thể kháng Antistreptolysin O, hyaluronidase và kháng thể kháng deoxyribonuclease (kháng DNAse) thường được đánh giá. Cũng thường đo nồng độ creatinin huyết thanh và bổ sung (C3 và CH50 [tổng hoạt động bổ sung tán huyết]); tuy nhiên, ở những bệnh nhân có biểu hiện lâm sàng điển hình, một số xét nghiệm có thể được bỏ qua. Đôi khi các xét nghiệm khác được thực hiện. Sinh thiết giúp xác định chẩn đoán nhưng hiếm khi cần thiết.
• Nồng độ Antistreptolysin O, bằng chứng xét nghiệm thường gặp nhất của nhiễm khuẩn liên cầu gần đây, tăng và duy trì sự tăng trong nhiều tháng ở khoảng 75% bệnh nhân viêm họng và khoảng 50% bệnh nhân bị chốc lở, nhưng nó không đặc hiệu. Xét nghiệm streptozyme, giúp đánh giá thêm kháng thể kháng hyaluronidase, kháng deoxyribonuclease và các hiệu giá kháng thể khác phát hiện 95% viêm họng gần đây do liên cầu và 80% các nhiễm trùng da.
• Xét nghiệm nước tiểu thường cho thấy protein niệu (0,5 đến 2 g/m2/ngày); hồng cầu biến dạng; bạch cầu; các tế bào ống thận và có thể có trụ hồng cầu, trụ bạch cầu và các trụ hạt. Tỷ lệ protein/creatinin niệu trong mẫu nước tiểu bất kỳ thường trong khoảng 0,2 đến 2 (bình thường < 0,2) nhưng thỉnh thoảng có thể ở mức thận hư (≥ 3).
• Creatinin huyết thanh có thể tăng nhanh nhưng đỉnh thường dưới mức cần phải lọc.
• Nồng độ C3 và CH50 giảm trong thời gian bệnh hoạt động và trở lại bình thường trong vòng 6 tuần đến 8 tuần ở 80% số trường hợp PIGN; Nồng độ C1q, C2 và C4 chỉ giảm tối thiểu hoặc vẫn bình thường. Cryoglobulin máu có thể xuất hiện hoặc kéo dài trong vài tháng, trong khi đó các phức hợp miễn dịch tuần hoàn chỉ phát hiện được trong vài tuần.
• Mẫu sinh thiết cho thấy cầu thận tăng sinh tế bào và giãn rộng, ban đầu là xâm nhập bạch cầu đa nhân trung tính và sau đó là xâm nhập các bạch cầu đơn nhân. Sự tăng sản tế bào biểu mô là một dấu hiệu sớm, thoáng qua. Vi huyết khối có thể xảy ra; nếu tổn thương nặng, huyết động rối loạn do tăng sinh tế bào và phù nề cầu thận gây ra thiểu niệu, thỉnh thoảng kèm theo tổn thương hình liềm biểu mô (hình thành trong khoang Bowman do tăng sản tế bào biểu mô). Tăng sinh tế bào nội mô và tế bào gian mạch và vùng gian mạch thường giãn rộng do phù và chứa các bạch cầu đa nhân trung tính, tế bào chết, mảnh vỡ tế bào và các lắng đọng điện tử dưới biểu mô.
• Kính hiển vi miễn dịch huỳnh quang thường cho thấy có lắng đọng phức hợp miễn dịch IgG và bổ thể dưới hình ảnh dạng hạt. Trên kính hiển vi điện tử, các lắng đọng này có hình bán nguyệt hay hình đường cong lồi và nằm trong lớp dưới biểu mô. Sự có mặt của những lắng đọng này và các lắng đọng nhỏ trong gian mạch và lớp dưới biểu mô gợi ý có tình trạng viêm qua trung gian bổ thể dẫn đến phá hủy cầu thận. Kháng nguyên chính có thể là zymogen cysteine protease ngoại độc tố B (Zymogen/SPE B).

Phòng ngừa bệnh

Các phương pháp phòng ngừa viêm cầu thận sau nhiễm trùng:

• Vệ sinh tay và vệ sinh mũi-họng là một cách để giảm sự lây lan của tất cả các loại nhiễm trùng. Rửa tay bằng xà phòng đặc biệt quan trọng sau khi ho hoặc hắt hơi, cũng như trước khi nấu ăn hoặc dùng bữa. Che miệng khi ho hoặc hắt hơi bằng khuỷu tay hoặc khăn. 
• Giữ tay sạch, che miệng khi ho hoặc hắt hơi, cách ly những người mắc viêm họng hoặc nhiễm trùng da.
• Những người mắc bệnh hô hấp như viêm họng hoặc nhiễm trùng da cần chú ý và hạn chế tiếp xúc để tránh lây lan ra cộng đồng. Theo đó, cần phải đến các trung tâm y tế để kiểm tra và điều trị phù hợp, để tránh những biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra.

Điều trị viêm cầu thận sau nhiễm trùng như thế nào?

Trong hầu hết các trường hợp, việc điều trị viêm cầu thận sau nhiễm trùng dựa vào nguyên nhân nhiễm trùng cơ bản.

• Nhiễm vi khuẩn: Các thuốc kháng sinh được chỉ định cho hầu hết các trường hợp. Lựa chọn kháng sinh sẽ tùy thuộc vào kết quả độ nhạy trên kháng sinh đồ.
• Nhiễm virus: Các liệu pháp kháng virus điều trị cho viêm gan virus B, viêm gan virus C, HIV hay các tác nhân virus khác sẽ được áp dụng.
• Nhiễm ký sinh trùng: Thuốc chống sốt rét là nền tảng điều trị cho sốt rét falciparum. Đối với điều trị sán máng, thường sẽ đồng nhiễm với Salmonella, nên việc điều trị Salmonella sẽ cải thiện bệnh thận.
• Nhiễm nấm: Đối với nhiễm aspergillus, thuốc kháng nấm có thể sử dụng bao gồm amphotericin.

Trong một số trường hợp nhất định, thuốc ức chế miễn dịch như corticosteroid sẽ được sử dụng để giảm viêm cầu thận. Các điều trị khác bao gồm tuân thủ chế độ ăn, điều trị phù và tăng huyết áp, điều trị thay thế thận như lọc máu đôi khi có thể được sử dụng.

Hi vọng bài viết trên giúp các bạn hiểu hơn về viêm cầu thận sau nhiễm trùng.