Các bé sơ sinh phải đối mặt với nhiều nguy cơ, đặc biệt là trong lúc sinh. Một trong những nguy cơ đó là tình trạng hít ối phân su hay còn gọi là hội chứng hít ối phân su (viết tắt MAS). Hãy cùng Pharmacity tìm hiểu về MAS qua bài viết dưới đây.
Tổng quan chung
Hội chứng hít ối phân su (MAS) là tình trạng mà trẻ sơ sinh hít phải nước ối có chứa phân su, dẫn đến tắc nghẽn đường thở và gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng. MAS có thể xảy ra trước hoặc sau khi sinh, và các hậu quả của nó có thể là suy hô hấp nặng và rối loạn sự trao đổi khí ở phổi.
Phân su trong ối có thể gây kích ứng hóa học và viêm phổi, cũng như làm bất hoạt surfactant – chất có vai trò quan trọng trong việc duy trì bề mặt trong lòng các phế nang. Surfactant giúp các phế nang giãn nở và thông khí tốt, do đó sự thiếu hụt surfactant có thể góp phần vào tình trạng suy hô hấp trong MAS.
Mức độ nghiêm trọng của MAS phụ thuộc vào lượng phân su mà trẻ hít vào. Nếu lượng ối phân su lớn, tình trạng MAS sẽ càng nghiêm trọng, đặc biệt là đối với những trẻ có các bệnh lý nền như nhiễm trùng bào thai, tim bẩm sinh, hay dị tật khác.
MAS là một tình trạng khẩn cấp y tế và đòi hỏi các biện pháp điều trị kịp thời và chuyên sâu để giảm thiểu tổn thương và cải thiện dự đoán cho trẻ sơ sinh bị ảnh hưởng.
Triệu chứng
Suy hô hấp là biểu hiện nổi bật nhất của tình trạng này. Trẻ sơ sinh có thể thở gấp hoặc rên trong khi thở. Một số trẻ sơ sinh có thể ngừng thở nếu đường thở bị tắc hoàn toàn bởi phân su.
Một số biểu hiện khác có thể bao gồm:
- Màu sắc da tím tái
- Thở cánh mũi phập phồng
- Co kéo cơ hô hấp phụ khi thở
- Thở nhanh
- Bác sĩ khám đôi khi nghe được có tiếng ran ở phổi
Ngoài ra, đôi khi ở móng tay, rốn và da bị nhuốm màu phân su có màu ố vàng xanh. Nước tiểu màu xanh có thể được ghi nhận ở trẻ sơ sinh hít phân su dưới 24 giờ sau khi sinh. Điều này do các sắc tố phân su có thể được phổi hấp thụ vào máu và được bài tiết qua nước tiểu.
Nguyên nhân gây bệnh hít phân su
Phân su là chất thải từ đường tiêu hóa của thai nhi, có màu xanh đen, quánh, không mùi và vô trùng. Phân su chứa nước (70 – 80%), các tế bào vảy, chất tiết từ đường tiêu hóa, lông tóc thai nhi, dịch ối, glycoproteins và muối mật.
Sự tống xuất phân su trước sinh có thể liên quan đến tình trạng stress của thai nhi trong tử cung như: nhiễm trùng, chuyển dạ sinh khó, dây rốn bị chèn ép… gây thiếu oxy cho thai, kích thích thần kinh phó giao cảm làm tăng hoạt động ruột, giãn cơ vòng hậu môn và tống xuất phân su vào dịch ối quanh thai.
Thai nhi bình thường cũng có hiện tượng tống xuất phân su trong tử cung hay trong quá trình sinh, biểu hiện sự trưởng thành của đường tiêu hóa.
Khi dịch ối đi vào đến khí quản của thai nhi (phần trên của đường hô hấp) trong tử cung, thai nhi có động tác thở và khi sinh ra, động tác này có thể làm hít ối phân su vào phổi. Điều này thường xảy ra khi thai nhi có tình trạng thiếu oxy do nhiễm trùng hoặc dây rốn bị chèn ép.
Đối tượng nguy cơ mắc hít phân su
Bệnh thường gặp ở trẻ già tháng hoặc ở trẻ đủ tháng có bất thường khi sinh làm thời gian sinh kéo dài như: bất thường dây rốn (dây rốn quấn cổ, dây rốn ngắn, sa dây rốn…), sinh khó cơ học, ngôi thai bất thường …
Về mặt lý thuyết, tình trạng suy thai và thiếu oxy mô sẽ gây ra sự tống xuất của phân su vào nước ối do kích thích hệ phó giao cảm.
Chẩn đoán
Bác sĩ sẽ chẩn đoán hội chứng hít phân su nếu trẻ khó thở sau sinh, nước ối có lẫn phân su mà không tìm thấy nguyên nhân khác.
Chụp phim X quang để có thể khẳng định chẩn đoán. Bác sĩ có thể sẽ làm 1 số test để chắc chắn không có nguyên nhân khác gây ra khó thở của trẻ như vấn đề tim mạch hay viêm phổi.
Phòng ngừa bệnh hít phân su
Những mẹ bầu có nguy cơ tiền sản giật, cao huyết áp, thai chậm phát triển, bệnh tim phổi mãn tính… cần được theo dõi sát sao suốt thai kỳ và trong lúc sinh. Khi gần sinh, nếu siêu âm thấy nước ối có màu xanh đậm thì rất có khả năng trẻ hít phải phân su. Lúc này mẹ bầu cần báo ngay với bác sĩ để theo dõi nhịp tim thai và có những biện pháp can thiệp sớm để tránh tai biến nguy hiểm.
Điều trị hít phân su như thế nào?
Hầu hết các trẻ cần điều trị ở khu chăm sóc đặc biệt hoặc điều trị tích cực (NICU). Những trẻ cần nhu cầu oxy cao nhưng vẫn gắng sức nhiều sẽ cần hỗ trợ của máy thở. Những trẻ hít phân su nặng cần những điều trị nhiều hơn như:
- Bơm surfactan giúp nở phổi
- Duy trì huyết áp bằng thuốc vận mạch
- Sử dụng kháng sinh và điều trị hỗ trợ khác
- Hít iNO (chất khí trộn cùng oxy khi thở giúp giãn các mạch máu phổi và tăng khả năng trao đổi oxy)
Các trường hợp quá nặng được điều trị bằng phương pháp trao đổi oxy qua màng ngoài cơ thể (ECMO – extracorporeal membrane oxygenation). ECMO sử dụng một hệ thống bơm tương tự như quả tim để cung cấp máu đến một bộ phận trao đổi oxy tại phổi nhân tạo. Phổi nhân tạo này lấy oxy từ không khí và loại bỏ CO2. Sau đó, máy bơm lại máu đã được oxy hóa trở lại vào cơ thể của bệnh nhân.
Hầu hết trẻ hít phân su sẽ tốt lên sau vài ngày hoặc vài tuần, phụ thuộc vào lượng phân su trẻ hít phải.
Lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc Chuyên viên y tế để được tư vấn cho từng trường hợp Bệnh cụ thể, không tự ý làm theo hướng dẫn của bài viết.
