Bệnh viêm não là gì? Những điều cần biết về bệnh

Triệu chứng bệnh

Các triệu chứng của viêm não bao gồm sốt, nhức đầu và tình trạng tâm thần bị thay đổi, thường kèm theo co giật và suy giảm thần kinh khu trú. Tiền triệu bệnh đường tiêu hóa (GI) hoặc đường hô hấp có thể xuất hiện trước những triệu chứng này. Các dấu hiệu màng não thường nhẹ và ít nổi bật hơn các biểu hiện khác.

Trạng thái động kinh, nhất là trạng thái động kinh co giật, hoặc hôn mê gợi ý viêm não nặng và tiên lượng xấu.

Các cơn động kinh khứu giác, biểu hiện dưới dạng cơn aura khứu giác như luồng hơi mùi hôi (trứng thối, thịt cháy), cho thấy sự ảnh hưởng tới thùy thái dương và gợi ý viêm não HSV.

Nguyên nhân gây ra viêm não

Nguyên nhân thường gặp nhất gây bệnh viêm não là do nhiễm phải vi khuẩn, virus như: não mô cầu, arbovirus do muỗi đốt hay các côn trùng khác lây truyền, herpes virus, virus đường ruột (EV71 gặp ở bệnh chân tay miệng ở trẻ), virus quai bị, thủy đậu hay virus bệnh dại do chó mèo cắn,… Cụ thể:

• Nguyên nhân viêm não do Arbovirus: Trong số các loại virus nêu trên thì viêm não do Arbovirus là thường gặp nhất và hay xuất hiện vào mùa nắng nóng khi loài muỗi Culex phát triển mạnh. Các loài động vật có vú, chim, ngựa được cho là vật trung gian truyền bệnh. Bởi vì khi muỗi sẽ đốt những loài vật sẽ khiến chúng mắc bệnh, sau đó các con muỗi khác hút máu từ các con vật nhiễm bệnh này sẽ lây truyền cho con người. Ngoài viêm não Nhật Bản, Arbovirus còn có thể gây ra các bệnh lý khác như sốt vàng, sốt Dengue và sốt xuất huyết.
• Herpes virus: Ngoài Arbovirus là tác nhân phổ biến gây bệnh viêm não thì herpes virus cũng có khả năng làm được điều này. Dưới đây là 3 chủng herpes virus điển hình có thể gây viêm não ở người:
  • Virus herpes simplex: gồm HSV type 1 và HSV type 2. Trong đó type 1 thường gây bệnh vùng miệng khiến vị trí này xuất hiện các vết loét hay mụn rộp rất đau và có khả năng dẫn đến viêm não tản phát. Còn type 2 lại chủ yếu gây bệnh ở bộ phận sinh dục, nếu phụ nữ có thai bị nhiễm HSV type 2 thì tỷ lệ lây bệnh cho thai nhi là rất cao. Trẻ khi sinh ra có thể bị viêm não nghiêm trọng với nguy cơ tử vong lớn.
  • Virus Epstein-Barr: đây là virus có khả năng khiến bệnh nhân bị mắc chứng tăng bạch cầu đơn nhân nhiễm trùng, viêm não thể nhẹ nhưng vẫn có rủi ro tử vong.
  • Virus varicella-zoster: là “thủ phạm” của căn bệnh thủy đậu và zona thần kinh, có thể gây viêm não và tử vong ở người bệnh.
• Các bệnh nhiễm trùng ở trẻ nhỏ: Một số bệnh lý nhiễm trùng thường gặp ở trẻ em như sởi và quai bị cũng tạo cơ hội để viêm não thứ phát xuất hiện. Đối với những trường hợp này hệ miễn dịch của cơ thể có thể đã phản ứng quá mẫn đối với tác nhân gây bệnh và gây ra biến chứng viêm não. Ngoài biến chứng này thì còn một nguy cơ khác hình thành do virus khu trú trong tế bào thần kinh trung ương đó là tình trạng viêm não xơ hóa bán cấp tiến triển cũng vô cùng nguy hiểm.
• Các enterovirus gây bệnh đường ruột: Biểu hiện ban đầu của virus này là gây bệnh tay chân miệng ở trẻ. Ở thể viêm nhiễm nặng virus có thể tấn công lên hệ thần kinh trung ương và gây bệnh viêm não.

Đối tượng nguy cơ

Những người có nguy cơ mắc bệnh viêm não cao hơn bao gồm:

• Trẻ em: Trẻ em, đặc biệt là trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, có nguy cơ mắc bệnh viêm não cao hơn do hệ miễn dịch của chúng chưa phát triển đầy đủ.

• Người lớn tuổi: Người lớn tuổi cũng có nguy cơ mắc bệnh viêm não cao hơn do hệ miễn dịch của họ suy yếu theo tuổi tác.
• Người có hệ miễn dịch suy yếu: Những người có hệ miễn dịch suy yếu do bệnh tật, chẳng hạn như HIV/AIDS, ung thư hoặc điều trị bằng thuốc ức chế miễn dịch, có nguy cơ mắc bệnh viêm não cao hơn.
• Người sống ở hoặc đi du lịch đến các khu vực có tỷ lệ mắc bệnh viêm não cao: Một số khu vực trên thế giới có tỷ lệ mắc bệnh viêm não cao hơn, chẳng hạn như Đông Nam Á, Châu Phi và Nam Mỹ.
• Người tiếp xúc với động vật bị nhiễm bệnh: Một số bệnh viêm não có thể lây truyền từ động vật sang người, chẳng hạn như viêm não do muỗi Tây Nile và viêm não do ve.
• Người có tiền sử chấn thương sọ não: Những người có tiền sử chấn thương sọ não có nguy cơ mắc bệnh viêm não cao hơn.

Chẩn đoán

Chẩn đoán viêm não thường dựa trên sự kết hợp của các yếu tố sau:

• Tiền sử bệnh: Bác sĩ sẽ hỏi bạn về tiền sử bệnh, bao gồm bất kỳ bệnh nhiễm trùng gần đây nào bạn có thể đã mắc phải, cũng như bất kỳ bệnh lý nền nào bạn có thể mắc phải.
• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ kiểm tra xem bạn có bất kỳ triệu chứng nào của viêm não hay không, chẳng hạn như sốt, cứng cổ và lú lẫn.
• Xét nghiệm: Có một số xét nghiệm có thể được sử dụng để chẩn đoán viêm não, bao gồm:
  • Xét nghiệm dịch não tủy: Đây là xét nghiệm quan trọng nhất để chẩn đoán viêm não. Dịch não tủy là chất lỏng bao quanh não và tủy sống. Để lấy dịch não tủy, bác sĩ sẽ thực hiện một thủ thuật gọi là chọc dò thắt lưng. Dịch não tủy sau đó được xét nghiệm xem có dấu hiệu nhiễm trùng hay không.
  • Xét nghiệm máu: Xét nghiệm máu có thể được sử dụng để tìm virus, vi khuẩn hoặc các tác nhân gây bệnh khác có thể gây ra viêm não.
• Chụp ảnh: Chụp ảnh, chẳng hạn như chụp cắt lớp vi tính (CT) hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI), có thể được sử dụng để tìm kiếm sự sưng tấy hoặc các bất thường khác trong não có thể do viêm não gây ra.
• Điện não đồ (EEG): EEG là một xét nghiệm ghi lại hoạt động điện của não. EEG có thể được sử dụng để phát hiện các hoạt động não bất thường có thể do viêm não gây ra.

Chẩn đoán hình ảnh có thể giúp bác sĩ loại trừ các nguyên nhân khác gây ra các triệu chứng của bạn, chẳng hạn như đột quỵ hoặc khối u não.

Phòng ngừa bệnh

Những lý do này đủ để cho chúng ta thấy rằng bệnh viêm não nguy hiểm như thế nào. Vì vậy mỗi người và đặc biệt là những gia đình có trẻ nhỏ nên thực hiện các cách phòng ngừa căn bệnh này thông qua những phương pháp sau: 

• Tiêm phòng viêm não Nhật Bản và các bệnh lý nhiễm trùng (sởi, thủy đậu, quai bị) đầy đủ cho trẻ theo khuyến cáo của các chuyên gia y tế;
• Tránh vui chơi ngoài trời vào thời điểm bình minh hoặc hoàng hôn vì đây là lúc hoạt động mạnh nhất của loài muỗi;
• Mắc màn khi đi ngủ, dùng thuốc xịt muỗi, mặc quần áo dài che phủ để tránh bị muỗi đốt;
• Vệ sinh sạch sẽ môi trường sống, khơi thông cống rãnh, làm sạch và đậy kín các vật dụng dùng để chứa nước để hạn chế muỗi đẻ trứng và sinh sôi.

Điều trị viêm não như thế nào

• Chăm sóc hỗ trợ
• Acyclovir đối với HSV hoặc viêm não vi rút varicella-zoster
• Liệu pháp hỗ trợ đối với bệnh viêm não bao gồm điều trị sốt, mất nước, rối loạn điện giải, và động kinh. 

Kết luận

Viêm não là một căn bệnh nghiêm trọng, có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Tuy nhiên, bằng cách nhận biết sớm các triệu chứng và tuân thủ đúng quy trình điều trị, chúng ta có thể kiểm soát và hạn chế tối đa các biến chứng. Điều quan trọng là luôn duy trì lối sống lành mạnh, thực hiện tiêm phòng đầy đủ, và tránh tiếp xúc với các nguồn lây nhiễm. Nếu bạn hoặc người thân có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, hãy nhanh chóng đến gặp bác sĩ để được tư vấn và điều trị kịp thời. Hãy nhớ rằng, sự chăm sóc và phòng ngừa đúng cách là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe của bạn và những người thân yêu.