Yếu tố nguy cơ gây ra bệnh ung thư gan

Ung thư gan, đặc biệt là ung thư biểu mô tế bào gan (hepatocellular carcinoma – HCC) là loại ung thư gan phổ biến nhất, chiếm đến 80% các ca ung thư gan nguyên phát, xảy ra ở cả người lớn và trẻ em. Hiểu rõ các yếu tố nguy cơ gây ra bệnh này có thể giúp trong việc phòng ngừa và phát hiện sớm bệnh. Dưới đây là các yếu tố nguy cơ chính gây ra bệnh ung thư gan

Những hiểu biết về bệnh ung thư gan

Ung thư gan là gì?

Ung thư gan là một loại ung thư phát sinh từ các tế bào trong gan, cơ quan lớn nhất trong cơ thể có nhiệm vụ lọc máu từ hệ tiêu hóa trước khi chuyển đến các phần khác của cơ thể. Ung thư gan được chia thành hai loại chính: ung thư gan nguyên phát và ung thư gan thứ phát.

Ung thư gan nguyên phát

Ung thư gan nguyên phát bắt đầu từ chính các tế bào gan. Các loại chính của ung thư gan nguyên phát bao gồm:

• Ung thư biểu mô tế bào gan (Hepatocellular carcinoma – HCC): Là loại phổ biến nhất, chiếm khoảng 75-85% các trường hợp. HCC phát triển từ các tế bào gan (hepatocytes).
• Ung thư ống mật (Cholangiocarcinoma): Bắt nguồn từ các tế bào của ống mật trong gan, chiếm khoảng 10-15% các trường hợp.
• U nguyên bào gan (Hepatoblastoma): Hiếm gặp và thường xuất hiện ở trẻ em.
• Angiosarcoma và Hemangiosarcoma: Rất hiếm gặp, bắt đầu từ các mạch máu trong gan.

Ung thư gan thứ phát

Ung thư gan thứ phát, còn gọi là ung thư gan di căn, là ung thư bắt nguồn từ các cơ quan khác (như đại tràng, vú, phổi) và lan tới gan. Đây không phải là ung thư gan thực sự mà là ung thư từ nơi khác di căn đến gan.

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ

• Nhiễm virus viêm gan B và C: Là nguyên nhân hàng đầu của HCC, gây tổn thương gan kéo dài và xơ gan.
• Xơ gan: Tình trạng mô gan bị thay thế bởi mô xơ (sẹo) do viêm gan mãn tính, rượu, và các bệnh lý khác.
• Lạm dụng rượu: Sử dụng rượu quá mức và lâu dài gây xơ gan và tăng nguy cơ ung thư gan.
• Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD): Tích tụ mỡ trong gan không liên quan đến rượu, có thể dẫn đến xơ gan.
• Tiểu đường và béo phì: Gây gan nhiễm mỡ và xơ gan.
• Aflatoxin: Chất gây ung thư từ nấm mốc trong thực phẩm nhiễm mốc.
• Yếu tố di truyền: Bệnh lý di truyền như bệnh Wilson, hemochromatosis (thừa sắt di truyền).

Triệu chứng

Ung thư gan thường không gây triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn đầu. Khi bệnh tiến triển, các triệu chứng có thể bao gồm:

• Đau bụng hoặc khó chịu ở vùng bụng trên bên phải.
• Giảm cân không rõ nguyên nhân.
• Chán ăn.
• Buồn nôn và nôn.
• Mệt mỏi.
• Vàng da và mắt (vàng da).
• Sưng bụng do dịch (ascites).
• Nước tiểu đậm màu.

Các yếu tố nào gây ra bệnh ung thư gan?

Những nguyên nhân gây ra ung thư gan:

Nhiễm virus viêm gan B (HBV) và viêm gan C (HCV)

• Viêm gan B: Nhiễm HBV mãn tính là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ung thư gan. Virus này có thể gây viêm và tổn thương gan kéo dài, dẫn đến xơ gan và cuối cùng là ung thư gan.
• Viêm gan C: HCV cũng là một yếu tố nguy cơ quan trọng. Giống như HBV, HCV có thể gây viêm gan mãn tính, dẫn đến xơ gan và tăng nguy cơ ung thư gan.

Xơ gan: Xơ gan là tình trạng tổn thương gan mãn tính, nơi mô gan bị thay thế bằng mô xơ (sẹo). Điều này làm suy giảm chức năng gan và là một yếu tố nguy cơ lớn cho ung thư gan. Nguyên nhân của xơ gan có thể bao gồm viêm gan B, viêm gan C, lạm dụng rượu và các bệnh lý gan khác.

Lạm dụng rượu: Sử dụng rượu quá mức và trong thời gian dài có thể dẫn đến viêm gan do rượu và xơ gan, từ đó tăng nguy cơ phát triển ung thư gan.

Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD): Đây là tình trạng tích tụ mỡ trong gan không liên quan đến việc sử dụng rượu. Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu và viêm gan nhiễm mỡ không do rượu (NASH) có thể dẫn đến xơ gan và làm tăng nguy cơ ung thư gan.

Tiểu đường và béo phì: Bệnh nhân tiểu đường và béo phì có nguy cơ cao hơn mắc bệnh gan nhiễm mỡ, xơ gan và ung thư gan.

Aflatoxin: Aflatoxin là một chất gây ung thư mạnh mẽ được sản xuất bởi nấm mốc Aspergillus flavus và Aspergillus parasiticus, thường xuất hiện trong các loại ngũ cốc và đậu bị nhiễm mốc. Tiêu thụ thực phẩm nhiễm aflatoxin có thể gây tổn thương gan và tăng nguy cơ ung thư gan.

Di truyền và tiền sử gia đình:

• Một số bệnh lý di truyền như bệnh Wilson, hemochromatosis (thừa sắt di truyền) và các bệnh chuyển hóa khác có thể làm tăng nguy cơ ung thư gan.
• Tiền sử gia đình có người mắc ung thư gan cũng là một yếu tố nguy cơ.

Giới tính: Nam giới có nguy cơ mắc ung thư gan cao hơn so với nữ giới, có thể do sự khác biệt trong phơi nhiễm với các yếu tố nguy cơ như rượu và viêm gan.

Tiếp xúc với các chất gây ung thư: Tiếp xúc lâu dài với các hóa chất độc hại như vinyl chloride và thorium dioxide (được sử dụng trong một số ngành công nghiệp) cũng có thể làm tăng nguy cơ ung thư gan.

Thuốc lá: Hút thuốc lá cũng được xem là một yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng phát triển ung thư gan.

Cách giảm nguy cơ mắc bệnh ung thư gan

Giảm nguy cơ mắc bệnh ung thư gan đòi hỏi sự chú trọng vào việc phòng ngừa các yếu tố nguy cơ chính liên quan đến bệnh. Dưới đây là các biện pháp cụ thể để phòng ngừa ung thư gan:

Phòng ngừa nhiễm viêm gan B và C

• Tiêm phòng viêm gan B: Đặc biệt quan trọng cho trẻ sơ sinh và người lớn chưa được tiêm phòng. Vắc-xin viêm gan B rất hiệu quả trong việc phòng ngừa nhiễm virus HBV.
• Kiểm soát nhiễm viêm gan C: Không có vắc-xin cho viêm gan C, nhưng có các biện pháp khác để phòng ngừa lây nhiễm, như tránh sử dụng chung kim tiêm, dụng cụ cá nhân và quan hệ tình dục an toàn. Nếu đã nhiễm HCV, điều trị kịp thời có thể làm giảm nguy cơ tiến triển thành xơ gan và ung thư gan.

Giảm tiêu thụ rượu: Uống rượu ở mức vừa phải hoặc ngừng uống rượu hoàn toàn để giảm nguy cơ viêm gan do rượu và xơ gan, từ đó giảm nguy cơ ung thư gan.

Duy trì cân nặng hợp lý

• Ăn uống lành mạnh: Chọn chế độ ăn uống cân bằng với nhiều rau quả, ngũ cốc nguyên hạt, protein nạc, và hạn chế đường và chất béo bão hòa.
• Tập thể dục thường xuyên: Duy trì hoạt động thể chất đều đặn để kiểm soát cân nặng và giảm nguy cơ mắc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD).

Tránh tiếp xúc với aflatoxin

• Bảo quản thực phẩm đúng cách: Tránh lưu trữ ngũ cốc, đậu và các loại hạt ở nơi ẩm ướt để ngăn ngừa sự phát triển của nấm mốc sản sinh aflatoxin.
• Chọn thực phẩm an toàn: Mua thực phẩm từ nguồn đáng tin cậy và tránh sử dụng thực phẩm đã bị mốc.

Quản lý các bệnh lý khác liên quan

• Kiểm soát bệnh tiểu đường: Điều trị và quản lý bệnh tiểu đường hiệu quả để giảm nguy cơ gan nhiễm mỡ và xơ gan.
• Điều trị các bệnh gan mãn tính: Theo dõi và điều trị các bệnh gan khác như viêm gan tự miễn, bệnh Wilson, và hemochromatosis để giảm nguy cơ tổn thương gan.

Tránh tiếp xúc với các chất độc hại

• Hóa chất công nghiệp: Hạn chế tiếp xúc với các hóa chất gây ung thư như vinyl chloride và thorium dioxide, thường được sử dụng trong một số ngành công nghiệp.
• Sử dụng an toàn thuốc: Tránh sử dụng thuốc không được kê đơn, đặc biệt là các loại thuốc có thể gây tổn thương gan khi sử dụng lâu dài.

Kiểm tra sức khỏe định kỳ

• Xét nghiệm và theo dõi: Thực hiện các xét nghiệm định kỳ nếu bạn thuộc nhóm nguy cơ cao, như xét nghiệm máu đo nồng độ alpha-fetoprotein (AFP) và siêu âm gan để phát hiện sớm ung thư gan.
• Khám sức khỏe định kỳ: Kiểm tra tổng quát sức khỏe hàng năm để theo dõi tình trạng gan và các yếu tố nguy cơ khác.

Quan hệ tình dục an toàn

• Sử dụng bao cao su: Để giảm nguy cơ lây nhiễm viêm gan B và C qua đường tình dục.
• Giảm số lượng bạn tình:  Để giảm nguy cơ lây nhiễm các bệnh truyền nhiễm, bao gồm viêm gan.

Để giảm nguy cơ mắc bệnh ung thư gan, quan trọng nhất là phòng ngừa và kiểm soát các yếu tố nguy cơ như nhiễm viêm gan B và C, lạm dụng rượu, béo phì, và tiếp xúc với aflatoxin và các chất độc hại. Thực hiện các biện pháp trên, kết hợp với theo dõi sức khỏe định kỳ và lối sống lành mạnh, sẽ giúp bảo vệ sức khỏe gan và giảm nguy cơ phát triển ung thư gan.

Xin lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Độc giả vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể và chính xác nhất.