Vô sinh là gì? Những điều cần biết về vô sinh

Hiện nay cuộc sống hôn nhân sẽ trọn vẹn hơn nếu như gia đình có thêm thiên thần nhỏ chào đời. Tuy nhiên, một số những cặp vợ chồng lại phải đối mặt với tình trạng vô sinh hiếm muộn không có con. Hãy cùng Pharmacity tìm hiểu về những điều cần biết về vô sinh qua bài viết dưới đây.

Tổng quan chung

Vô sinh là tình trạng một cặp vợ chồng không có thai sau 1 năm chung sống, giao hợp bình thường, không sử dụng các biện pháp tránh thai nào (WHO 1999). Đối với những trường hợp mà người vợ trên 35 tuổi thì thời gian này chỉ khoảng 6 tháng đã được đánh giá là vô sinh.

• Vô sinh nguyên phát còn gọi là vô sinh I: là tình trạng vô sinh ở những cặp vợ chồng mà người vợ chưa có thai lần nào.
• Vô sinh thứ phát hay còn gọi là vô sinh II: là tình trạng vô sinh ở những cặp vợ chồng mà người vợ đã từng có thai trước đó.

Nhìn chung, tỷ lệ vô sinh dao động khoảng 10% ở các cặp vợ chồng, nghiên cứu tại Việt Nam cho thấy, tỷ lệ vô sinh vào khoảng 7,7%, tức là có khoảng 1 triệu cặp vợ chồng vô sinh trên khắp đất nước.

Triệu chứng

Ở phụ nữ, sự thay đổi của chu kỳ kinh nguyệt và sự rụng trứng có thể là triệu chứng của một bệnh liên quan đến vô sinh. Các triệu chứng bao gồm:

• Kinh nguyệt bất thường. Chảy máu nhiều hơn hoặc nhẹ hơn bình thường.
• Kinh nguyệt không đều. Số ngày giữa mỗi kỳ thay đổi hàng tháng.
• Không có kinh. Bạn chưa bao giờ có kinh, hoặc kinh nguyệt đột ngột dừng lại.
• Trong thời gian hành kinh bị nhiều triệu chứng đau như: Đau lưng, đau vùng chậu và chuột rút có thể xảy ra.

Các triệu chứng vô sinh ở nam giới không rõ ràng, có thể không được chú ý cho đến khi một người đàn ông gặp khó khăn trong vấn đề sinh con. Các triệu chứng có thể bao gồm:

• Thay đổi sự phát triển của tóc
• Thay đổi ham muốn tình dục
• Đau, nổi cục hoặc sưng ở tinh hoàn
• Các vấn đề về cương cứng và xuất tinh
• Tinh hoàn nhỏ, săn chắc

Nguyên nhân

Nguyên nhân gây vô sinh ở nam giới

• Những vấn đề trong quá trình xuất tinh bị rối loạn không bình thường như: Xuất tinh sớm, xuất tinh ngược hoặc bệnh tinh hoàn không xuống hay bị xoắn thừng tinh
• Chất lượng của tinh trùng: Khoảng 13 – 50% trường hợp bị vô sinh là do yếu tố từ nam giới như lượng tinh trùng thấp, có sự bất thường trong hình dạng hoặc chuyển động của tinh trùng.
• Do mắc những bệnh nam khoa: Viêm tuyến tiền liệt, viêm bao quy đầu hay viêm tinh hoàn là những nguyên nhân rất dễ gây vô sinh ở nam giới.
• Sự bất thường trong việc sản xuất tinh trùng: Do tinh hoàn co rút, các tật di truyền, bệnh lý tiểu đường, chấn thương, quai bị
• Rượu bia: Khi uống quá nhiều rượu bia làm suy giảm chất lượng tinh trùng, đặc biệt là giảm ham muốn, rối loạn cương dương làm ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng có con ở nam giới.
• Hút thuốc lá: Thuốc là là một trong những nguyên nhân hàng đầu dẫn đến vô sinh ở nam giới, nó làm suy giảm chất lượng tinh trùng, thậm chí là dị tật, dị dạng tinh trùng và teo tinh hoàn.
• Yếu tố tâm lý: Khi bạn quá căng thẳng haowjc stress làm rối loạn nội tiết tố nam, chuyện chăn gối sẽ không còn được viên mãn làm tăng nguy cơ vô sinh.
• Mặc đồ quá bó sát: Khi thường xuyên mặc đồ quá bó sát, đặc biệt là đồ lót khiến cho nhiệt độ tinh hoàn tăng lên gây cản trở quá trình sinh tinh.
• Quan hệ tình dục không đảm bảo an toàn lành mạnh: Thói quen quan hệ tình dục quá thô bạo, nhiều lần khiến cho dương vật bị tổn thương gây nên trở ngại lớn cho quá trình sinh sản ở nam giới.
• Tiếp xúc với những hóa chất độc hại trong thời gian dài như thuốc trừ sâu hoặc những tia phóng xạ như tia X…

Những nguyên nhân gây vô sinh nữ

• Do vòi tử cung: Những bệnh lý hay gây tổn thương vòi tử cung như viêm nhiễm đường sinh dục, bệnh lây truyền qua đường tình dục, tiền sử phẫu thuật ở vùng chậu và vòi tử cung, lạc nội mạc tử cung, bất thường ở vòi tử cung bẩm sinh…
• Do tử cung: Những bệnh như u xơ tử cung, viêm dính buồng tử cung, bất thường bẩm sinh như tử cung hai sừng, vách ngăn tử cung, không có tử cung cũng gây vô sinh ở nữ.
• Do cổ tử cung: Chất nhầy ở cổ tử cung kém, có kháng thể kháng lại tinh trùng, tổn thương tại cổ tử cung do can thiệp thủ thuật hoặc cổ tử cung ngắn
• Do lạc nội mạc tử cung, bất thường phóng noãn
• Ngoài ra, có khoảng 10% phụ nữ vô sinh không rõ nguyên nhân khi đã thực hiện thăm khám và làm những xét nghiệm cần thiết để thăm dò và chẩn đoán.

Đối tượng nguy cơ

Những yếu tố nguy cơ dẫn đến vô sinh ở cả nam và nữ

• Độ tuổi: khả năng sinh sản của nữ giới sẽ bị giảm dần theo tuổi tác, biểu hiện nhiều nhất ở sau 30 tuổi. Ở phụ nữ lớn tuổi có thể do số lượng và chất lượng trứng hoặc có thể về vấn đề sức khỏe ảnh hưởng đến khả năng sinh sản. Còn ở đàn ông trên 40 tuổi có khả năng sinh sản kém hơn những người trẻ tuổi.
• Ăn uống sinh hoạt không lành mạnh: Những người bị rối loạn ăn uống, không lành mạnh như chán ăn, ăn uống quá nhiều, không theo chế độ, hoặc áp dụng chế độ ăn uống hạn chế để giảm cân, chế độ ăn uống quá ít calo…
• Béo phì, thừa cân: Lối sống sinh hoạt ít vận động, béo phì có khả năng làm tăng nguy cơ dẫn đến vô sinh. Đặc biệt là số lượng tinh trùng ở nam giới và nồng độ testosterone có thể bị ảnh hưởng khi béo phì.

Chẩn đoán

Bác sĩ sẽ chỉ định một số phương pháp dưới đây để chẩn đoán vô sinh:

Phương pháp xét nghiệm tinh dịch đồ (Semen analysis): Đây là phương pháp giúp đánh giá chất lượng tinh trùng, bao gồm các chỉ số:

• Tổng số tinh dịch thu được trong một lần xuất tinh.
• Số lượng tinh trùng trong 1ml tinh dịch.
• Hình thái, cấu trúc tinh trùng.
• Độ vận động của tinh trùng (số tinh trùng vận động tiến thẳng, số tinh trùng có thể vận động được).
• Hình thái (màu sắc, độ đặc, độ pH) của tinh dịch.

Khi thăm khám một cặp vợ chồng vô sinh hiếm muộn thì đây là một phương pháp chẩn đoán cơ bản không thể thiếu.

Phương pháp đánh giá nội tiết tố (hormone): Xét nghiệm này được thực hiện cho cả nam và nữ. 

• Ở nam giới: Nếu xét nghiệm tinh dịch đồ cho kết quả không khả quan (không có tinh trùng, mật độ tinh trùng thấp hay số tinh trùng vận động tiến thằng dưới ngưỡng quy định) thì sẽ được chỉ định làm xét nghiệm đánh giá hormon. Phương pháp này giúp đánh giá các hormone liên quan đến quá trình sinh sản ở nam giới, từ đó có thể tìm ra được nguyên nhân gây vô sinh hiếm muộn để có hướng điều trị thích hợp.
• Ở nữ giới: Xét nghiệm nội tiết tố giúp định lượng nồng độ các hormone liên quan đến sự phát triển của nang trứng, sự rụng trứng, cơ chế điều hoà kinh nguyệt, cơ chế làm tổ và phát triển của hợp tử,… Trong số đó, xét nghiệm prolactin là xét nghiệm được quan tâm bởi prolactin ức chế các hormon kích thích sinh sản: FSH, LH, GnRH,…

Phương pháp xét nghiệm AMH giúp tiên lượng khả năng sinh sản: Xét nghiệm AMH được thực hiện cho cả nam và nữ, dựa trên sự xuất hiện của hormon AMH trong huyết thanh. 

• Đối với nữ giới, xét nghiệm này giúp đánh giá khả năng sinh sản của buồng trứng, đồng thời cũng có ý nghĩa quan trọng trong thụ tinh nhân tạo và chẩn đoán bệnh đa nang buồng trứng. 
• Đối với nam giới, hormon AMH được tiết ra từ tế bào Sertoli của tinh hoàn. Do đó, xét nghiệm AMH có ý nghĩa trong chẩn đoán phân biệt giới tính và bệnh lý tinh hoàn lạc chỗ.

Các phương pháp xét nghiệm bổ sung:

• Sinh thiết tinh hoàn: kiểm tra sự hoạt động của các tế bào tinh hoàn sống.
• Xét nghiệm máu toàn phần: kiểm tra nồng độ đường huyết, mỡ máu,… cũng có ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.
• Xét nghiệm nước tiểu: ở nam giới, xét nghiệm nước tiểu để kiểm tra sự có mặt của tinh trùng trong nước tiểu giúp ích trong việc chẩn đoán vô sinh – hiếm muộn do xuất tinh ngược dòng.
• Xét nghiệm các bệnh liên quan đến sinh sản: xét nghiệm kháng thể giang mai (PCR), xét nghiệm kháng thể Rubella (Rubella IgG), xét nghiệm DNA di truyền,…
• Chụp X – quang tử cung, vòi trứng.
• Siêu âm phần phụ bằng ngả âm đạo
• Khám phụ khoa,…

Phòng ngừa bệnh

Chúng ta không thể ngăn ngừa tình trạng vô sinh. Tuy nhiên, các đôi vợ chồng có thể thực hiện những biện pháp dưới đây để tăng cơ hội mang thai:

• Đối với các đôi vợ chồng: Hai bạn nên thường xuyên quan hệ tình dục nhiều lần trong khoảng thời gian rụng trứng. Điều này nhằm tăng tỷ lệ đậu thai cao nhất. Lời khuyên cho hai bạn là nên quan hệ tình dục bắt đầu 5 ngày trước và 1 ngày sau khi rụng trứng để cải thiện cơ hội mang thai.
• Nam giới: Để hạn chế nguy cơ vô sinh, nam giới nên tránh hút thuốc lá và hạn chế uống rượu bia. Bạn nên tránh tiếp xúc nhiều với các chất độc hại trong môi trường sinh hoạt và làm việc, hạn chế dùng những loại thuốc có khả năng gây ảnh hưởng tới khả năng sinh sản, gồm cả thuốc kê đơn và không kê đơn. Ngoài ra, bạn nên có chế độ tập luyện vừa phải, tránh tập quá sức vì sẽ làm giảm chất lượng tinh trùng.
• Nữ giới: Để tăng cơ hội mang thai, bạn nên hạn chế dùng thuốc lá, thức uống có cồn, cafein. Ngoài ra, bạn cũng nên tập thể dục với cường độ vừa phải, đều đặn mỗi ngày. Điều này sẽ giúp bạn kiểm soát tốt cân nặng.

Điều trị như thế nào?

Sau khi biết được nguyên nhân thực sự dẫn đến vô sinh, bác sĩ sẽ có hướng điều trị hợp lý, có thể là điều trị nội khoa hoặc can thiệp phẫu thuật. Ngoài ra, bác sĩ có thể chỉ định 1 số phương pháp hỗ trợ sinh như bơm tinh trùng vào buồng tử cung hoặc thụ tinh trong ống nghiệm.

Trên đây là những thông tin chia sẻ về bệnh vô sinh. Hy vọng sẽ giúp ích được cho gia đình bạn.

Xin lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Độc giả vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể và chính xác nhất.