Viêm não cấp ở trẻ em là gì? Những điều cần biết

Triệu chứng 

Viêm não cấp được chia làm 4 thể, cụ thể: 

• Viêm não cấp tiên phát
• Viêm não cấp thứ phát
• Viêm não cấp do yếu tố tự miễn dịch
• Viêm não cấp mạn tính hay viêm não cấp bán cấp.

Nhìn chung giai đoạn khởi phát, viêm não cấp có triệu chứng thường gặp là: 

• Sốt, xảy ra đột ngột, thường sốt liên tục 39 – 400C, nhưng cũng có thể sốt không cao. 
• Có thể kèm những triệu chứng giống các bệnh thông thường khác như: Sốt, ho, sổ mũi, tiêu chảy, nôn.

Giai đoạn sau trẻ sốt cao, bỏ ăn, bỏ bú, yếu tay chân. Trẻ ngủ li bì, biếng chơi, lừ đừ, mặt không lanh lợi như trước, hay bứt rứt, có lúc trẻ trợn mắt, gồng nhẹ rồi tự hết… Nếu trẻ sốt cao, thở mệt, co giật, hôn mê rất dễ dẫn tới tử vong. Vì vậy, trẻ cần được phát hiện sớm và điều trị kịp thời để giảm thiểu nguy cơ tử vong hoặc để lại di chứng chậm phát triển, bại não, động kinh cho trẻ.

Nguyên nhân

Nguyên nhân thường gặp nhất gây bệnh viêm não là do nhiễm phải vi khuẩn, virus như: não mô cầu, Arbovirus do muỗi đốt hay các côn trùng khác lây truyền, Herpes virus, virus đường ruột (EV71) gặp ở bệnh chân tay miệng ở trẻ), virus quai bị, thủy đậu hay virus bệnh dại do chó mèo cắn,… Cụ thể:

• Nguyên nhân viêm não do Arbovirus

Trong số các loại virus nêu trên thì viêm não do Arbovirus là thường gặp nhất và hay xuất hiện vào mùa nắng nóng khi loài muỗi Culex phát triển mạnh. Các loài động vật có vú, chim, ngựa được cho là vật trung gian truyền bệnh. Bởi vì khi muỗi sẽ đốt những loài vật sẽ khiến chúng mắc bệnh, sau đó các con muỗi khác hút máu từ các con vật nhiễm bệnh này sẽ lây truyền cho con người. Ngoài viêm não Nhật Bản, Arbovirus còn có thể gây ra các bệnh lý khác như sốt vàng, sốt Dengue và sốt xuất huyết. 

• Herpes virus

Ngoài Arbovirus là tác nhân phổ biến gây bệnh viêm não thì Herpes virus cũng có khả năng làm được điều này. Dưới đây là 3 chủng herpes virus điển hình có thể gây viêm não ở người:

• • Virus herpes simplex: gồm HSV type 1 và HSV type 2. Trong đó type 1 thường gây bệnh vùng miệng khiến vị trí này xuất hiện các vết loét hay mụn rộp rất đau và có khả năng dẫn đến viêm não tản phát. Còn type 2 lại chủ yếu gây bệnh ở bộ phận sinh dục, nếu phụ nữ có thai bị nhiễm HSV type 2 thì tỷ lệ lây bệnh cho thai nhi là rất cao. Trẻ khi sinh ra có thể bị viêm não nghiêm trọng với nguy cơ tử vong lớn;
  • Virus Epstein-Barr: đây là virus có khả năng khiến bệnh nhân bị mắc chứng tăng bạch cầu đơn nhân nhiễm trùng, viêm não thể nhẹ nhưng vẫn có rủi ro tử vong;
  • Virus varicella-zoster: là “thủ phạm” của căn bệnh thủy đậu và zona thần kinh, có thể gây viêm não và tử vong ở người bệnh.

•  Các bệnh nhiễm trùng ở trẻ nhỏ

Một số bệnh lý nhiễm trùng thường gặp ở trẻ em như sởi và quai bị cũng tạo cơ hội để viêm não thứ phát xuất hiện. Đối với những trường hợp này hệ miễn dịch của cơ thể có thể đã phản ứng quá mẫn đối với tác nhân gây bệnh và gây ra biến chứng viêm não. Ngoài biến chứng này thì còn một nguy cơ khác hình thành do virus khu trú trong tế bào thần kinh trung ương đó là tình trạng viêm não xơ hóa bán cấp tiến triển cũng vô cùng nguy hiểm.

• Các Enterovirus gây bệnh đường ruột

Biểu hiện ban đầu của virus này là gây bệnh tay chân miệng ở trẻ. Ở thể viêm nhiễm nặng virus có thể tấn công lên hệ thần kinh trung ương và gây bệnh viêm não.

Đối tượng nguy cơ

Bệnh viêm não cấp thường xảy ra ở trẻ nhỏ với các độ tuổi khác nhau. Trong đó:

• Viêm não Nhật Bản: gặp ở mọi lứa tuổi, nhiều nhất là ở trẻ từ 2 đến 8 tuổi.
• Viêm não do virus đường ruột (Enterovirus) thường gặp ở trẻ nhỏ. Viêm não do virus Herpes simplex Thường gặp ở trẻ trên 2 tuổi.
• Trẻ chưa tiêm phòng viêm não Nhật Bản bại liệt, sởi, quai bị, thủy đậu cũng có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.

Chẩn đoán

Để phát hiện chính xác bệnh viêm não cấp mà trẻ đang mắc phải là gì, bác sĩ phải chọc dịch não tủy để xét nghiệm hoặc nuôi cấy phân lập virus từ máu người bệnh. Sử dụng chụp cắt lớp, chụp cộng hưởng từ để đánh giá mức độ tổn thương của não bộ.

Phòng ngừa bệnh

Để phòng bệnh cần phải cho trẻ đi tiêm phòng các loại vaccine hiện đã có như tiêm phòng viêm não Nhật Bản, phòng quai bị và thủy đậu. Ngoài ra, khi bị chó cắn cần phải đi tiêm phòng dại ngay theo hướng dẫn của trung tâm vệ sinh phòng dịch ở địa phương. Cụ tiêm phòng viêm não Nhật Bản cho trẻ:

• Mũi 1: Bắt đầu tiêm.
• Mũi 2: 7 ngày sau mũi 1.
• Mũi 3: 1 năm sau mũi 2.
• Tiêm nhắc lại sau 3 đến 4 năm.

Ngoài ra, cần tiêm chủng vaccine bại liệt, sởi, quai bị, thủy đậu cho trẻ theo khuyến cáo của Bộ Y tế.

Thực hiện công tác vệ sinh an toàn thực phẩm, giữ gìn vệ sinh cá nhân:

• Ăn chín, uống sôi
• Rửa tay trước và sau khi vệ sinh và trước khi ăn để phòng tác nhân gây bệnh đường tiêu hóa.
• Vệ sinh môi trường xung quanh, tích cực diệt muỗi, nhà cửa sạch sẽ, ngăn nắp gọn gàng, thoáng đãng.
• Các đồ vật có nước đọng phải thu gom, loại bỏ, khơi thông cống rãnh, hố nước đọng, phát quang bụi rậm. 
• Không nên nuôi lợn, chim trong nhà. 
• Không để trẻ em chơi gần chuồng gia súc. 
• Cho trẻ nằm màn kể cả ban ngày để tránh muỗi đốt.

Trẻ em có những triệu chứng trên cần đưa đến cơ sở y tế gần nhất nhằm điều trị kịp thời tránh được tử vong và di chứng. Đó là những cách phòng ngừa tốt nhất mà chúng ta nên làm để tránh cho các cháu mắc phải căn bệnh hiểm nghèo này.

Điều trị

Bệnh viêm não cấp do rất nhiều loại virus, siêu vi trùng, vi trùng gây ra. Các loại thuốc hiện nay chỉ có tác dụng với một vài loại virus, nhiều loại virus gây viêm não vẫn chưa tìm được thuốc điều trị. Quá trình điều trị hiện nay chủ yếu là điều trị các triệu chứng và nâng cao thể trạng bệnh nhi.

Nguyên tắc điều trị: ‎Hạ nhiệt, ‎chống co giật, đảm bảo thông khí – chống suy hô hấp, chống phù não, điều chỉnh rối loạn nước, điện giải, đường huyết (nếu có), bảo đảm tuần hoàn, đảm bảo chăm sóc và dinh dưỡng, điều trị nguyên nhân và phục hồi chức năng sớm

• Hạ nhiệt độ: Cho trẻ uống đủ nước, nới rộng quần áo, tã lót và lau mát. Nếu sốt cao trên 38,50C hạ nhiệt bằng Paracetamol 15mg/kg/lần, uống hoặc đặt hậu môn (có thể nhắc lại sau 6 giờ, ngày 4 lần nếu còn sốt cao). Chú ý cần tuân thủ theo chỉ định của các bác sĩ.
• Luôn bảo đảm thông đường hô hấp: Ðặt trẻ nằm ngửa, kê gối dưới vai, đầu ngửa ra sau và nghiêng về một bên, hút đờm dãi khi có hiện tượng tắc đường hô hấp do xuất tiết, ứ đọng.
• Nếu suy hô hấp: Thở oxy, chỉ định đặt nội khí quản, bóp bóng hoặc thở máy.

Thở oxy:

• ‎Chỉ định: Co giật, suy hô hấp, độ bão hòa oxy SaO2 < 92% (nếu đo được)
• ‎Phương pháp: Thở oxy qua ống thông, mặt nạ với liều lượng 1- 3 lít/phút tùy theo lứa tuổi và mức độ suy hô hấp.

‎Ðặt nội khí quản và thở máy. Chỉ định: Ngưng thở hoặc có cơn ngừng thở, thất bại khi thở oxy.

• Chống phù não: Chỉ định khi có các dấu hiệu của phù não như nhức đầu kèm theo dấu hiệu kích thích, vật vã hoặc li bì, hôn mê; phù gai thị; đồng tử không đều; liệt khu trú; gồng cứng; nhịp thở không đều, mạch chậm kèm theo huyết áp tăng.

Bài viết trên đã cho bạn những thông tin bổ ích về viêm não cấp. Hi vọng, sẽ có ích cho việc chăm sóc sức khỏe gia đình bạn.