Viêm đại tràng thiếu máu cục bộ là bệnh lý đường tiêu hóa. Tuy không thường gặp nhưng lại là bệnh nguy hiểm nếu để sót và không điều trị sẽ có nguy cơ dẫn đến thủng ruột và viêm phúc mạc, gây đe dọa tính mạng người bệnh.
Tổng quan chung
Bệnh viêm đại tràng thiếu máu cục bộ là bệnh lý viêm nhiễm của đoạn ruột già do không được cung cấp đủ máu gây thiếu oxy tại mô. Bệnh thường xảy ra trong bối cảnh cấp tính, tiến triển nhanh, chiếm trên 80% trong tổng số các trường hợp, có thể do các cục máu đông từ vị trí khác trong cơ thể theo máu đến gây tắc nghẽn các nhánh mạch máu nuôi dưỡng các đoạn đại tràng hoặc tình trạng xơ vữa mạch máu tại chỗ gây giảm lưu lượng máu đột ngột. Khi không được cung cấp đủ máu, nhu cầu oxy mô không được đảm bảo, nhiều biến chứng nghiêm trọng có thể xảy ra, nguy hiểm nhất là hoại tử đại tràng cần cắt bỏ. Một số hiếm các trường hợp, bệnh nhân có thể không còn triệu chứng sau vài ngày và phục hồi dần trong khoảng 2 tuần. Bệnh viêm đại tràng thiếu máu cục bộ là một bệnh lý nguy hiểm, vì thế nếu người bệnh có những yếu tố nguy cơ tăng khả năng mắc bệnh hoặc các dấu hiệu lâm sàng gợi ý cần tìm đến cơ sở y tế càng sớm càng tốt.
Triệu chứng
Các triệu chứng của bệnh tùy thuộc vào thời gian khởi phát và mức độ thiếu máu đại tràng mà nó sẽ khác nhau. Các triệu chứng có thể biểu hiện cấp tính đột ngột hoặc mạn tính kéo dài. Triệu chứng của tình trạng này thường là đau bụng nhẹ đến trung bình và thường xảy ra đột ngột, cảm giác quặn từng cơn. Đi nặng có thể xuất hiện máu trong phân nhưng lượng máu không nhiều.
Một số triệu chứng khác đó là:
- Sốt nhẹ;
- Đau bụng trái;
- Đau bụng sau khi ăn;
- Cảm giác buồn đại tiện gấp;
- Tiêu chảy;
- Bụng đầy hơi;
- Cảm thấy buồn nôn và nôn.
Nguyên nhân
Nguyên nhân chính xác của việc giảm lưu lượng máu đến đại tràng không phải lúc nào cũng rõ ràng. Tuy nhiên, có một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh, như:
- Tích tụ các chất béo trên thành động mạch – xơ vữa động mạch.
- Huyết áp thấp liên quan với các bệnh như suy tim, phẫu thuật lớn, chấn thương hay sốc.
- Một cục máu đông trong động mạch cấp máu cho đại tràng hoặc ít phổ biến hơn là trong tĩnh mạch (huyết khối tĩnh mạch).
- Tắc ruột do thoát vị, do mô sẹo cũ hay do khối u.
- Phẫu thuật liên quan đến tim hay mạch máu, hoặc hệ tiêu hóa hay sản phụ khoa.
- Các tình trạng y tế khác ảnh hưởng đến máu như viêm mạch máu, lupus ban đỏ hoặc hồng cầu hình liềm.
- Sử dụng chất nghiện như cocain hoặc methamphetamine.
- Ung thư đại tràng (hiếm).
Một số thuốc cũng có khả năng gây ra tình trạng viêm, mặc dù tình trạng này thường hiếm gặp. Những loại thuốc được ghi nhận có nguy cơ này, như:
- Thuốc điều trị bệnh tim mạch hay bệnh Migraine.
- Các thuốc nội tiết tố như estrogen ngoại sinh.
- Kháng sinh
- Một số thuốc điều trị hội chứng ruột kích thích.
- Một số thuốc hóa trị.
Yếu tố nguy cơ
Các yếu tố nguy cơ của viêm đại tràng thiếu máu cục bộ
- Tuổi. Tình trạng này xảy ra hầu hết ở người lớn tuổi, đặc biệt là trên 60 tuổi. Tuy nhiên, nếu tình trạng này xảy ra ở người trẻ tuổi, thì có thể là dấu hiệu của bệnh lý rối loạn động máu hoặc viêm mạch máu.
- Rối loạn đông máu. Rối loạn đông máu ảnh hưởng lên khả năng hình thành cục máu đông. Từ đó làm tăng nguy cơ viêm đại tràng thiếu máu cục bộ.
- Cholesterol máu tăng cao, làm gia tăng nguy cơ xơ vữa động mạch.
- Giảm lưu lượng máu đến đại tràng. Do các bệnh lý như suy tim, hạ huyết áp hay sốc.
- Tiền căn phẫu thuật vùng bụng. Mô sẹo sau phẫu thuật có thể làm giảm lượng máu tới đại tràng.
- Tập thể dục nặng. Như chạy việt dã, cũng có thể làm giảm lưu lượng máu tới đại tràng.
- Các phẫu thuật liên quan đến động mạch lớn (động mạch chủ). Các động mạch này dẫn máu từ tim đến phần còn lại của cơ thể.
Chẩn đoán
Để chẩn đoán bệnh viêm đại tràng thiếu máu cục bộ, bác sĩ cần phối hợp giữa việc thăm khám lâm sàng và các phương tiện cận lâm sàng phù hợp. Các xét nghiệm thường được chỉ định để chẩn đoán bệnh và mức độ nặng của bệnh bao gồm:
- Công thức máu ngoại vi, lưu ý số lượng bạch cầu tăng cao gợi ý tình trạng viêm nhiễm khu trú hoặc đã diễn tiến thành viêm phúc mạc.
- Xét nghiệm soi tươi phân phát hiện vi khuẩn gây bệnh, có thể thấy hồng cầu trong phân, giúp ích cho việc điều trị
- Nội soi đại trực tràng giúp phát hiện các vị trí thương tổn với tỷ lệ chính xác cao
- Chụp mạch máu hoặc CT Scan dựng hình mạch máu giúp phát hiện các bất thường về mặt hình thái cũng như các vị trí tắc nghẽn mạch. Đây vừa là phương tiện chẩn đoán vừa là phương tiện giúp hỗ trợ điều trị can thiệp mạch, loại bỏ cục máu đông hoặc thuyên tắc những mạch máu đang xuất huyết.
Phòng ngừa bệnh
Bệnh đại tràng thiếu máu cục bộ có thể gây ảnh hưởng tới sức khỏe cũng như chất lượng cuộc sống của người bệnh. Do đó, để phòng ngừa nguy cơ mắc bệnh, bạn cần thăm khám điều trị kết hợp với các cách ngăn ngừa bệnh như dưới đây:
- Kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ gây bệnh như rối loạn nhịp tim, huyết áp cao, lượng cholesterol trong cơ thể ở mức cao.
- Bỏ thói quen hút thuốc lá, không sử dụng các chất kích thích vì đây là những yếu tố gây bệnh cao.
- Xây dựng thói quen sinh hoạt lành mạnh, chế độ ăn uống khoa học giúp bổ sung nhiều dưỡng chất cho cơ thể.
- Tập thể dục hàng ngày nhằm nâng cao sức khỏe, tăng sức đề kháng cho cơ thể.
- Nhanh chóng điều trị triệt để các chứng bệnh để làm giảm nguy cơ mắc bệnh.
Điều trị như thế nào?
Bệnh viêm đại tràng thiếu máu cục bộ được điều trị với các phương pháp khác nhau tùy theo mức độ nặng của bệnh và các đặc điểm liên quan tới bệnh nhân như: tuổi, giới, nguyên nhân gây bệnh và tình trạng sức khỏe tổng quát. Phương pháp điều trị viêm đại tràng thiếu máu cục bộ được chia làm hai nhóm lớn như sau:
- Nội khoa: chủ yếu sử dụng các nhóm thuốc giảm đau, kháng viêm và kháng sinh. Phương pháp nội khoa được chỉ định cho những trường hợp bệnh nhẹ, đáp ứng tốt với điều trị. Thuốc giảm đau kháng viêm giúp điều trị triệu chứng đau. Thuốc kháng sinh có tác dụng phòng ngừa quá trình viêm, nhiễm trùng. Ngoài ra, một số nhóm thuốc khác dùng để điều trị nguyên nhân cũng được sử dụng cho người bệnh như thuốc làm tan huyết khối, tăng sức bền thành mạch, … Người mắc bệnh viêm đại tràng thiếu máu cục bộ được tư vấn điều trị chỉ với phương pháp nội khoa thường có tiên lượng tốt, các triệu chứng có thể sẽ thuyên giảm sau khoảng vài ngày.
- Ngoại khoa: bệnh viêm đại tràng thiếu máu cục bộ sẽ được tư vấn phẫu thuật trong những trường hợp nặng. Mục đích của việc tiến hành phẫu thuật là loại bỏ những tổ chức hoại tử, khâu nối nếu có biến chứng thủng đại tràng, cắt bỏ đoạn ruột hoại tử và nối liền đoạn ruột một thì hoặc làm hậu môn nhân tạo tạm thời. Những trường hợp này tiên lượng thường nặng hơn, bệnh nhân cần nhập viện theo dõi và điều trị trong khoảng thời gian dài hơn.
Việc điều trị nội khoa và ngoại khoa thường được phối hợp cùng nhau trên thực hành lâm sàng. Sau khi kết thúc điều trị, người bệnh nên tái khám thường xuyên, thay đổi chế độ ăn và chế độ sinh hoạt hợp lý, không hút thuốc lá, tập thể dục thường xuyên để thúc đẩy nhanh quá trình phục hồi cũng như dự phòng bệnh có thể quay trở lại bất cứ khi nào.
