Fentanyl (Fentanyl) là một loại thuốc opioid tổng hợp mạnh đã được FDA phê duyệt để sử dụng trong giảm đau và gây tê. Hiệu quả giảm đau của Fentanyl mạnh hơn khoảng 100 lần so với Morphin và 50 lần so với Heroin. Nhờ hiệu quả giảm đau mạnh, Fentanyl được sử dụng phổ biến để điều trị các cơn đau cấp tính trước, trong khi phẫu thuật và giai đoạn hậu phẫu hoặc các cơn đau do ung thư. Bài viết dưới đây giúp độc giả tìm hiểu chi tiết hơn về Fentanyl như công dụng đến liều lượng, cũng như các hướng dẫn cần thiết cho việc sử dụng thuốc một cách an toàn và hiệu quả.
Fentanyl là thuốc gì?
Fentanyl (Fentanyl) là một loại thuốc opioid tổng hợp mạnh. Có tác dụng giảm đau trong và sau mổ (phải có hô hấp hỗ trợ), hỗ trợ mê và thở máy trong hồi sức, kết hợp với thuốc tê đưa vào ngoài màng cứng và tủy sống. Fentanyl được sử dụng trong bệnh viện chủ yếu dưới dạng tiêm hoặc truyền tĩnh mạch.
Các dạng bào chế và hàm lượng của Fentanyl:
Vì đặc tính hấp thu tốt qua da, niêm mạc và qua đường tiêm nên Fentanyl có rất nhiều dạng bào chế và hàm lượng như:
- Dạng ngậm dưới lưỡi hàm lượng 100mcg; 200 mcg
- Dạng tiêm tĩnh mạch hoặc tiêm bắn: 100 mg/2 ml; 500 mg/10 ml.
- Miếng dán giải phóng kéo dài (25, 50, 75, 100) mcg/giờ/trong 72 giờ.
Chỉ định của Fentanyl:
Fentanyl được sử dụng theo chỉ định của bác sĩ trong các trường hợp giảm đau trong và sau phẫu thuật (có hô hấp hỗ trợ). Hỗ trợ trong quá trình gây mê, kết hợp với thuốc tê đưa vào ngoài màng cứng và tủy sống.
Chống chỉ định:
Thuốc không được sử dụng cho các trường hợp mẫn cảm với Fentanyl. Các bệnh nhân hôn mê, chấn thương vùng đầu, suy hô hấp cấp, người có nguy cơ liệt ruột.
- Dạng bào chế viên ngậm và xịt mũi không sử dụng cho bệnh nhân hen phế quản cấp tính hoặc trường hợp bệnh nhân không được theo dõi và không có hông có thiết bị hồi sức, tắc nghẽn đường tiêu hóa, đau cấp tính hoặc đau sau phẫu thuật (bao gồm đau đầu, đau nửa đầu hoặc đau răng), người không dung nạp opioid, điều trị cơn đau cấp tính tại phòng cấp cứu.
- Fentanyl dạng tiêm không sử dụng cho người bị tắc nghẽn đường thở, đang sử dụng chất ức chế monoamine oxidase hoặc trong vòng 2 tuần kể từ khi ngừng thuốc.
- Miếng dán Fentanyl có chống chỉ định với hoặc trường hợp bệnh nhân không được theo dõi và không có hông có thiết bị hồi sức, tắc nghẽn đường tiêu hóa. Bệnh nhân cần điều trị ngắn hạn, kiểm soát cơn đau cấp tính hoặc đau từng cơn, đau sau phẫu thuật hoặc đau nhẹ; người không dung nạp opioid.
Công dụng của thuốc Fentanyl:
Fentanyl được dùng trước, trong và ngay sau mổ để giảm đau. Thuốc còn được dùng để phòng hoặc làm giảm thở nhanh và giảm cơn sảng cấp sau mổ.
Dạng tiêm liều thấp thường dùng để giảm đau trong quá trình phẫu thuật ngắn. Ở cao Fentanyl đóng vai trò là thuốc giảm đau/ức chế hô hấp ở người bệnh thở máy.
Dạng viên ngậm, viên đặt dưới lưỡi, miếng dán, dung dịch xịt mũi đơn liều được dùng để điều trị đau mạn tính vừa, nặng ở người bị ung thư có dung nạp opiat.
Liều dùng của thuốc Fentanyl sau phẫu thuật:
Fentanyl là thuốc gây nghiện vì vậy cần được sử dụng dưới sự giám sát của chuyên gia y tế tránh lạm dụng thuốc.
Đối với miếng dán:
Người lớn khi sử dụng miếng dán cần dựa vào thể trạng của từng người. Khi sử dụng thuốc cho liều khởi đầu, nên chọn kích thước miếng dán dựa vào tiền sử dùng thuốc opioid của bệnh nhân. Nếu người bệnh chưa từng dùng opioid được chỉ định dùng hàm lượng nhỏ nhất 25mcg/giờ. Nếu người bệnh đã dùng opioid cần linh hoạt chuyển đổi các thuốc nhóm opioid dạng uống hoặc dạng tiêm sang Fentanyl.
Đối với dạng tiêm:
Liều lượng tiền mê của người lớn là 50 – 100 mcg tiêm tĩnh mạch chậm. Đối với trẻ em là 3 – 5 mcg/kg sau đó 1 microgam/kg nếu cần.
Liều lượng bổ trợ gây mê: Nếu người bệnh tự thở, liều 50 – 200 mcg sau đó 50 microgam nếu cần sau 30 phút. Liều khởi đầu 300 – 3500 mcg (tới 50 mcg/kg), sau đó từng thời gian bổ sung 100 – 200 mcg tuỳ theo đáp ứng nếu là hỗ trợ hô hấp. Với trẻ em, liều lượng cần thiết là 15mcg/kg sau đó 1 – 3 mcg/kg khi cần.
Dùng giảm đau sau mổ với người lớn là 50 – 200 mcg/giờ (hoặc bơm tiêm điện) và trẻ em là 3 – 5 mcg /kg sau đó 1 mcg/kg
Sử dụng Fentanyl cần lưu ý điều gì?
Khi sử dụng miếng dán Fentanyl cần lưu ý:
- Không dán ở phần da dễ bị kích ứng và nên dán ở những vị trí có bề mặt phẳng như ngực lưng…
- Tỉa lông, làm sạch vùng dán thuốc bằng nước, không sử dụng các dung dịch cồn, dầu, xà phòng vệ sinh… Sau đó để da khô ráo rồi mới dán Fentanyl
- Sử dụng miếng dán ngay sau khi mở niêm phong sản phẩm. Không cắt nhỏ miếng dán, chỉ sử dụng miếng dán khi còn nguyên vẹn.
- Do sản phẩm chứa chất gây nghiện sau khi sử dụng cần gấp lại để 2 mặt tự dính vào nhau
Các câu hỏi thường gặp trong quá trình dùng Fentanyl
PNCT và cho con bú có thể dùng Fentanyl không?
Sử dụng fentanyl trong thời gian mang thai có thể ảnh hưởng cả người phụ nữ và thai nhi. Vì vậy cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng Fentanyl cho PNCT và cho con bú.
Fentanyl dán có những sản phẩm nào?
Hiện tại Fentanyl dán có nhiều sản phẩm thương mại như Durogesic, Denpax , Fenpatch, Dutran…
Có thể sử dụng Fentanyl để giảm các cơn đau thông thường không?
Fentanyl là một thuốc giảm đau thuộc nhóm Opioid tổng hợp có tác dụng giảm đau mạnh kiểu gây ngủ morphin, những tác dụng giảm đau hơn gấp 100 lần morphin. Vì vậy, trong ngoại khoa nó được dùng trước, trong và ngay sau mổ để giảm đau cho bệnh nhân. Các cơn đau thông thường như: đau đầu, đau bụng kinh… nên sử dụng các thuốc giảm đau như paracetamol hoặc NSAID để tránh tác dụng phụ.
Xin lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Độc giả vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể và chính xác nhất.
