Tầm quan trọng của việc xét nghiệm ung thư và tầm soát ung thư

Chúng ta đều biết rằng, ung thư là một căn bệnh khó điều trị khỏi, nhất là khi phát hiện bệnh ở giai đoạn cuối. Do đó, khám sức khỏe định kì và tiến hành xét nghiệm ung thư là việc làm hết sức cần thiết để mỗi người chủ động bảo vệ sức khỏe của mình. Điều trị ung thư ở giai đoạn cuối rất khó khăn, khả năng chữa khỏi rất thấp, ngược lại nếu được phát hiện ở giai đoạn sớm thì khả năng khỏi bệnh rất cao. Do đó, song song với phòng ngừa, ung thư cần được tầm soát thường xuyên để có thể phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm. Đó chính là vai trò của các xét nghiệm ung thư. Tầm soát ung thư là phát hiện ung thư ở giai đoạn rất sớm, thậm chí khi chưa có bất cứ biểu hiện nào của bệnh. Ung thư giai đoạn rất sớm hầu hết được chữa khỏi bằng phương pháp đơn giản, ít tốn kém, với rất ít tác dụng phụ, không hoặc ít ảnh hưởng đến chức năng, thẩm mỹ của cá nhân. Ngoài ra, tầm soát ung thư còn phát hiện được những tổn thương tiền ung thư, là những tổn thương không phải ung thư nhưng có nhiều khả năng trở thành ung thư sau này. Với sự phát triển của khoa học, kỹ thuật và ứng dụng vào trong y học, ngày càng có nhiều phương pháp xét nghiệm ung thư có giá trị phát hiện bệnh cao (độ nhạy cao).

Phương pháp phát hiện ung thư

Giá trị của dấu hiệu sinh học bướu

Các dấu hiệu sinh học bướu hầu hết chỉ có giá trị góp phần đánh giá hiệu quả của phương pháp điều trị ung thư và theo dõi tái phát bệnh về sau. Chẳng hạn khi bệnh nhân mắc ung thư, xét nghiệm dấu hiệu sinh học bướu giảm đi sau điều trị, chứng tỏ điều trị có hiệu quả. Ngược lại, dấu hiệu sinh học bướu tăng lên trong lúc theo dõi sau điều trị cho biết bệnh tái phát hay tiến triển.

Các phương tiện tầm soát ung thư có giá trị

Các phương tiện có giá trị cao trong tầm soát ung thư hay xét nghiệm ung thư là những phương tiện có khả năng phát hiện bệnh cao, ít bỏ sót bệnh. Sau đây là một số phương tiện được sử dụng nhiều trên thế giới để tầm soát ung thư:

• Ung thư vú:
  • Nhũ ảnh là chụp X-quang tuyến vú, có khả năng phát hiện ung thư vú dù không sờ thấy, có giá trị nhất hiện nay trong tầm soát ung thư vú ở phụ nữ. Phương tiện này thường áp dụng cho phụ nữ trên 40 tuổi. Phụ nữ ở tuổi này mô tuyến (mô tạo sữa khi mang thai và cho con bú) thường ít hơn mô mỡ nên nhũ ảnh dễ phát hiện tổn thương ung thư hơn.
  • Chụp cộng hưởng từ (MRI) đề nghị tầm soát ung thư vú cho phụ nữ nguy cơ cao ung thư vú khi mang đột biến gen BRCA1 hoặc BRCA2, xạ trị thành ngực lúc 20 – 30 tuổi.
  • Ngoài ra, có thể phát hiện sớm ung thư vú bằng tự khám tuyến vú hằng tháng, đi khám lâm sàng định kỳ mỗi năm.
  • Siêu âm vú không phải là phương tiện tầm soát, vì khó phát hiện được tổn thương ung thư nhỏ biểu hiện bằng vôi hóa li ti, nhưng có vai trò hỗ trợ sau chụp nhũ ảnh nghi ngờ ung thư vú hoặc nhu mô vú dày.
• Ung thư cổ tử cung:
  • Phết tế bào học cổ tử cung (còn gọi là xét nghiệm PAP) là dùng một que hoặc bàn chải phết vào cổ tử cung để lấy các tế bào và quan sát dưới kính hiển vi, có thể kết hợp với soi cổ tử cung để thấy rõ vùng cần phết.
  • Xét nghiệm này giúp phát hiện các tổn thương tiền ung thư (dị sản) hoặc ung thư tiền xâm lấn, ung thư tại chỗ (giai đoạn 0).
  • Kết hợp thêm xét nghiệm ADN virút HPV để đánh giá nguy cơ ung thư.
• Ung thư phổi:
  • Chụp CT xoắn ốc liều thấp, đây là một loại CT có độ phân giải cao và tốc độ nhanh giúp phát hiện tổn thương nhỏ và ít độc tính bởi liều xạ thấp.
  • X-quang ngực có thể thay thế cho CT nhưng giá trị xét nghiệm ung thư thấp hơn.
• Ung thư gan: Xét nghiệm AFP kết hợp với siêu âm cho nhóm nguy cơ cao như xơ gan, viêm gan B hoặc C, nghiện rượu.
• Ung thư trực – đại tràng:
  • Thử máu ẩn trong phân và nội soi: Bướu thường gây xuất huyết ngay cả khi còn nhỏ, do đó nếu xét nghiệm máu trong phân mà dương tính thì sau đó tiến hành nội soi để tìm tổn thương.
  • Ngoài ra, có thể trực tiếp nội soi để phát hiện tổn thương ngay từ đầu. Nội soi không những giúp phát hiện ung thư sớm mà còn phát hiện được tổn thương tiền ung thư, thường ở dạng políp và qua đó cắt luôn políp này.
• Ung thư dạ dày: Cũng giống đại trực tràng, dạ dày là cơ quan hình ống, rỗng nên nội soi dạ dày là phương pháp có giá trị nhất trong tầm soát. Nội soi giúp nhìn thấy trực tiếp tổn thương trong lòng dạ dày, nơi đây ung thư thường xuất hiện.
• Ung thư da và hốc miệng: Da là cấu trúc bao bọc bên ngoài cơ thể, hốc miệng là cơ quan cửa ngỏ cơ thể, có thể nhìn thấy trực tiếp bằng mắt thường nên rất thuận lợi để thăm khám. Thăm khám lâm sàng hốc miệng giúp phát hiện sớm tổn thương tiền ung thư như bạch sản, hồng sản hay một tổn thương nhỏ lâu lành trong hốc miệng. Quan sát da có thể thấy được vết loét hay sùi, u cục nhỏ hay sự thay đổi tính chất một nốt ruồi.
• Ung thư tuyến giáp: Tuyến giáp là cơ quan nằm ngay trước cổ.
  • Siêu âm là một phương tiện không có hại, chi phí thấp có thể phát hiện ung thư rất nhỏ, thậm chí phát hiện khi khối u mới chỉ vài milimét.
  • Một cách khác là khám cổ định kỳ có thể sờ thấy nhân giáp nhỏ.
• Ung thư tuyến tiền liệt: Kết hợp thăm khám trực tràng bằng ngón tay hoặc siêu âm qua ngả trực tràng và xét nghiệm PSA máu. Siêu âm qua ngả bụng khó phát hiện bướu nhỏ tuyến tiền liệt.