Paracetamol: Công dụng, liều dùng và lưu ý khi sử dụng

Paracetamol (còn có tên gọi khác là Acetaminophen) là một dạng thuốc giảm đau và hạ sốt không kê đơn. Loại thuốc này thường được sử dụng trong các trường hợp giảm đau nhẹ đến vừa hoặc có thể được dùng như thuốc hạ sốt, thuốc hỗ trợ điều trị cảm lạnh, cảm cúm, nhiễm siêu vi, giảm đau hạ sốt sau tiêm vắc xin.

Những điều cần biết về thuốc Paracetamol

Paracetamol không thuộc nhóm các loại thuốc thuộc corticoid và không có tác dụng kháng viêm như aspirin hoặc các loại thuốc thuộc nhóm NSAIDs (Nonsteroidal Anti-Inflammatory Drugs), thuốc paracetamol có độ an toàn cao, không gây ra những tổn thương làm ảnh hưởng đến tim mạch, đường tiêu hóa,… Vì vậy, loại thuốc này có thể được sử dụng cho cả trẻ em, phụ nữ đang mang thai hoặc đang cho con bú (với liều lượng phù hợp theo khuyến cáo).

Tuy nhiên, các trường hợp sử dụng thuốc paracetamol không đúng liều lượng vẫn có thể gây nên một số tác dụng phụ không mong muốn nhất là với trẻ em và người có bệnh lý gan mạn tính. Vì thế, mỗi người cần tìm hiểu kỹ về chỉ định, chống chỉ định cũng như cách dùng và liều dùng paracetamol để đảm bảo có thể dùng thuốc một cách an toàn nhất.

Các dạng bào chế và hàm lượng thuốc

Thuốc paracetamol được điều chế ở nhiều dạng khác nhau, bao gồm dạng viên nén, viên nang, dạng lỏng, viên hòa tan và cả dạng truyền qua đường tĩnh mạch. Tùy theo từng dạng điều chế mà thuốc sẽ có hàm lượng khác nhau như paracetamol 80mg,150mg, 250mg, paracetamol 325mg, paracetamol 500mg,…

• Viên nén: Thuốc được điều chế thành dạng viên thông thường có hàm lượng 325mg, 500mg, 650mg.

• Viên đặt hậu môn: Paracetamol có thể được sản xuất dưới dạng viên đặt hậu môn, có các loại hàm lượng như 80mg, 150mg và 300mg. Đây là dạng thuốc phổ biến dành cho trẻ em.
• Lỏng: Một số loại thuốc có thành phần chính là paracetamol được điều chế dưới dạng dung dịch, dạng siro uống với các hàm lượng như 160 mg/5 ml (120ml, 473ml); 160 mg/5ml (118ml); 500 mg/5 ml (240ml),…
• Viên hòa tan hoặc dạng bột hòa tan: Thuốc paracetamol còn có ở dạng viên sủi hay dạng bột, được hòa tan trong nước một cách dễ dàng. Thông thường, gói bột thường có hàm lượng 80mg, 150mg và 250mg (thường dành cho trẻ em) trong khi viên sủi có hàm lượng 500mg (thường dành cho người lớn).
• Thuốc truyền tĩnh mạch: Một dạng điều chế paracetamol khác đặc biệt hơn chính là thuốc truyền qua đường tĩnh mạch. Tuy nhiên, dạng này chỉ được chỉ định và thực hiện bởi bác sĩ. 

Chỉ định sử dụng thuốc Paracetamol

Paracetamol được dùng rộng rãi trong điều trị các chứng đau và sốt từ nhẹ đến vừa. Dưới đây là một số chỉ định chính cho việc sử dụng Paracetamol:

• Giảm đau: Paracetamol được dùng giảm đau tạm thời trong điều trị chứng đau nhẹ và vừa: đau đầu, đau răng, đau bụng kinh, … Thuốc có hiệu quả nhất là giảm đau cường độ thấp có nguồn gốc không phải nội tạng.

Paracetamol không có tác dụng trị thấp khớp.

• Hạ sốt: Paracetamol thường được dùng để giảm thân nhiệt ở người bệnh sốt, cảm lạnh. Ngoài ra thuốc làm giảm trong thời điểm tạm thời triệu chứng tăng thân nhiệt cho một số ít thực trạng viêm hoặc bệnh nội khoa khác gây ra.

Chống chỉ định sử dụng thuốc Paracetamol

Mặc dù paracetamol được chứng minh là một loại thuốc giảm đau an toàn, ít để lại tác dụng phụ nhưng vẫn có một số trường hợp chống chỉ định sử dụng paracetamol hoặc nên sử dụng theo chỉ định của bác sĩ. Cụ thể gồm:

• Người bệnh nhiều lần thiếu máu hoặc có bệnh tim, phổi, thận, hoặc gan.
• Người bệnh dị ứng, quá mẫn với paracetamol.
• Người bệnh thiếu hụt glucose – 6 – phosphat dehydrogenase (G6PD)

• Người nghiện bia rượu hoặc thường xuyên sử dụng thức uống có cồn và các loại chất kích thích khác.

Công dụng của paracetamol

Paracetamol có sẵn ở dạng thuốc không kê đơn và thuốc kê đơn. Tác dụng của paracetamol được dùng trong nhiều trường hợp khác nhau như:

• Đau đầu
• Đau nửa đầu
• Đau lưng
• Thấp khớp và đau cơ
• Đau răng
• Đau bụng trong chu kỳ kinh
• Cảm lạnh, cảm cúm
• Đau họng
• Đau sau phẫu thuật
• Sốt

Cách sử dụng và Liều dùng thuốc paracetamol

Việc sử dụng Paracetamol đúng cách rất quan trọng để đảm bảo an toàn và hiệu quả. Dưới đây là hướng dẫn cách sử dụng Paracetamol một cách cơ bản, tuy nhiên người bệnh phải luôn luôn tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ hoặc trên nhãn sản phẩm:

• Paracetamol thường dùng uống. Đối với người bệnh không uống được có thể dùng dạng thuốc đạn đặt trực tràng, tuy vậy liều trực tràng cần thiết để có cùng nồng độ huyết tương có thể cao hơn liều uống.
• Không được dùng paracetamol để tự điều trị giảm đau quá 10 ngày ở người lớn hoặc quá 5 ngày ở trẻ em, trừ khi do thầy thuốc hướng dẫn, vì đau nhiều và kéo dài như vậy có thể là dấu hiệu của một tình trạng bệnh lý cần thầy thuốc chẩn đoán và điều trị có giám sát.
• Không dùng paracetamol cho người lớn và trẻ em để tự điều trị sốt cao trên 39,5 độ C, sốt kéo dài trên 3 ngày hoặc sốt tái phát, trừ khi do thầy thuốc hướng dẫn, vì sốt như vậy có thể là dấu hiệu của một bệnh nặng cần được thầy thuốc chẩn đoán nhanh chóng.
• Để giảm thiểu nguy cơ quá liều, không nên cho trẻ em quá 5 liều paracetamol để giảm đau hoặc hạ sốt trong vòng 24 giờ, trừ khi do thầy thuốc hướng dẫn.

Liều dùng người lớn

Hàm lượng paracetamol sử dụng để giảm đau, hạ sốt cho người lớn thường là:

• Liều chung: Mỗi lần uống hoặc đặt hậu môn một viên với hàm lượng 325 – 650mg, sử dụng cách nhau 4 – 6 giờ. Nếu dùng thuốc với hàm lượng 1000mg thì thời gian giữa 2 lần dùng thuốc cách nhau 6 – 8 giờ.
• Viên nén Paracetamol 500mg: 1–2 viên/liều uống cách nhau 4 – 6 giờ.
• Với liều dùng paracetamol dạng viên đặt hậu môn, các bác sĩ khuyến cáo người bệnh chỉ nên dùng thuốc trong khoảng 10-20 mg/kg/liều. Mỗi lần dùng paracetamol đặt hậu môn phải cách nhau khoảng 4 giờ khi cần thiết và tuyệt đối không dùng quá 5 lần và 75 mg/kg trong vòng 24 giờ liên tiếp. 

Liều dùng cho trẻ em

Liều dùng paracetamol cho trẻ em sao cho an toàn được tính dựa trên trọng lượng cơ thể của trẻ:

• Đối với paracetamol đường uống:

Trẻ sơ sinh: 10-15mg/kg, mỗi lần dùng cách 6 – 8 giờ (một ngày dùng khoảng 3-4 lần).

Trẻ lớn hơn: Liều dùng giống với trẻ sơ sinh nhưng có thể cho trẻ dùng mỗi lần cách nhau 4 – 6 giờ, tức trong ngày dùng 4-6 lần nhưng kèm theo lời khuyên không dùng quá năm lần trong vòng 24 giờ.

• Đối với paracetamol dùng qua đường đặt hậu môn:

Trẻ từ 6 – 11 tháng tuổi: 80 mg mỗi 6 giờ và liều tối đa không quá 320 mg/ngày.

Trẻ từ 12 – 36 tháng tuổi: 80 mg mỗi 4 – 6 giờ và liều tối đa không quá 400 mg/ngày.

Trẻ từ 3 – 6 tuổi: 120 mg mỗi 4 – 6 giờ và liều tối đa không quá 600 mg/ngày.

Trẻ 6 – 12 tuổi: 325 mg mỗi 4 – 6 giờ và liều tối đa không quá 1625 mg/ngày.

Trẻ > 12 tuổi: 650mg mỗi 4 – 6 giờ và liều tối đa không quá 3900 mg/ngày.

Tác dụng phụ không mong muốn khi sử dụng thuốc paracetamol

Paracetamol là một loại thuốc giảm đau và hạ sốt phổ biến và được cho là an toàn khi sử dụng ở liều dùng khuyến nghị. Tuy nhiên, như với mọi loại thuốc, việc sử dụng Paracetamol cũng có thể gây ra một số tác dụng phụ không mong muốn ở một số người. Dưới đây là một số tác dụng phụ tiềm năng khi sử dụng Paracetamol:

• Thuốc có thể gây nên một số phản ứng dị ứng như phát ban, nổi mẩn đỏ trên da, ngứa da, sưng mặt hoặc môi, sưng lưỡi, sưng họng,… Trong trường hợp nghiêm trọng hơn, người dùng có thể cảm thấy khó thở. Cơ quan giám sát thuốc, Cơ quan Quản lý thuốc và thực phẩm Mỹ (FDA) cũng cảnh báo, paracetamol có thể gây hoại tử biểu bì độc hại, bong da. Tuy nhiên, đây là trường hợp rất hiếm xảy ra.
• Ngoài ra, paracetamol cũng có thể gây tình trạng đột ngột tăng huyết áp hoặc hạ thân nhiệt trong trường hợp sử dụng cùng với một số thuốc giảm huyết áp có thành phần chứa phenothiazin.
• Tác dụng lên gan: Sử dụng quá liều Paracetamol có thể gây hại cho gan và dẫn đến tổn thương gan. Điều này đặc biệt quan trọng đối với người có tiền sử bệnh gan hoặc tiếp xúc nhiều với rượu.

Trong trường hợp thấy cơ thể có các phản ứng bất thường sau khi sử dụng paracetamol, người bệnh nên lập tức ngưng dùng thuốc, uống nhiều nước và theo dõi các biểu hiện phản ứng của cơ thể. Nếu các triệu chứng không thuyên giảm hay ngày càng tăng nặng, cần đến ngay bệnh viện để được thăm khám và điều trị.

Những lưu ý khi sử dụng thuốc paracetamol

Khi sử dụng thuốc Paracetamol, có một số lưu ý quan trọng nên nhớ để đảm bảo an toàn và hiệu quả của việc điều trị. Dưới đây là các lưu ý:

• Tuân thủ liều lượng và hướng dẫn sử dụng:

Người lớn: Tránh sử dụng quá 4g (4000mg) Paracetamol trong 24 giờ để tránh gây hại cho gan.

Trẻ em: Luôn tuân thủ liều lượng dựa trên trọng lượng cơ thể của trẻ và hướng dẫn của bác sĩ.

• Tránh sử dụng quá liều: Quá liều Paracetamol có thể gây tổn thương gan và có thể gây nguy hiểm đến tính mạng.
• Kiểm tra thành phần của các sản phẩm kết hợp: Nhiều sản phẩm chứa Paracetamol có thể kết hợp với các thành phần khác (như caffeine, codeine). Luôn kiểm tra liều lượng Paracetamol và các thành phần khác trong sản phẩm để tránh quá liều.
• Hạn chế uống rượu: Uống rượu trong khi sử dụng Paracetamol có thể tăng nguy cơ tổn thương gan.
• Tránh sử dụng lâu dài: Không nên sử dụng Paracetamol liên tục trong thời gian dài mà không có sự giám sát y tế, nếu cảm thấy đau hoặc sốt kéo dài, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ.
• Thận trọng với tiền sử bệnh gan: Nếu bạn có tiền sử bệnh gan hoặc tiếp xúc nhiều với rượu, hãy sử dụng Paracetamol cẩn thận và tuân thủ liều lượng khuyến nghị.
• Tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ: Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi hoặc lo ngại nào về việc sử dụng thuốc Paracetamol, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc dược sĩ.
• Lưu trữ thuốc đúng cách: Bảo quản thuốc Paracetamol ở nơi khô ráo, ở nhiệt độ phòng và tránh ánh sáng mặt trời trực tiếp. Đặc biệt, để thuốc Paracetamol ra xa khỏi tầm tay của trẻ em.

Câu hỏi thường gặp khi sử dụng thuốc paracetamol

Khi sử dụng thuốc Paracetamol, người dùng thường có nhiều câu hỏi và lo ngại liên quan đến việc sử dụng, liều lượng, tác dụng phụ, và các yếu tố liên quan khác. Dưới đây là một số câu hỏi thường gặp khi sử dụng thuốc Paracetamol:

Paracetamol có an toàn không?

Paracetamol được cho là an toàn khi sử dụng ở liều dùng khuyến nghị. Tuy nhiên, quá liều Paracetamol có thể gây tổn thương gan.

Paracetamol phát huy tác dụng trong bao lâu?

Khi dùng paracetamol thì thuốc sẽ có tác dụng giảm đau trong bao lâu là điều nhiều người quan tâm, đặc biệt là những bệnh nhân tự sử dụng thuốc trị đau đầu tại nhà. Theo đó, thời gian để thuốc paracetamol phát huy tác dụng là sau khoảng 5 – 15 phút kể từ khi uống thuốc. Thuốc sẽ phát huy tác dụng hiệu quả nhất trong khoảng thời gian từ 4 – 6 tiếng. Sau thời gian này, bạn có thể thấy cơn đau bắt đầu quay trở lại và có thể cần phải tiếp tục sử dụng thuốc.

Paracetamol có tương tác với thuốc khác không?

Có, Paracetamol có thể tương tác với một số thuốc khác. Trước khi sử dụng Paracetamol kết hợp với các thuốc khác, nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc dược sĩ.

Paracetamol có phải thuốc kháng sinh không?

Một vấn đề khác cũng được rất nhiều người quan tâm chính là liệu paracetamol có phải là một loại thuốc kháng sinh hay không? Câu trả lời là thuốc paracetamol không phải là thuốc kháng sinh. Tuy nhiên, khi sử dụng thuốc cũng nên cẩn thận và tuân thủ đúng các hướng dẫn, chỉ định và chống chỉ định sử dụng thuốc để đảm bảo tính hiệu quả và sự an toàn.

Paracetamol có gây nghiện không?

Paracetamol không gây nghiện khi sử dụng ở liều dùng khuyến nghị.

Làm thế nào để tránh quá liều Paracetamol?

Để tránh quá liều Paracetamol, bạn nên tuân thủ liều lượng và hướng dẫn sử dụng trên nhãn sản phẩm hoặc theo hướng dẫn của bác sĩ/ dược sĩ. Đồng thời, tránh sử dụng nhiều sản phẩm chứa Paracetamol cùng một lúc.

Paracetamol có thích hợp cho phụ nữ mang thai và cho con bú không?

Thuốc paracetamol được đánh giá là một loại thuốc giảm đau an toàn, có thể sử dụng cho cả phụ nữ đang mang thai và cả phụ nữ cho con bú. Paracetamol sẽ được bài tiết một lượng cực nhỏ (< 0,2%) qua sữa mẹ. Việc người mẹ uống paracetamol với liều giảm đau thông thường dường như không gây nguy cơ nào về sức khỏe cho trẻ bú mẹ. 

Khi nào cần ngừng sử dụng Paracetamol và tìm kiếm sự giúp đỡ y tế?

Nếu bạn gặp các triệu chứng dị ứng như phát ban, ngứa, hoặc khó thở, hoặc nếu bạn nghi ngờ mình đã quá liều Paracetamol, bạn nên ngừng sử dụng và tìm kiếm sự giúp đỡ y tế ngay lập tức.

Lưu ý rằng các câu trả lời trên chỉ mang tính chất tham khảo. Để biết thông tin và hướng dẫn cụ thể cho trường hợp của bệnh nhân, nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc dược sĩ.

Xin lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Độc giả vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể và chính xác nhất.