Rối loạn tâm lý được đặc trưng bởi sự rối loạn đáng kể về mặt lâm sàng trong nhận thức, điều chỉnh cảm xúc hoặc hành vi của một cá nhân. Trầm cảm, lo lắng và rối loạn hành vi là một trong những triệu chứng rối loạn phổ biến nhất ở thanh thiếu niên. Hậu quả của việc không giải quyết các tình trạng sức khỏe tâm thần ở thanh thiếu niên sẽ kéo dài đến tuổi trưởng thành, làm suy giảm cả sức khỏe thể chất và tinh thần và hạn chế cơ hội có được cuộc sống trọn vẹn khi trưởng thành. Mặc dù có các lựa chọn phòng ngừa và điều trị hiệu quả nhưng hầu hết những người bị rối loạn tâm thần đều không được tiếp cận với dịch vụ chăm sóc hiệu quả.
Bệnh tâm lý thường gặp ở người trẻ
Rối loạn lo âu
Rối loạn lo âu được đặc trưng bởi sự sợ hãi, lo lắng quá mức và các rối loạn hành vi liên quan. Các triệu chứng đủ nghiêm trọng để dẫn đến đau khổ đáng kể hoặc suy giảm đáng kể chức năng. Có một số loại rối loạn lo âu khác nhau, chẳng hạn như:
- Rối loạn lo âu tổng quát: Đặc trưng bởi lo lắng quá mức.
- Rối loạn hoảng sợ: Đặc trưng bởi các cơn hoảng loạn.
- Rối loạn lo âu xã hội: Đặc trưng bởi sợ hãi và lo lắng quá mức trong các tình huống xã hội.
- Rối loạn lo âu chia ly: Đặc trưng bởi sự sợ hãi hoặc lo lắng quá mức về việc phải xa cách những cá nhân mà người đó có mối quan hệ tình cảm sâu sắc.
Trầm cảm
Trầm cảm khác với những biến động tâm trạng thông thường và những phản ứng cảm xúc ngắn ngủi trước những thử thách trong cuộc sống hàng ngày. Trong giai đoạn trầm cảm, người bệnh có tâm trạng chán nản (cảm thấy buồn, cáu kỉnh, trống rỗng) hoặc mất niềm vui hoặc hứng thú với các hoạt động hầu hết thời gian trong ngày, gần như hàng ngày, trong ít nhất hai tuần.
Rối loạn lưỡng cực
Những người mắc chứng rối loạn lưỡng cực trải qua các giai đoạn trầm cảm xen kẽ với các giai đoạn hưng cảm.
- Trong giai đoạn trầm cảm, người bệnh có tâm trạng chán nản (cảm thấy buồn, cáu kỉnh, trống rỗng) hoặc mất niềm vui hoặc hứng thú với các hoạt động hầu hết thời gian trong ngày, gần như mỗi ngày.
- Các triệu chứng hưng cảm có thể bao gồm hưng phấn hoặc khó chịu, tăng hoạt động hoặc năng lượng và các triệu chứng khác như nói nhiều hơn, suy nghĩ dồn dập, tăng lòng tự trọng, giảm nhu cầu ngủ, mất tập trung và hành vi liều lĩnh bốc đồng.
Rối loạn căng thẳng sau chấn thương (PTSD)
PTSD được đặc trưng bởi tất cả những đặc điểm sau:
- Trải nghiệm lại sự kiện đau thương hoặc các sự kiện ở hiện tại
- Tránh những suy nghĩ và ký ức về sự kiện hoặc tránh các hoạt động, tình huống hoặc những người gợi nhớ đến sự kiện
- Nhận thức dai dẳng về mối đe dọa hiện tại đang gia tăng.
Tâm thần phân liệt
Tâm thần phân liệt được đặc trưng bởi sự suy giảm đáng kể về nhận thức và thay đổi hành vi. Các triệu chứng có thể bao gồm ảo tưởng dai dẳng, ảo giác, suy nghĩ vô tổ chức, hành vi vô tổ chức hoặc kích động cực độ. Những người bị tâm thần phân liệt có thể gặp khó khăn dai dẳng với chức năng nhận thức của họ.
Rối loạn ăn uống
Chứng chán ăn tâm thần và chứng cuồng ăn, liên quan đến việc ăn uống bất thường và bận tâm đến thức ăn cũng như các vấn đề nổi bật về trọng lượng và hình dáng cơ thể. Các triệu chứng hoặc hành vi dẫn đến nguy cơ hoặc tổn hại đáng kể đối với sức khỏe, đau khổ đáng kể hoặc suy giảm đáng kể chức năng.
Hành vi gây rối và rối loạn xã hội
Hành vi gây rối và rối loạn xã hội được đặc trưng bởi các vấn đề hành vi dai dẳng như liên tục thách thức hoặc không vâng lời các hành vi liên tục vi phạm các quyền cơ bản của người khác hoặc các chuẩn mực, quy tắc hoặc luật pháp xã hội phù hợp với lứa tuổi.
Rối loạn phát triển thần kinh
Rối loạn phát triển thần kinh là rối loạn hành vi và nhận thức phát sinh trong giai đoạn phát triển và gây ra những khó khăn đáng kể trong việc tiếp thu và thực hiện các chức năng trí tuệ, vận động, ngôn ngữ hoặc xã hội cụ thể.
Nguyên nhân người trẻ hay mắc bệnh về tâm lý
Nguyên nhân thường thấy ở giới trẻ bị trầm cảm là do những áp lực trong học hành và hoàn cảnh gia đình.
- Sức ép của cha mẹ đối với con cái trong học tập, thi cử làm các em rơi vào trạng thái căng thẳng, lo sợ dần dần không kiểm soát được suy nghĩ của bản thân.
- Do ảnh hưởng bởi hoàn cảnh gia đình như: cha mẹ ly hôn, những bất hoà của ba mẹ, không khí nặng nề thiếu hạnh phúc cũng là nguyên nhân dẫn đến chứng trầm cảm cho con cái.
Ngoài ra, tốc độ phát triển nhanh đến chóng mặt của cuộc sống hiện đại khiến áp lực công việc gia tăng, công việc quá tải, cảm giác cô độc, nhiều người lệ thuộc vào mạng xã hội, số người bị stress gia tăng khiến trầm cảm ngày càng phổ biến.
Các vấn đề về sức khỏe tâm thần có thể có nhiều nguyên nhân. Các yếu tố sau có thể dẫn đến giai đoạn sức khỏe tâm thần kém:
- Bị lạm dụng, chấn thương hoặc bỏ bê thời thơ ấu
- Sự cô lập xã hội hoặc sự cô đơn
- Trải qua sự phân biệt đối xử và kỳ thị, bao gồm cả phân biệt chủng tộc
- Bất lợi xã hội, nghèo đói hoặc nợ nần
- Sự mất mát (mất đi người thân)
- Căng thẳng nghiêm trọng hoặc lâu dài
- Thất nghiệp hoặc mất việc
- Vô gia cư hoặc nhà ở nghèo nàn
- Lạm dụng ma túy và rượu
- Chấn thương nghiêm trọng khi trưởng thành, chẳng hạn như chiến đấu trong quân đội, dính líu đến một sự cố nghiêm trọng mà bạn lo sợ cho tính mạng của mình hoặc là nạn nhân của một tội ác bạo lực
- Nguyên nhân thể chất – ví dụ, chấn thương ở đầu hoặc tình trạng thần kinh như động kinh có thể ảnh hưởng đến hành vi và tâm trạng.
Phòng ngừa bệnh tâm lý
Việc phòng ngừa có thể giúp ích cho tất cả mọi người, cho dù hiện tại chúng ta có sức khỏe tâm thần tốt hay không. Tất cả chúng ta đều có sức khỏe tâm thần thay đổi tùy thuộc vào những gì đang xảy ra trong cuộc sống.
Có ba loại phòng ngừa:
- Phòng ngừa cấp một: Ngăn chặn các vấn đề sức khỏe tâm thần trước khi chúng bắt đầu
- Phòng ngừa thứ cấp: Hỗ trợ những người có nguy cơ cao gặp phải các vấn đề về sức khỏe tâm thần.
- Phòng ngừa cấp ba: Giúp những người có vấn đề về sức khỏe tâm thần sống khỏe mạnh. Điều này giúp giảm các triệu chứng, quản lý sức khỏe và giảm nguy cơ tái phát.
Dưới đây là một số cách để giữ tinh thần tốt:
- Nói về cảm xúc của bạn: Chỉ cần được lắng nghe có thể giúp bạn cảm thấy được hỗ trợ và bớt cô đơn hơn trước bất kỳ vấn đề nào bạn đang trải qua.
- Có được một giấc ngủ ngon: Giấc ngủ và sức khỏe tâm thần có mối liên hệ chặt chẽ với nhau, sức khỏe tâm thần có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ và giấc ngủ kém có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần của bạn.
- Ăn uống điều độ: Một chế độ ăn uống cân bằng có thể cải thiện cảm giác hạnh phúc và tâm trạng.
- Hoạt động thể chất không chỉ tốt cho cơ thể mà còn rất tốt cho tâm trạng.
- Quan tâm đến người khác, cho dù đó là cải thiện mối quan hệ với gia đình, xóa bỏ mối hận thù cũ hay hoạt động tình nguyện.
Xã hội có thể thực hiện những thay đổi nào để ngăn ngừa các vấn đề về sức khỏe tâm thần?
Không chỉ những thay đổi của cá nhân mới giúp chúng ta sống tốt. Là một xã hội, chúng ta cần giải quyết sự bất bình đẳng và xem xét các yếu tố xã hội, kinh tế, môi trường và các yếu tố khác ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần, cụ thể là:
- Giúp cha mẹ nuôi dưỡng con cái
- Bảo vệ trẻ em khỏi chấn thương, giáo dục giới trẻ hiểu và quản lý cảm xúc của mình
- Hỗ trợ người chịu nhiều căng thẳng trong công việc
- Xây dựng kết nối trong cộng đồng, chăm sóc người có ý định tự tử
- Giúp mọi người phục hồi và chăm sóc bản thân.
Mọi người có thể tự kiểm soát rối loạn tâm lý hoặc nhờ người thân giúp đỡ
Rối loạn sức khỏe tâm thần ở người trẻ là một vấn đề nghiêm trọng, tương đối phổ biến và có thể điều trị hoặc can thiệp. Hiểu biết về các tác động của rối loạn sức khỏe tâm thần và cách điều trị chúng là rất quan trọng. Mặc dù các rối loạn sức khỏe tâm thần nên được quản lý bởi các chuyên gia chăm sóc sức khỏe tâm thần, người có các rối loạn tâm lý có thể tự kiểm soát và phục hồi tâm trạng dựa vào sự hiểu biết và hỗ trợ từ người thân của mình.
