Rối loạn phân ly (Dissociative Disorders) là một nhóm các rối loạn tâm thần đặc trưng bởi sự gián đoạn hoặc phân ly trong nhận thức, ký ức, ý thức, bản sắc và cảm xúc. Những rối loạn này thường phát triển như một cơ chế đối phó với căng thẳng nghiêm trọng, chấn thương tâm lý hoặc lạm dụng. Bệnh với tỷ lệ mắc bệnh chiếm 0.3 – 0.5% trong dân số. Bệnh thường gặp ở phụ nữ nhiều hơn nam giới, ở người trẻ nhiều hơn người già. Triệu chứng rối loạn phân ly trên lâm sàng rất phong phú, đa dạng và đôi khi không rõ nguyên nhân. Vậy rối loạn phân ly là gì? Tại sao lại bị rối loạn phân ly? Cách phòng ngừa mắc rối loạn phân ly là gì?
Định nghĩa rối loạn phân ly là gì?
Chứng rối loạn phân ly là một dạng rối loạn lo âu đặc trưng bởi nỗi sợ hãi và lo lắng quá mức khi phải tách rời khỏi người thân hoặc môi trường quen thuộc. Đối tượng mắc chứng này thường là trẻ em, nhưng người lớn cũng có thể bị ảnh hưởng. Trong trường hợp nghiêm trọng, nó có thể cản trở nghiêm trọng đến cuộc sống hàng ngày và sức khỏe tâm lý của người bệnh.
Biểu hiện của chứng rối loạn phân lý là gì?
Rối loạn phân ly thường không theo sơ đồ giải phẫu nào mà nó dựa vào sự tưởng tượng của bệnh nhân. Các rối loạn này cũng rất đa dạng, xuất hiện và kết thúc đột ngột. Những biểu hiện bệnh có thể thuyên giảm sau vài tuần, vài tháng hoặc cũng có thể bị tái phát trở lại khi các sự kiện sang chấn tâm lý vẫn tiếp tục diễn ra.
Dấu hiệu và triệu chứng phụ thuộc vào các kiểu rối loạn phân ly, có thể bao gồm:
- Lo âu quá mức khi tách rời: Trẻ em thường biểu hiện nỗi sợ hãi hoặc lo lắng cực độ khi phải xa cách cha mẹ hoặc người chăm sóc. Ở người lớn, lo âu có thể liên quan đến việc phải rời xa nhà hoặc người thân.
- Ác mộng và khó ngủ: Người mắc chứng này thường có ác mộng liên quan đến việc chia ly hoặc có khó khăn trong việc ngủ một mình.
- Các triệu chứng thể chất: Nhức đầu, đau bụng, buồn nôn, hoặc các vấn đề tiêu hóa có thể xuất hiện khi người bệnh phải đối diện với sự chia ly.
- Hành vi bám víu: Trẻ em có thể trở nên cực kỳ bám víu và không muốn rời xa cha mẹ ngay cả trong thời gian ngắn. Người lớn cũng có thể gặp phải tình trạng này, thường xuyên gọi điện hoặc kiểm tra người thân.
Điều trị rối loạn phân ly như thế nào?
Điều trị rối loạn lo âu phân ly (Separation Anxiety Disorder) thường bao gồm một kết hợp giữa liệu pháp tâm lý và, trong một số trường hợp, điều trị bằng thuốc. Dưới đây là một số phương pháp điều trị phổ biến:
Liệu pháp tâm lý
- Liệu pháp hành vi nhận thức (CBT): Đây là phương pháp điều trị hiệu quả nhất cho rối loạn lo âu phân ly. CBT giúp người bệnh nhận diện và thay đổi cách suy nghĩ tiêu cực và hành vi không lành mạnh liên quan đến sự tách biệt. Trẻ em và cha mẹ có thể học cách quản lý lo âu thông qua kỹ thuật thư giãn và bài tập tiếp xúc dần dần với tình huống gây lo âu.
- Liệu pháp gia đình: Trong liệu pháp này, cả gia đình tham gia để hiểu rõ về tình trạng của trẻ và học cách hỗ trợ trẻ. Các thành viên trong gia đình được hướng dẫn cách giao tiếp hiệu quả và tạo môi trường an toàn, ổn định cho trẻ.
- Liệu pháp tâm lý: Đặc biệt hữu ích với trẻ nhỏ, liệu pháp chơi sử dụng trò chơi để giúp trẻ biểu hiện và xử lý các cảm xúc lo âu.
Hỗ trợ từ trường học và cộng đồng
- Hỗ trợ từ giáo viên và nhân viên trường học: Đối với trẻ em, sự hỗ trợ từ môi trường học đường rất quan trọng trong việc giảm bớt lo âu và tạo cảm giác an toàn.
- Nhóm hỗ trợ: Tham gia vào các nhóm hỗ trợ có thể giúp người bệnh cảm thấy họ không cô đơn và có sự chia sẻ từ những người có hoàn cảnh tương tự.
Điều trị bằng thuốc
Thuốc chống lo âu: Trong một số trường hợp nghiêm trọng, bác sĩ có thể kê đơn thuốc chống lo âu như SSRIs (selective serotonin reuptake inhibitors) để giúp giảm triệu chứng lo âu. Thuốc này thường chỉ được sử dụng khi liệu pháp tâm lý không đủ hiệu quả.
Kết luận
Rối loạn phân ly là một vấn đề tâm lý nghiêm trọng nhưng có thể điều trị hiệu quả nếu được phát hiện và can thiệp kịp thời. Bằng cách hiểu rõ về triệu chứng và phương pháp điều trị, chúng ta có thể giúp người bệnh vượt qua nỗi lo âu và cải thiện chất lượng cuộc sống. Việc cung cấp một môi trường an toàn, hỗ trợ từ gia đình và cộng đồng, cùng với các phương pháp trị liệu phù hợp, sẽ là chìa khóa để giúp người mắc chứng rối loạn phân ly tìm lại sự cân bằng và yên bình trong cuộc sống.
