Sài đất hay còn gọi là cây ngô đất cúc nhám, ngổ núi, sơn cúc bò, hay Chiastophyllum oppositifolium, là một loại cây thân thảo có nguồn gốc từ các khu vực có khí hậu ôn đới, chẳng hạn như các khu vực ở châu Âu và châu Á. Cây sài đất là thảo dược quý trong đông y, sài đất được sử dụng chủ yếu trong điều trị các bệnh lý về da như viêm da cơ địa, viêm da dị ứng, nổi rôm sảy, nổi mụn nhọt… cùng nhiều lợi ích khác cho sức khỏe
Giới thiệu về cây sài đất
Hiện nay ngoài tự nhiên có rất nhiều loại sài đất khác nhau đa dạng về hình thái và khả năng chữa bệnh, trong đó Việt Nam nổi bật có những giống chính dưới đây:
- Cây sài đất hoa vàng: Cây sài đất hoa vàng là một loại cây dược liệu quý còn được gọi với một số tên khác như cúc nhám hay ngổ núi. Đặc điểm của loài cây này giống với tên gọi của chúng, chính là có phần hoa màu vàng tươi, thân cây vẫn mọc bò dưới mặt đất và có màu tín, khi còn non sẽ có màu xanh tươi. Cây sài đất hoa vàng được trồng khắp cả nước trong đó phổ biến nhất ở khu vực Miền Bắc.
- Cây sài đất hoa trắng: Cây sài đất hoa trắng hay cúc đồng hoặc còn được gọi là sài đất ta. Khác với cây sài đất hoa vàng giống cây này sở hữu những điểm chung nổi bật nhất của sài đất như thân xanh, có lông, bò sát đất, lá có răng cưa, mềm và không thô. Phần hoa của cây có màu trắng, nhụy vàng giống hoa cúc, sau khi hoa tàn sẽ có quả cứng và được bao phủ bởi lớp lông cứng.
Để phân biệt chính xác được loại cây này hãy xem ngay những hình ảnh cây sài đất ta sau đây:
Thành phần hóa học
Cây sài đất chứa nhiều thành phần hóa học quý như flavonoid, coumarin, saponin, và các axit hữu cơ. Những chất này không chỉ có tác dụng kháng khuẩn, chống viêm mà còn hỗ trợ trong việc chống oxy hóa, ngăn ngừa ung thư và nhiều bệnh lý khác.
Cây sài đất có tác dụng gì ?
Đây là loại thảo dược có vị hơi chua, ngọt, thanh mát, chữa được nhiều bệnh. Người ta sử dụng dược liệu này trong việc hỗ trợ điều trị giảm sốt, giảm đau, tiêu viêm.
Ngoài ra tác dụng của cây sài đất mang lại trong việc chữa một số bệnh ngoài da như: viêm da, rôm sảy ở trẻ; chữa bệnh viêm bàng quang, viêm tuyến vú,… cho kết quả tích cực. Vị thuốc có tác dụng trong việc phòng chống một số loại bệnh về sởi, bạch hầu,…(3)
Cây sài đất tắm cho bé
Một trong những công dụng phổ biến nhất của cây sài đất là dùng để tắm cho bé. Dùng một nắm nhỏ sài đất, sau đó đem vò nát, đun với 1 lít rưỡi nước để lấy dung dịch tắm cho bé. Tắm nước cây sài đất giúp làm sạch da, phòng ngừa và điều trị rôm sảy, mụn nhọt. Ngoài ra, cây sài đất tắm cho bé còn có thể kết hợp với cây kim ngân hoa hoặc kết hợp thêm rau má, kinh giới, lá khế để hạn chế cho bé bị mụn, viêm da cơ địa
Chống ung thư
Sài đất chứa 4 hợp chất flavonoid, diterpenes, saponin triterpene và phytosteroid rất quan trọng. Những hợp chất này có khả năng ngăn chặn sự tăng sinh các tế bào ung thư. Đồng thời, hợp chất chống viêm sẽ tác động đến quá trình phát triển, xâm lấn và di căn của khối u trong cơ thể.
Hỗ trợ điều trị tuyến tiền liệt
Chiết xuất cây sài đất có thể gây sự tác động chọn lọc đến quá trình apoptosis trong các tế bào Ung thư tuyến tiền liệt với thụ thể androgen, góp phần ngăn chặn quá trình hình thành khối u trong bệnh ung thư tuyến tiền liệt. Bên cạnh đó, sài đất còn chứa 3 hợp chất có lợi cho sức khỏe là wedelolactone, luteolin và apigenin, đã được chứng minh có khả năng ức chế sự phát triển của các tế bào gây Ung thư ở tuyến tiền liệt.
Chữa lành vết thương
Các nghiên cứu đã đánh giá hiệu quả chữa lành vết thương của chiết xuất lá sài đất trên các mô bị cắt, rạch hay vết thương hở. Các tham số được nghiên cứu bao gồm tốc độ co lại của vết thương, thời gian biểu mô hóa hoàn toàn và khả năng cầm máu vết thương.
Chống oxy hóa
Tinh dầu sài đất được chứng minh có tác động đáng kể lên các tế bào gốc tự do nhờ vào các đặc tính chống oxy hóa của cây sài đất. Điều này mang lại tiềm năng và có thể được khuyên dùng trong việc điều trị các bệnh lý liên quan đến gốc tự do và ngăn ngừa sự phát triển của tế bào ung thư.
Kháng khuẩn kháng viêm
Nghiên cứu cho thấy dịch chiết methanol từ lá cây này chống lại 3 loại vi khuẩn gây bệnh Gram dương (Bacillus cereus, B. subtilis và Staphylococcus aureus) và 3 loại vi khuẩn gây bệnh Gram âm (Escherichia coli, Proteus rettgeri và Pseudomonas aeruginosa).
Sài đất là thảo dược có thể chữa được rất nhiều bệnh. Tuy nhiên để đạt được hiệu quả cao nhất trong điều trị bệnh bạn cần biết cách sử dụng cây thuốc. Những bài thuốc chữa bệnh từ sài đất như sau:
Bài thuốc trị mụn, chàm, lở
Chuẩn bị sài đất 30g, khúc khắc 10g, kim ngân hoa 15g. Sau đó thêm cam thảo đất 16g để thang thuốc có dược tính tốt nhất. Đem sắc hỗn hợp rồi sử dụng thuốc trong ngày. Kiên trì thực hiện sau 1 tháng sẽ có kết quả khả thi.
Bài thuốc trị ngứa da
Sử dụng sài đất, kim ngân hoa lượng bằng nhau mỗi vị 30g; thêm rau má, kinh giới mỗi thứ 15g; lá khế 10g rửa sạch, để ráo nước. Đem hỗn hợp đun với nước khoảng 3,5 tiếng rồi chắt lấy nước cốt. Đợi nước cốt nguội bớt rồi đem khăn xô thấm và lau khắp vùng da bị ngứa.
Bài thuốc chữa viêm da cơ địa
Chuẩn bị 16g cam thảo, 12g ké đầu ngựa, 15g kim ngân hoa. Thêm 30g sài đất đem đun sôi cùng 650ml nước tới khi cạn còn 250ml nước thì tắt bếp. Sử dụng nước cốt để uống hàng ngày thay nước lọc. Hoặc bạn có thể sử dụng 30g sài đất đun cùng 10g khúc khắc; thêm 20g bồ công anh, 15g kim ngân hoa. Đun hỗn hợp cho tới khi cạn còn khoảng 200ml nước là có thể sử dụng được.
Bài thuốc hạ sốt
Nguyên liệu gồm 50g húng tràm đem sao khô sau đó giã nát. Hòa thêm 350ml nước, uống trong ngày. Tận dụng phần bã đắp vào lòng bàn chân, cơ thể sẽ có thể hạ sốt.
Bài thuốc chữa sốt xuất huyết
Húng tràm 30g; kim ngân hoa, lá sao đen, củ sắn dây mỗi vị 20g; hoa hòe, cam thảo đất mỗi vị 16g. Đem tất cả đun cùng 1000ml nước, đun nhỏ lửa cho tới khi còn 250ml thì được. Chắt nước cốt uống hàng ngày sau ăn sáng – trưa – tối. Nếu tình trạng sốt cao kéo dài thì thêm 20g củ tóc tiên vào bệnh sẽ thuyên giảm.
Bài thuốc chữa khạc ra máu
Tử chu thảo, trắc bách diệp mỗi vị 15g; thêm 10g bách hợp, 30g sài đất. Đem tất cả sắc với nước, uống thành nhiều lần trong ngày.
Bài thuốc trị rôm sảy ở trẻ em
Sử dụng cây thuốc để tắm cho trẻ sơ sinh là bài thuốc dân gian trị rôm sảy cho trẻ cực hiệu quả. Lấy một nắm húng tràm tươi đem vò nát sau đó nấu với nước để làm nước tắm cho trẻ. Sau khi tắm bằng nước lá tắm lại cho bé bằng nước sạch rồi lau khô cơ thể.
Bài thuốc chữa sưng viêm tuyến vú
Nguyên liệu chuẩn bị gồm có kim ngân hoa, bồ công anh, thông thảo mỗi vị 20g; cam thảo 16g, sài đất 50g. Đem hỗn hợp trên đun sôi lấy nước cốt uống hàng ngày vào 3 bữa.
Những lưu ý khi sử dụng cây sài đất
Để sử dụng sài đất đem lại hiệu quả cao và đảm bảo an toàn tuyệt đối cho sức khỏe của người bệnh, bạn cần lưu ý một số điều sau đây:
- Đảm bảo tuân thủ đúng liều dùng mà bác sĩ chỉ định, tuyệt đối không nên lạm dụng sài đất quá mức để tránh những rủi ro ngoài ý muốn gây hại cho sức khỏe.
- Các bài thuốc sắc từ sài đất nên uống hết trong ngày, không nên dùng thuốc qua đêm vì sẽ làm giảm tác dụng của thuốc cũng như dễ gây ra tác dụng phụ.
- Đối với các bài thuốc đắp sài đất nếu muốn sử dụng nhưng e ngại vì làn da nhạy cảm hãy thử kiểm tra đắp lên bàn tay trước. Nếu trong vòng 24 giờ tiếp theo không xảy ra bất kỳ triệu chứng dị ứng nào thì có thể sử dụng được.
- Chú ý bảo quản dược liệu ở nơi thoáng mát, tránh ẩm mốc, nóng quá mức dễ bị hỏng.
- Chống chỉ định sử dụng với phụ nữ mang thai, những người có cơ địa dị ứng với các thành phần hoạt chất có trong sài đất.
- Những bài thuốc trị bệnh từ sài đất chỉ là mẹo dân gian, hiệu quả của chúng còn phụ thuộc vào mức độ và tình trạng bệnh của từng người. Chú ý không được thay thế những bài thuốc này cho các biện pháp đặc trị do bác sĩ chỉ định.
- Phương pháp sử dụng sài đất chữa bệnh chỉ phù hợp với những người mắc bệnh mức độ nhẹ và vừa. Tốt nhất nên tham khảo ý kiến của chuyên gia để được tư vấn phương pháp điều trị phù hợp.
- Trong quá trình sử dụng dược liệu này nếu xảy ra bất kỳ triệu chứng bất thường nào hãy ngưng sử dụng và thông báo cho bác sĩ để được thăm khám, xử lý tác dụng phụ và tư vấn hướng điều trị kịp thời.
- Cần chú ý phân biệt sài đất với các loại cây khác, tránh nhầm lẫn để đem lại hiệu quả trị bệnh cao, phòng ngừa tác dụng phụ. Bên cạnh đó, chọn mua dược liệu sài đất ở những nơi uy tín để đảm bảo chất lượng của thuốc trong điều trị bệnh.
Tổng hợp các câu hỏi liên quan trong quá trình sử dụng cây sài đất
Cây sài đất thường mọc ở đâu?
Sài đất là một loại cây ưa sống ở môi trường ẩm mát. Tại Việt Nam, cây này mọc tự nhiên khắp nơi, có thể được tìm thấy ven đường, ven ruộng, và ven các đồi đất ẩm. Nhờ vào loại cây có hoa màu vàng đẹp mắt, sài đất còn được trồng làm cây cảnh tại các công viên, công ty và xí nghiệp.
Cây sài đất có ăn được không?
Các phần của cây sài đất, bao gồm thân và rễ đều có giá trị sức khỏe. Chúng có thể được sử dụng tươi hoặc khô. Trong thời đại hiện đại, nhờ sự phát triển của khoa học và kỹ thuật, sản phẩm từ sài đất đã được chế biến thành nhiều dạng khác nhau, bao gồm thuốc sắc, cao chiết, dung dịch uống, hoặc viên uống, và đã trở nên phổ biến trên thị trường.
Cây sài đất có công dụng gì?
Cây sài đất được sử dụng để điều trị viêm da, mụn nhọt, rôm sảy, và các vấn đề về da khác. Nó cũng được dùng để hạ sốt, giảm đau và điều trị các bệnh viêm nhiễm.
Làm thế nào để sử dụng cây sài đất cho hiệu quả?
Cây sài đất thường được sử dụng dưới dạng nước sắc, bột, hoặc thuốc mỡ. Lá sài đất có thể giã nát để đắp lên vùng da bị viêm hoặc nấu nước uống.
Liều lượng sử dụng cây sài đất như thế nào?
Liều lượng sử dụng tùy thuộc vào từng trường hợp cụ thể. Thông thường, người lớn có thể dùng từ 15-30g lá tươi hoặc 6-10g lá khô mỗi ngày. Tuy nhiên, nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia y học cổ truyền.
Có tác dụng phụ nào khi sử dụng cây sài đất không?
Cây sài đất thường an toàn khi sử dụng đúng cách và đúng liều lượng. Tuy nhiên, một số người có thể bị dị ứng da hoặc các phản ứng phụ khác. Nếu có dấu hiệu bất thường, nên ngừng sử dụng và tham khảo ý kiến bác sĩ.
Cây sài đất có thể sử dụng cho trẻ em không?
Cây sài đất có thể sử dụng cho trẻ em nhưng cần thận trọng và phải theo hướng dẫn của bác sĩ hoặc chuyên gia y học cổ truyền, đặc biệt về liều lượng.
Cách nhận biết cây sài đất?
Cây sài đất có thân mềm, cao khoảng 20-50 cm, lá mọc đối, hình bầu dục hoặc hình trứng, mặt trên lá có lông ngắn và thưa, mặt dưới lá có lông dày hơn. Hoa màu vàng, nhỏ, mọc thành chùm ở đầu cành.
Có thể kết hợp cây sài đất với các loại thảo dược khác không?
Có thể kết hợp cây sài đất với một số thảo dược khác để tăng hiệu quả điều trị. Tuy nhiên, nên tham khảo ý kiến chuyên gia trước khi kết hợp các loại thảo dược để tránh tương tác không mong muốn.
Kết luận
Cây sài đất là một dược liệu quý trong y học cổ truyền với nhiều công dụng tuyệt vời. Từ việc tắm cho bé, hỗ trợ điều trị ung thư, chống oxy hóa, đến chữa lành vết thương, cây sài đất đã chứng minh được hiệu quả của mình qua hàng thế kỷ. Tuy nhiên, khi sử dụng, cần tuân thủ đúng liều lượng và tham khảo ý kiến bác sĩ để đảm bảo an toàn và hiệu quả. Hy vọng rằng với bài viết này, bạn sẽ có thêm thông tin hữu ích về cây sài đất và biết cách sử dụng nó một cách hợp lý nhất.
