Bạc hà, không chỉ là một loại rau gia vị quen thuộc, mà còn ẩn chứa một kho tàng sức khỏe vô giá. Vượt xa vai trò điểm tô hương vị cho món ăn và thức uống, Bạc hà còn được ví như một “bài thuốc quý” từ thiên nhiên, mang đến vô vàn lợi ích cho sức khỏe.
Hãy cùng Pharmacity khám phá hành trình đi sâu vào thế giới của Bạc hà, để mở ra cánh cửa khám phá đến các tác dụng tuyệt vời mà nó mang lại.
Đặc điểm của cây bạc hà
Cây bạc hà (tên khoa học: Mentha arvensis) là một loại cây thảo sống lâu năm, thuộc họ hoa môi. Dưới đây là một số đặc điểm của cây bạc hà:
- Thân và lá:
- Thân cây bạc hà mọc đứng hoặc hơi bò và có phân nhánh. Màu sắc thân thường là xanh đậm hoặc tím nhạt, với nhiều lông ngắn.
- Lá cây bạc hà mọc đối xứng với nhau, hình bầu dục và hơi tròn như quả trứng. Mép lá có răng cưa và lá có lông ở cả mặt trên và mặt dưới.
- Hoa và quả:
- Cây bạc hà có hoa màu hồng hoặc tím, kích thước nhỏ, mọc thành vòng có dạng hình trụ trên các cành.
- Quả của cây bạc hà chứa nhiều tinh dầu, gây mùi thơm và có vị cay, mát khi ăn.
Các loại bạc hà được trồng hiện nay:
- Bạc hà Á: Là cây lâu năm thân thảo, cao đến 10 – 60cm (đôi khi đạt đến 100 cm). Lá đơn, mọc đối xứng, dài 2 – 6,5 cm và rộng 1 – 2cm, có lông, viền lá có răng cưa thô. Hoa màu tím nhạt (đôi khi màu trắng hoặc hồng), mọc thành cụm trên thân, mỗi hoa dài 3 – 4mm. Loại này có họ hàng rất gần với loài Mentha aquatica.
- Bạc hà Âu: Là một loại cây thuộc họ Hoa Môi. Đây là một loại cây thân thảo sống lâu năm, toàn cây có mùi thơm hắc vì có chứa tinh dầu menthol. Theo các công trình nghiên cứu của Biker và Camus thì Bạc hà âu là một loại cây lai tự nhiên giữa Mentha aquatica và Mentha spicata.
- Chocolate Mint: Loại mới đặc biệt với mùi hương chocolate và hình dáng cực kỳ dễ thương, nhưng ít tinh dầu. Thích hợp để dùng chế biến trong ăn uống.
- Catmint: Mùi thơm rất lạ giống mùi thuốc bắc. Có hoa tím. Giống như cái tên của nó, catmint rất thu hút các bạn mèo bởi hương thơm của nó.
- Peppermint: Là giống bạc hà lai giữa loài water mint và spearmint. Chúng phân bố ở châu Âu và vùng trung Đông. Lá cây có mùi hương chuẩn và ít tinh dầu. Thường dùng trong chế biến món
- Ginger Mint: Đây là loại bạc hà lai giữa bạc hà Á Mentha arvensis và Mentha spicata cao khoảng 40cm, được sử dụng như một loại thảo dược, nấu ăn, thuốc chống côn trùng (đuổi ruồi, gián, muỗi,…)
- Lemon Balm (bạc hà chanh sả): Là giống bạc hà lai giữa loài water mint và spearmint. Chúng phân bố ở châu Âu và vùng trung Đông. Lá cây có mùi hương chuẩn và ít tinh dầu. Thường dùng trong chế biến món ăn uống.
Thành phần dinh dưỡng:
Bạc hà chứa nhiều tinh dầu, bao gồm menthol, limonen, ximen, methyl acetate, và các chất khác. Tinh dầu này có tác dụng kích thích, hưng phấn thần kinh, giãn nở mạch máu, và hạ thân nhiệt.
Tác dụng của cây bạc hà đối với sức khỏe con người:
Cây bạc hà được sử dụng để trị tiêu chảy, giảm đau, trị ho, hóa đờm, giải cảm, hạ sốt, thông xoang, kích thích tiêu hóa, giải độc gan, và nhiều ứng dụng khác trong y học.
Theo y học cổ truyền:
Bạc hà mang vị cay, tính mát, không độc, quy vào hai kinh phế và can. Loại thảo mộc này sở hữu nhiều công dụng quý giá như:
- Trừ phong nhiệt: Hỗ trợ giải cảm, hạ sốt, giảm uất, giúp cơ thể sảng khoái.
- Thanh lương giải độc: Hỗ trợ điều trị các bệnh do phong nhiệt như đau đầu, viêm kết mạc mắt, viêm mũi, ngạt mũi, đau sưng họng, mề đay, ban chẩn.
- Kích thích tiêu hóa: Giúp ăn ngon miệng, giảm đầy bụng, khó tiêu.
- Giảm ho, long đờm: Hỗ trợ điều trị các bệnh về đường hô hấp.
Bạc hà là món quà quý giá mà thiên nhiên ban tặng cho sức khỏe con người. Sử dụng Bạc hà một cách hợp lý sẽ giúp bạn nâng cao sức khỏe và phòng ngừa nhiều bệnh tật.
Theo dược lý hiện đại
Bên cạnh những ứng dụng truyền thống, Bạc hà còn mang đến nhiều lợi ích bất ngờ trong y học hiện đại:
- “Chiến binh” chống đau và say tàu xe:
- Khi sử dụng tại chỗ, tinh dầu Bạc hà tạo cảm giác mát lạnh, tê bì, giúp giảm đau dây thần kinh hiệu quả.
- Xoa bóp tinh dầu Bạc hà lên vùng sưng đau (xương khớp, thái dương) cũng giúp giảm bớt triệu chứng khó chịu.
- Uống trà Bạc hà nóng có thể đẩy lùi cảm giác buồn nôn, chống say tàu xe giúp bạn an tâm vi vu trên mọi hành trình.
- “Cứu tinh” cho da và xoang mũi:
- Nhờ đặc tính sát khuẩn mạnh, Bạc hà hỗ trợ giảm ngứa trong các bệnh ngoài da.
- Xông hơi với Bạc hà giúp làm sạch và thông xoang mũi, mang lại cảm giác thông thoáng dễ chịu.
- “Vệ sĩ” cho sức khỏe:
- Uống tinh dầu Bạc hà hoặc mentol với liều lượng nhỏ có thể kích thích hệ thần kinh, tăng bài tiết mồ hôi, hạ thân nhiệt, từ đó hỗ trợ điều trị cảm sốt, cảm mạo, nghẹt mũi, nhức đầu.
- Bí quyết cho hơi thở thơm mát và tinh thần thư thái:
- Nhai vài lá Bạc hà hoặc uống trà Bạc hà sau bữa ăn giúp khử mùi hôi miệng hiệu quả.
- Thưởng thức trà Bạc hà ấm áp vào buổi tối sẽ giúp bạn giảm căng thẳng, dễ dàng đi vào giấc ngủ và tận hưởng một đêm ngon giấc.
Bài thuốc dân gian sử dụng cây bạc hà
- Hỗ trợ tiêu hóa:
- Lá hoặc toàn cây Bạc hà (bỏ rễ) được sử dụng để pha trà, mỗi lần 5g với 200ml nước sôi, cách 3 giờ uống 1 lần.
- Cồn Bạc hà cũng có hiệu quả tương tự, mỗi lần uống 5 – 10 giọt.
- Chữa cảm mạo, nhức đầu:
- Bài thuốc gồm: Lá Bạc hà 6g, Kinh giới 6g, Phòng phong 5g, Bạch chỉ 4g, Hành hoa 6g.
- Sắc các nguyên liệu với nước sôi, chờ 20 phút rồi uống lúc đang nóng.
- Phòng chống cúm:
- Sử dụng Bạc hà, Tía tô, Kinh giới, Hoắc hương mỗi thứ 4 – 6g, sắc nước cho trẻ uống để tăng cường sức đề kháng, phòng ngừa cúm.
- Giải cảm, hạ sốt:
- Bài thuốc gồm: Bạc hà 8g, Thuyền thoái (xác ve sầu) bỏ chân 12g, Thạch cao 24g, Cam thảo 6g.
- Sắc các nguyên liệu với nước và uống 1 tháng mỗi ngày.
- Chữa sốt cao, mất ngủ:
- Bài thuốc: Bột Thạch cao bạc hà (Thạch cao sống 40g, Bạc hà diệp 20g, nghiền mịn).
- Uống 2g – 3g mỗi lần, ngày 3 lần với nước nóng.
Tác dụng phụ khi sử dụng cây bạc hà
- Dị ứng da: Một số người có thể phản ứng dị ứng khi tiếp xúc với bạc hà, gây đỏ, ngứa, hoặc sưng.
- Nổi phát ban trên da: Sử dụng quá liều bạc hà có thể gây ra các vết phát ban trên da.
- Co giật: Tinh dầu bạc hà có thể gây kích thích và gây co giật ở một số người.
- Ợ nóng: Sử dụng quá liều bạc hà có thể làm tăng bài tiết của tuyến mồ hôi và gây ợ nóng.
- Làm chậm nhịp tim: Bạc hà có thể ảnh hưởng đến nhịp tim, do đó cần sử dụng cẩn thận.
- Hạ đường huyết: Bạc hà có thể giảm đường huyết, vì vậy người bị tiểu đường cần theo dõi cẩn thận khi sử dụng.
Xin lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Độc giả vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể và chính xác nhất.
