Bệnh động mạch ngoại biên là một bệnh lý phổ biến, trong đó, các động mạch bị thu hẹp làm giảm lưu lượng máu đến cánh tay hoặc chân. Người mắc bệnh tắc động mạch ngoại biên có nguy cơ cao bị nhồi máu cơ tim, đột quỵ so với người bình thường. Bệnh tắc động mạch ngoại biên nếu không được điều trị kịp thời có thể bị hoại tử và phải cắt cụt chi. Tỷ lệ mắc bệnh tắc động mạch ngoại biên cao dần theo tuổi thọ và có đến 20% người mắc bệnh sau 70 tuổi.
Những điều cần biết về bệnh động mạch ngoại biên
Bệnh động mạch ngoại biên là gì?
Bệnh động mạch ngoại biên (Peripheral Artery Disease – PAD) là tình trạng xơ vữa động mạch ở các chi, đặc biệt xuất hiện nhiều ở chi dưới. Một cách dễ hiểu là khi các mảng bám từ chất béo, cholesterol, mô sợi hay canxi tích tụ lại trong các động mạch dẫn máu đến não, đến các bộ phận trong cơ thể sẽ gây mất máu cục bộ. Bởi các chất đố qua thời gian sẽ cứng lại, làm thu hẹp các động mạch hạn chế dòng chảy của máu đến các cơ quan khác.
Bệnh này thường ảnh hưởng đến động mạch ở chân bởi đây là nơi ta hay hoạt động nhiều, còn là vị trí xa để có thể nhận đủ máu nhanh nhất. Nhưng nó cũng có thể ảnh hưởng đến các chi khác như não, thận, tay,…
Khi bệnh động mạch ngoại biên diễn ra trong thời gian dài sẽ khiến các chi bị thiếu máu trầm trọng, tạo nên các vết loét. Các vết loét thường xuất hiện ở ngón chân hoặc ở cả bàn chân, đặc biệt sau khi xảy ra chấn thương. Các vết loét thường có xu hướng nặng dần dẫn đến hoại tử, gây nhiễm trùng nghiêm trọng và dễ bị viêm tế bào.
Nguyên nhân gây bệnh động mạch ngoại biên
Nguyên nhân chính của bệnh động mạch ngoại biên bao gồm:
- Xơ vữa động mạch: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất, xảy ra khi mảng bám gồm cholesterol, mỡ, calcium và các chất khác tích tụ trong động mạch.
- Yếu tố nguy cơ: Hút thuốc, tiểu đường, tăng huyết áp, cholesterol cao, tuổi tác và tiền sử gia đình mắc bệnh tim mạch đều làm tăng nguy cơ mắc PAD.
Biểu hiện của bệnh động mạch ngoại biên
Khi bị bệnh động mạch ngoại biên có thể xuất hiện các triệu chứng cơ bản khác như:
- Chuột rút ở tay, chân hoặc ở vị trí động mạch bị tắc.
- Đau khối cơ sau khi hoạt động.
- Lạnh chân.
- Đau ngón chân, bàn chân.
- Vết thương lâu không lành.
- Móng tay, chân dày và khó mọc.
- Không tìm thấy mạch ở chân hoặc mạch yếu
- Rối loạn cương dương ở nam giới
- Màu sắc bàn chân nhợt nhạt, không có sắc tố
Đây là bệnh có thể xảy ra ở cả nam và nữ với số lượng tương đương nhau. Đặc biệt những người bị mắc bệnh tiểu đường, béo phì hay người lớn trên 50 tuổi có khả năng mắc bệnh động mạch ngoại biên rất cao.
Cách chăm sóc người bị bệnh động mạch ngoại biên
Chăm sóc người bị bệnh động mạch ngoại biên đòi hỏi sự kết hợp giữa thay đổi lối sống, điều trị y tế và quản lý triệu chứng. Dưới đây là một số cách chăm sóc hiệu quả:
Thay đổi lối sống
- Ngừng hút thuốc: Hút thuốc là một trong những yếu tố nguy cơ lớn nhất của PAD. Ngừng hút thuốc không chỉ cải thiện triệu chứng mà còn giảm nguy cơ biến chứng.
- Duy trì cân nặng hợp lý: Thừa cân và béo phì gây thêm áp lực lên các mạch máu. Chế độ ăn uống lành mạnh và tập thể dục thường xuyên có thể giúp duy trì cân nặng lý tưởng.
- Chế độ ăn uống lành mạnh: Ăn nhiều trái cây, rau củ, ngũ cốc nguyên hạt và hạn chế chất béo bão hòa, muối và đường có thể giúp kiểm soát cholesterol và huyết áp.
- Tập thể dục thường xuyên: Tập thể dục giúp cải thiện lưu thông máu và tăng cường sức khỏe tổng thể. Người bệnh nên bắt đầu với các bài tập nhẹ nhàng và tăng dần mức độ theo hướng dẫn của bác sĩ.
Điều trị y tế
- Thuốc: Các loại thuốc như thuốc chống đông máu, thuốc giảm cholesterol, thuốc hạ huyết áp và thuốc kiểm soát đường huyết có thể được chỉ định để kiểm soát các yếu tố nguy cơ và triệu chứng của PAD.
- Phẫu thuật: Trong những trường hợp nghiêm trọng, các biện pháp can thiệp như phẫu thuật nong mạch hoặc đặt stent có thể được thực hiện để cải thiện lưu lượng máu. Người bệnh cần nhớ đây không phải là biện pháp có thể giải quyết toàn bộ tình trạng bệnh của mình, mà chỉ giúp cải thiện mức độ trầm trọng của bệnh. Sau can thiệp đặt stent, người bệnh cần phải kiên trì dùng thuốc đều đặn theo đúng chỉ định và thực hiện các biện pháp luyện tập, điều chỉnh chế độ ăn như chỉ dẫn của bác sĩ.
- Tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ trong việc điều trị.
Quản lý triệu chứng
- Theo dõi vết thương: Các vết thương ở chân cần được theo dõi cẩn thận. Việc vệ sinh vết thương hàng ngày và kiểm tra dấu hiệu nhiễm trùng là rất quan trọng.
- Điều chỉnh hoạt động hàng ngày: Người bệnh cần điều chỉnh các hoạt động hàng ngày để tránh làm tăng thêm áp lực lên các chi bị ảnh hưởng.
- Sử dụng tất chân y khoa: Tất chân y khoa có thể giúp cải thiện lưu thông máu và giảm nguy cơ sưng phù.
- Thăm khám định kỳ để được theo dõi tình trạng sức khỏe, diễn tiến của bệnh và để bác sĩ tìm hướng điều trị phù hợp trong thời gian tiếp theo nếu bệnh chưa ổn định.
Những lưu ý khi chăm sóc người bị động mạch ngoại biên
Khi chăm sóc người bị bệnh động mạch ngoại biên, cần lưu ý một số điểm sau:
- Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Người bệnh cần được kiểm tra sức khỏe định kỳ để theo dõi tiến triển của bệnh và điều chỉnh phương pháp điều trị nếu cần thiết.
- Giáo dục người bệnh và gia đình: Hiểu rõ về bệnh và cách chăm sóc là yếu tố quan trọng để người bệnh và gia đình có thể tự quản lý tình trạng sức khỏe.
- Hỗ trợ tinh thần: Bệnh động mạch ngoại biên có thể gây ra căng thẳng và lo lắng. Hỗ trợ tinh thần từ gia đình và bạn bè là rất cần thiết để giúp người bệnh vượt qua khó khăn.
- Chế độ ăn uống và tập luyện cá nhân hóa: Mỗi người bệnh có những yêu cầu riêng về chế độ ăn uống và tập luyện. Hãy thảo luận với bác sĩ để xây dựng một kế hoạch phù hợp nhất.
Bệnh động mạch ngoại biên là một tình trạng y tế nghiêm trọng, nhưng với việc chăm sóc và quản lý đúng cách, người bệnh có thể duy trì chất lượng cuộc sống tốt. Từ việc thay đổi lối sống, điều trị y tế đến quản lý triệu chứng và hỗ trợ tinh thần, tất cả đều đóng vai trò quan trọng trong việc chăm sóc người bệnh động mạch ngoại biên. Gia đình và người thân cần hiểu rõ về bệnh, theo dõi sức khỏe định kỳ và luôn sẵn sàng hỗ trợ để người bệnh có thể sống khỏe mạnh và hạnh phúc hơn. Hãy cùng nhau hành động để đẩy lùi bệnh động mạch ngoại biên và mang lại cuộc sống tốt đẹp hơn cho những người thân yêu của chúng ta. Mong rằng bài viết mang lại những thông tin hữu ích cho bạn đọc để có thể chăm sóc sức khỏe người thân và gia đình.
