Bệnh gan do rượu là gì? Những điều cần biết về bệnh gan do rượu

Gan là cơ quan có khả năng tái tạo nhưng mỗi lần gan lọc rượu thì một số tế bào gan sẽ chết. Đồng nghĩa với việc gan có thể phát triển tế bào mới nhưng lạm dụng rượu kéo dài trong nhiều năm sẽ làm giảm khả năng tái tạo của gan. Bệnh gan liên quan đến rượu có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm. Vì vậy, cách tốt nhất để phòng tránh là không sử dụng tất cả các loại rượu, bia. Trong trường hợp có dấu hiệu bệnh gan do bia rượu cần gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị sớm.

Tổng quan chung

Bệnh gan do rượu là gì?

Bệnh gan do rượu là một trong những bệnh lý tổn thương gan thường gặp. Việc sử dụng nhiều rượu bia vượt quá khả năng chuyển hóa của gan từ đó gây tổn thương tế bào gan, dẫn tới gan nhiễm mỡ, viêm gan, xơ gan, hậu quả với nhiều biến chứng như xơ gan mất bù, ung thư gan, hội chứng não gan,… Người bệnh có thể không có triệu chứng trên lâm sàng, tình cờ phát hiện viêm gan trên xét nghiệm cận lâm sàng hoặc triệu chứng lâm sàng rầm rộ như phù, vàng mắt, vàng da, cổ chướng, tiểu sẫm màu,… Chẩn đoán bệnh cần dựa vào các yếu tố như tiền sử dùng rượu bia, lâm sàng và các xét nghiệm. Các biện pháp điều trị chính chủ yếu là ngưng sử dụng rượu bia, điều trị hỗ trợ và điều trị triệu chứng.

Triệu chứng bệnh gan do rượu

Bệnh gan do rượu có biểu hiện lâm sàng đa dạng, không đặc hiệu, triệu chứng ban đầu có thể không có hoặc không rõ ràng đến biểu hiện xơ gan mất bù, ung thư gan.

• Gan nhiễm mỡ: người bệnh trong một thời gian dài thường không có triệu chứng hoặc triệu chứng không rõ ràng như đôi khi mệt mỏi, có lúc chán ăn, thăm khám thường không phát hiện gì đặc biệt, rất ít khi thấy gan có thể to,… 
• Viêm gan do rượu: các triệu chứng trên lâm sàng và xét nghiệm có thể rõ ràng hơn. Người bệnh mệt mỏi, khó chịu, ăn uống kém, ăn không ngon, chán ăn, bụng chướng hơi, khó tiêu, đầy bụng, buồn nôn, nôn, rối loạn tiêu hóa: đi ngoài phân lỏng, nát hoặc táo bón. Trường hợp nặng hơn, người bệnh có thể sốt, gầy sút cân, vàng da và củng mạc mức độ nhẹ đến nặng. Thăm khám trên lâm sàng thấy củng mạc, da vàng, gan có thể to đau,…
• Xơ gan: bệnh nhân có thể xơ gan còn bù hoặc xơ gan mất bù. Người bệnh thường không có triệu chứng trong giai đoạn đầu của bệnh hoặc triệu chứng mơ hồ không đặc hiệu mặc dù tổn thương tế bào gan vẫn âm ỉ và thường tiến triển chậm theo thời gian, số lượng tế bào gan hoạt động tốt giảm dần. Người bệnh mệt mỏi, chán ăn, ăn không ngon miệng, đau bụng vùng gan, rối loạn tiêu hóa, có thể có sao mạch, thăm khám đôi khi thấy gan to. Trên siêu âm ổ bụng có thể thấy hình ảnh nhu mô gan to, không có cổ chứng, tĩnh mạch cửa không giãn. Người bệnh xơ gan mất bù với tiên lượng nặng, các triệu chứng lâm sàng rõ ràng của hội chứng suy tế bào gan và hội chứng tăng áp lực tĩnh mạch cửa, trường hợp nặng hơn có biến chứng nguy cơ tử vong cao. Bệnh nhân mệt mỏi, ăn uống kém, khó làm việc, tập trung, đau bụng, rối loạn đại tiện, vàng da, vàng mắt, phù chân, cổ chướng và có tuần hoàn bàng hệ, tiểu ít nước tiểu vàng, sao mạch, xuất huyết bầm tím vị trí tiêm truyền,…

Siêu âm thấy dịch tự do ổ bụng, dịch màng phổi, nhu mô gan thô, tăng âm, kích thước có thể teo gan, tĩnh mạch cửa giãn thậm chí có huyết khối, lách to,… Nội soi dạ dày-tá tràng thấy giãn tĩnh mạch thực quản. Các xét nghiệm chức năng gan bị suy giảm: giảm nhiều tỉ lệ prothrombin, albumin máu giảm, tỉ lệ A/G giảm,..

Hậu quả xơ gan có thể dẫn tới ung thư gan, tổ chức ung thư có thể di căn nhiều cơ quan bộ phận khác trong cơ thể.

Bên cạnh đó người bệnh có thể có các triệu chứng của hội chứng cai và hội chứng sảng rượu.

Nguyên nhân

Nguyên nhân của bệnh này là do sử dụng nhiều rượu. Công việc của gan là phân hủy rượu. Nếu người bệnh uống nhiều hơn mức nó có thể xử lý, nó có thể bị hỏng nặng. Gan nhiễm mỡ có thể xảy ra ở bất cứ ai uống nhiều rượu. Viêm gan do rượu và xơ gan do rượu là do lạm dụng rượu lâu dài của người nghiện rượu. Các bác sĩ không biết tại sao một số người uống rượu bị bệnh gan trong khi những người khác thì không. Nghiên cứu cho thấy có thể có mối liên hệ di truyền, nhưng điều này vẫn chưa rõ ràng.

Đối tượng nguy cơ

Rượu bia là nguyên nhân gây tổn thương gan. Đa số các bệnh nhân mắc bệnh gan do rượu là những đối tượng thường xuyên sử dụng lượng rượu lớn trong một hoặc nhiều năm. Tuy nhiên, bên cạnh đó những người sử dụng rượu với lượng lớn trong thời gian ngắn hoặc sử dụng rượu bia hàng ngày với số lượng không lớn trong thời gian dài cũng tăng nguy cơ mắc bệnh. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng sử dụng khoảng 500 ml rượu 40o trong khoảng 1 tuần có thể dẫn tới bị viêm gan cấp do rượu, nguy cơ xơ gan tăng lên 40% nếu sử dụng trong khoảng 8 năm. Những người uống rượu trên 5 năm khoảng 80% có thể bị viêm gan do rượu, thời gian dài hơn khoảng 15 năm nguy cơ xơ gan tăng lên rất nhiều. Thời gian uống rượu bia càng dài, số lượng rượu bia đưa vào cơ thể càng nhiều, nguy cơ xơ gan và ung thư gan càng cao.

Bên cạnh đó, một số đối tượng có sẵn các bệnh lý về gan như viêm gan do virus (virus viêm gan B, C, A, E,…) hoặc các căn nguyên khác, người bệnh rối loạn miễn dịch, enzyme chuyển hóa rượu bị thiếu hoặc thay đổi, cơ thể bị thiếu dinh dưỡng,viêm dạ dày, tuổi cao, giới tính nữ,… có thể làm nặng lên tổn thương viêm gan nếu sử dụng rượu bia.

Chẩn đoán bệnh gan do rượu

Căn cứ một phần tiền sử bệnh án, bác sĩ sẽ hỏi về việc sử dụng rượu của người bệnh, để tìm hiểu xem chất béo trong gan của người bệnh có phải là dấu hiệu của bệnh gan nhiễm mỡ do rượu hay gan nhiễm mỡ không do rượu (Non-alcoholic fatty liver disease – NAFLD) hay không. Người đó cũng sẽ hỏi người bệnh dùng loại thuốc nào, để cố gắng xác định xem loại thuốc đó có gây ra NAFLD cho người bệnh hay không.

Do thường không có triệu chứng nên việc phát hiện bệnh gan nhiễm mỡ không hề dễ dàng. Bác sĩ của người bệnh có thể nghi ngờ rằng người bệnh mắc bệnh này nếu người bệnh nhận được kết quả bất thường trong các xét nghiệm gan mà người bệnh có vì những lý do khác. Các xét nghiệm khác được sử dụng để chẩn đoán bệnh gan do rượu có thể bao gồm:

• Xét nghiệm máu, bao gồm các xét nghiệm chức năng gan, cho biết gan có hoạt động bình thường hay không.
• Sinh thiết gan bằng kim. Những mẫu này được kiểm tra dưới kính hiển vi để tìm ra loại bệnh gan.
• Siêu âm bụng.
• Chụp CT ổ bụng.
• Chụp cộng hưởng từ.
• Tiền sử của người bệnh.
• Bài kiểm tra thể chất.
• Các xét nghiệm khác, bao gồm xét nghiệm máu và hình ảnh.
• Sinh thiết

Phòng ngừa bệnh gan do rượu

Việc sử dụng rượu bia một cách hợp lý là biện pháp phòng bệnh chính. Một số khuyến cáo sử dụng lượng rượu bia hợp lý như: với nam giới, chỉ nên uống lượng rượu không vượt quá 21 đơn vị rượu trong một tuần, trong một ngày không vượt quá 4 đơn vị và trong tuần có ít nhất 2 ngày không sử dụng rượu bia; đối với nữ giới chỉ nên uống lượng rượu không quá 14 đơn vị rượu trong một tuần, trong một ngày không vượt quá 3 đơn vị và trong tuần có ít nhất 2 ngày không sử dụng rượu bia. Ước lượng 1 đơn vị rượu như sau: khoảng 500 ml bia hoặc rượu 3 – 4%, khoảng 20 ml rượu khoảng 40%, 50 ml rượu vang.

Bên cạnh đó, các biện pháp phòng bệnh khác như:

• Sinh hoạt điều độ,
• Thói quen sinh hoạt lành mạnh,
• Tăng cường sức khỏe, dinh dưỡng tốt;
• Truyền máu an toàn,
• Quan hệ tình dục an toàn để phòng tránh lây truyền viêm gan virus B, viêm gan virus C,
• Tiêm vắc xin viêm gan virus B theo lịch tiêm chủng, không sử dụng các thuốc gây tổn thương gan khác;
• Phát hiện sớm, chẩn đoán và điều trị tốt người bệnh, tư vấn người bệnh bỏ rượu bia.

Điều trị bệnh gan do rượu như thế nào?

Mục tiêu điều trị là khôi phục lại một số hoặc tất cả chức năng bình thường của gan. Điều này có thể liên quan đến chương trình điều trị cai nghiện rượu, thay đổi chế độ ăn uống hoặc các phương pháp khác.

• Trường hợp viêm gan cấp hoặc suy gan cấp do rượu: chỉ định corticoid thường dùng là methylprednisolone liều 32 mg/ngày trong 04 tuần, chú ý tác dụng phụ của thuốc khi sử dụng; người bệnh cần bổ sung protein, vitamin, khoáng chất,… lựa chọn acid amin chuỗi nhánh; điều chỉnh rối loạn điện giải, bổ sung Magie, Kali, photphat; sử dụng vitamin B1 cho người bệnh; bổ sung vitamin K1 khi có chỉ định;…
• Trường hợp bệnh gan do rượu mạn tính mất bù: hiện nay chưa có khuyến cáo sử dụng loại thuốc nào tối ưu nhất trong điều trị bệnh gan mạn tính do rượu. Các biện pháp điều trị chủ yếu là điều trị hỗ trợ và điều trị triệu chứng: nghỉ ngơi tuyệt đối, bổ sung dinh dưỡng, các acid amin chuỗi nhánh, điều chỉnh rối loạn điện giải; chỉ định vitamin K1, truyền các chế phẩm máu như huyết tương tươi đông lạnh, yếu tố VIII,… khi có chỉ định; bổ sung vitamin B1,… Điều trị hội chứng sảng hoặc hội chứng cai nếu có.
• Đối với bệnh nhân xơ gan rượu: cần ghép gan sớm khi có điều kiện.

Bệnh gan do rượu khá phổ biến ở nước ta. Bệnh có thể phòng ngừa được. Bệnh xảy ra là do sử dụng nhiều rượu. Nếu người bệnh uống nhiều hơn mức nó có thể xử lý, nó có thể bị hư hại nghiêm trọng. Ảnh hưởng của rượu đối với gan phụ thuộc vào số lượng và thời gian người bệnh uống rượu. Phần quan trọng nhất của điều trị là hoàn toàn ngừng uống rượu. Thay đổi chế độ ăn uống cũng rất hữu ích cho một số trường hợp.