Bệnh động mạch ngoại biên làm tăng nguy cơ dẫn đến đột quỵ

Bệnh động mạch ngoại biên (PAD) là một tình trạng phổ biến nhưng ít được nhận thức đầy đủ, đặc biệt là khi liên quan đến nguy cơ đột quỵ. Hiểu đúng về PAD và mối liên hệ của nó với đột quỵ là điều cần thiết để phòng ngừa và quản lý hiệu quả các nguy cơ này.

Theo thống kê tại Việt Nam, số lượng người mắc bệnh động mạch ngoại biên ngày càng nhiều. Tình trạng bệnh thường diễn biến nặng, dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm thậm chí tử vong. Bệnh thường gặp ở khoảng 5% người trưởng thành và 20% người trên 65 tuổi.

Nguyên nhân mắc bệnh động mạch ngoại biên

Bệnh động mạch ngoại biên là một tình trạng mà các động mạch hẹp hoặc bị tắc nghẽn, thường do sự tích tụ của mảng bám mỡ. Các nguyên nhân chính bao gồm:

• Hút thuốc lá: Đây là yếu tố nguy cơ hàng đầu gây PAD. Hút thuốc gây tổn hại trực tiếp đến thành mạch, tạo điều kiện cho mảng bám tích tụ.
• Đái tháo đường: Người bệnh đái tháo đường có nguy cơ mắc PAD cao gấp 2-4 lần so với người không mắc bệnh.
• Huyết áp cao: Huyết áp cao gây áp lực lên thành mạch, dễ dẫn đến tổn thương và xơ vữa.
• Mỡ máu cao: Mỡ máu cao góp phần vào việc hình thành mảng bám trong động mạch.
• Lối sống ít vận động: Thiếu vận động làm giảm lưu thông máu, tăng nguy cơ tích tụ mảng bám.

Triệu chứng bệnh động mạch ngoại biên

Triệu chứng bệnh động mạch ngoại biên phổ biến nhất là bị đau chân khi đi lại (khập khiễng): Khi mắc bệnh động mạch ngoại biên, chân của người bệnh không được cung cấp đủ lượng máu cần thiết để vận động, dẫn đến triệu chứng đau chân khi đi lại. Vị trí đau thường gặp nhất là ở bắp chân. Các triệu chứng đau cách hồi bao gồm đau cơ hoặc chuột rút ở chân hoặc tay bắt đầu khi tập thể dục và sẽ biến mất khi người bệnh nghỉ ngơi trong thời gian vài phút.

Triệu chứng của PAD có thể không rõ ràng trong giai đoạn đầu, nhưng dần trở nên rõ ràng hơn khi bệnh tiến triển. Các triệu chứng chính bao gồm:

• Đau chân khi đi bộ: Cảm giác đau, mỏi hoặc nặng chân khi đi bộ, thường giảm khi nghỉ ngơi.
• Chân lạnh: Một hoặc cả hai chân có thể cảm thấy lạnh hơn so với phần còn lại của cơ thể.
• Màu da thay đổi: Da chân có thể trở nên nhợt nhạt hoặc xanh xao.
• Lông chân giảm: Mất lông chân có thể xảy ra do giảm lưu lượng máu.
• Móng chân dày và khó mọc: Lưu thông máu kém ảnh hưởng đến sự phát triển của móng chân.

Nếu bệnh động mạch ngoại biên trở nên nặng hơn, người bệnh có thể bị đau chân ngay cả khi nghỉ ngơi hoặc khi nằm. Cơn đau có thể làm gián đoạn giấc ngủ.

Mối liên hệ giữa bệnh động mạch ngoại biên và đột quỵ

Bệnh động mạch ngoại biên và đột quỵ có mối liên hệ khá chặt chẽ. Theo nhiều kết quả nghiên cứu cho thấy 25% người mắc bệnh động mạch ngoại biên có nguy cơ bị hẹp động mạch cảnh không triệu chứng cao hơn 70% người bệnh có triệu chứng kèm theo. Tỷ lệ người mắc bệnh động mạch ngoại biên bị bệnh mạch máu não đồng thời cũng cao gấp 3-4 lần so với người không bị bệnh động mạch ngoại biên.

Tỷ lệ đột quỵ ở người mắc bệnh động mạch ngoại biên dao động từ 2-5%. Các yếu tố làm tăng nguy cơ đột quỵ ở bệnh động mạch ngoại biên là tuổi cao, tăng huyết áp, đái tháo đường, rung nhĩ.

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng những người mắc PAD có nguy cơ đột quỵ cao hơn từ 3-4 lần so với người bình thường. Sự tắc nghẽn và hẹp động mạch không chỉ xảy ra ở chân mà còn có thể ảnh hưởng đến các mạch máu cung cấp máu cho não, dẫn đến đột quỵ. Các yếu tố cụ thể bao gồm:

• Xơ vữa động mạch: PAD và đột quỵ đều liên quan đến xơ vữa động mạch, một quá trình mà các mảng bám tích tụ trong động mạch, làm giảm lưu thông máu và tăng nguy cơ cục máu đông.
• Yếu tố nguy cơ chung: Các yếu tố nguy cơ như hút thuốc, đái tháo đường, huyết áp cao và mỡ máu cao đều là nguyên nhân chính gây cả PAD và đột quỵ.
• Cục máu đông: PAD làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông, có thể di chuyển đến não và gây đột quỵ.

Để ngăn ngừa bệnh động mạch ngoại biên, bước đầu tiên cần làm là lựa chọn lối sống lành mạnh:

• Không hút thuốc lá hoặc bỏ hút thuốc lá.
• Tập thể dục thường xuyên: Hãy bắt đầu tập luyện trong 30 phút vào hầu hết các ngày trong tuần.
• Ăn uống lành mạnh: chế độ ăn ít cholesterol và mỡ bão hoà là rất cần thiết để giúp làm giảm mỡ máu, hạn chế tình trạng xơ vữa mạch.
• Kiểm soát căng thẳng: Lập kế hoạch cẩn thận trong ngày của bạn có thể giúp giảm căng thẳng. Thiền, yoga và thời gian nghỉ ngơi thường xuyên có thể giúp bạn thư giãn.
• Điều trị tình trạng bệnh nguy cơ: Điều trị hoặc ngăn ngừa các tình trạng làm tăng nguy cơ bệnh động mạch ngoại biên như huyết áp cao, đái tháo đường và cholesterol cao. 

Kết luận

Bệnh động mạch ngoại biên là một bệnh lý nghiêm trọng với nguy cơ tiềm ẩn dẫn đến đột quỵ. Việc nhận thức đúng về các nguyên nhân, triệu chứng và mối liên hệ của PAD với đột quỵ là rất quan trọng để có thể phòng ngừa và quản lý bệnh hiệu quả. Để giảm nguy cơ, bạn nên duy trì lối sống lành mạnh, kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ như huyết áp, mỡ máu và đường huyết, cũng như không hút thuốc và tập thể dục đều đặn. Việc thường xuyên kiểm tra sức khỏe và tham khảo ý kiến bác sĩ khi có triệu chứng bất thường cũng rất quan trọng.

Việc chăm sóc sức khỏe tim mạch không chỉ giúp ngăn ngừa PAD mà còn giảm thiểu nguy cơ đột quỵ và cải thiện chất lượng cuộc sống của bạn.