Bệnh rối loạn thần kinh do chất gây nghiện

Rối loạn tâm thần do chất gây nghiện là một tình trạng phức tạp, xuất phát từ việc sử dụng các chất kích thích hoặc gây nghiện như rượu, amphetamin, cần sa, cocain, chất gây ảo giác, opioid, phencyclidin (PCP) và chất gây ngủ/an dịu. Những người bị rối loạn tâm thần do chất thường trải qua các triệu chứng ảo giác và/hoặc hoang tưởng. Khi vào cơ thể, chất gây nghiện thường gây tác động kích thích, hưng phấn hệ thần kinh, và có thể ảnh hưởng đến nhận thức, ý thức và hành vi. Sử dụng thường xuyên có thể dẫn đến nghiện, và hậu quả của nghiện chất gây nghiện bao gồm rối loạn trí nhớ, rối loạn giấc ngủ, trầm cảm, hoang tưởng và hủy hoại các tế bào thần kinh. Bài viết dưới đây sẽ sẽ chia sẻ một số thông tin về Bệnh rối loạn thần kinh do chất gây nghiện.

Tổng quan về rối loạn thần kinh do sử dụng chất gây nghiện

Rối loạn thần kinh do chất gây nghiện là tình trạng mà hệ thần kinh của người bệnh bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi việc sử dụng các chất gây nghiện. Các chất này bao gồm ma túy, rượu và các loại thuốc có khả năng gây nghiện cao. Chúng tác động lên não bộ, thay đổi chức năng và cấu trúc của nó, dẫn đến các rối loạn về tâm thần và hành vi.

Rối loạn liên quan đến sử dụng chất kích thích liên quan đến các loại chất hoạt hóa trực tiếp vào hệ thống tưởng thưởng của bộ não. Việc kích hoạt hệ thống phần thưởng thường gây ra cảm giác thích thú; các đặc điểm cụ thể của những cảm giác sung sướng được gợi lên rất khác nhau tùy thuộc vào loại thuốc phiện. Các loại chất này được chia thành 10 loại khác nhau và có các cơ chế dược lý khác nhau, mặc dù không hoàn toàn khác biệt. Các loại chất bao gồm

• Rượu
• Caffeine
• Cần sa và dạng cần sa tổng hợp
• Chất gây ảo giác (ví dụ: LSD, phencyclidine, psilocybin, 3,4-metyl enedioxy methamphetamine [MDMA])
• Chất hít (hydrocacbon dễ bay hơi như sơn mỏng, một vài loại keo)
• Opioid (fentanyl, morphin, oxycodon)
• Thuốc gây an dịu, thuốc ngủ, và thuốc giải lo âu (ví dụ lorazepam, secobarbital)
• Chất kích thần (ví dụ, amphetamin, cocain)
• Thuốc lá
• Khác (ví dụ, các steroid đồng hóa)

Việc phân loại này không dựa trên việc liệu một chất có hợp pháp (ví dụ, rượu, caffein), bất hợp pháp (ví dụ, chất gây ảo giác) hoặc có sẵn được kê đơn trên thị trường (ví dụ, morphin, lorazepam). Thuật ngữ “ma túy” là thuật ngữ pháp luật và là thuật ngữ đời thường. Ban đầu, nó đề cập đến các loại chất gây ra trạng thái mơ màng (vô hồn hoặc sững sờ), đặc biệt là thuốc opioid (ví dụ, thuốc phiện, các dẫn xuất của thuốc phiện). Tuy nhiên, thuật ngữ này hiện được sử dụng không thống nhất (ví dụ, chính phủ Hoa Kỳ đã phân loại loại thuốc kích thần cocain như một loại ma tuý) là thuật ngữ có ít ý nghĩa khoa học hoặc y học.

Nguyên nhân: Các chất gây nghiện làm thay đổi cơ chế hoạt động của các chất dẫn truyền thần kinh, gây ra những rối loạn về tâm thần và thể chất. Sử dụng lâu dài các chất này có thể dẫn đến sự phụ thuộc và nghiện, làm tổn thương hệ thần kinh trung ương.

Hậu quả: Rối loạn thần kinh do chất gây nghiện không chỉ gây hại cho cá nhân mà còn ảnh hưởng đến gia đình và xã hội. Người bệnh thường gặp khó khăn trong công việc, học tập và các mối quan hệ xã hội. Việc sử dụng và ngừng sử dụng các chất kích thích có thể gây ra những thay đổi về tâm lý, hành vi và sinh lý, tức là say và cai nghiện. Lạm dụng chất gây nghiện cũng có thể dẫn đến rối loạn tâm thần (ví dụ: trầm cảm, rối loạn tâm thần, lo lắng hoặc rối loạn nhận thức thần kinh).

Triệu chứng và biểu hiện của các bệnh rối loạn thần kinh do sử dụng chất gây nghiện 

Để chẩn đoán rối loạn tâm thần gây ra bởi thuốc hoặc chất, các triệu chứng phải có tác động đáng kể đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Mặc dù khó có thể phân biệt rối loạn loạn thần do chất, thuốc với tâm thần phân liệt và các rối loạn tâm thần khác, nhưng có một số yếu tố chính cần lưu ý. 

• Các triệu chứng rối loạn loạn thần do thuốc có thể xuất hiện ngay lập tức sau khi ăn một số chất.
• Các triệu chứng bắt đầu trong vòng một tháng kể từ khi sử dụng hoặc cai nghiện ma túy, rượu hoặc cả hai.
• Các triệu chứng rối loạn loạn thần gây ra bởi thuốc hay chất cũng có thể xảy ra trong thời gian cai nghiện.
• Các triệu chứng thường kéo dài dưới một tháng.

Rối loạn thần kinh do chất gây nghiện có nhiều triệu chứng và biểu hiện khác nhau, tùy thuộc vào loại chất gây nghiện và mức độ sử dụng. Dưới đây là một số triệu chứng phổ biến:

Triệu chứng tâm thần:

• Lo âu và căng thẳng: Người bệnh thường xuyên cảm thấy lo lắng, căng thẳng, và không thể thư giãn.
• Trầm cảm: Sử dụng chất gây nghiện lâu dài có thể dẫn đến trầm cảm, với các triệu chứng như buồn bã, mất hứng thú với các hoạt động hàng ngày, và ý nghĩ tự tử.
• Hoang tưởng và ảo giác: Một số chất gây nghiện như ma túy tổng hợp có thể gây ra hoang tưởng và ảo giác, làm người bệnh không phân biệt được thực tế và ảo ảnh.

Triệu chứng thể chất:

• Suy nhược cơ thể: Người bệnh thường xuyên cảm thấy mệt mỏi, suy nhược và mất năng lượng.
• Rối loạn giấc ngủ: Mất ngủ hoặc giấc ngủ không đều là triệu chứng phổ biến ở những người sử dụng chất gây nghiện.
• Suy giảm chức năng nhận thức: Khả năng tập trung, ghi nhớ và ra quyết định của người bệnh bị suy giảm đáng kể.

Ngoài ra, bệnh nhân không xuất hiện các biểu hiện sau: lời nói hoặc hành vi vô tổ chức, giảm biểu hiện cảm xúc, vì đây là các triệu chứng phổ biến của bệnh tâm thần phân liệt và các rối loạn tâm thần khác.

Tiền sử bệnh, thời điểm dùng một chất cụ thể và số lượng chất đều ảnh hưởng đến thời gian xuất hiện các triệu chứng của tình trạng rối loạn loạn thần gây ra bởi thuốc hoặc chất.

Đa số các triệu chứng có thể giảm bớt và chấm dứt khi chất độc hại được đào thải khỏi cơ thể. Tuy nhiên, trong vài trường hợp, bệnh nhân có thể gặp phải các triệu chứng kéo dài trong nhiều tuần.

Những người dùng amphetamine, chẳng hạn như methamphetamine, có thể gặp các triệu chứng kéo dài trong vài tuần. Cần lưu ý là việc sử dụng amphetamine ở một số bệnh nhân cũng có liên quan đến bệnh tâm thần phân liệt (các triệu chứng rối loạn tâm thần dai dẳng hơn).

Trong một nghiên cứu về những người có rối loạn, khi sử dụng cần sa hoặc chất kích thích, 46% số người được chẩn đoán mắc chứng rối loạn loạn thần do chất kích thích sau này phát triển thành tâm thần phân liệt. Những người bị rối loạn khi sử dụng cần sa có nhiều khả năng phát triển các triệu chứng lâu dài hơn. Khoảng một nửa số người khác trong nghiên cứu chỉ có các triệu chứng trong một thời gian ngắn.

Các phương pháp xét nghiệm để điều trị rối loạn thần kinh do sử dụng chất gây nghiện

Chẩn đoán và điều trị rối loạn thần kinh do chất gây nghiện đòi hỏi sự phối hợp của nhiều phương pháp khác nhau, bao gồm cả xét nghiệm và can thiệp y tế. Các phương pháp phổ biến nhất kiểm tra chất gây nghiện trong cơ thể người bệnh bao gồm: xét nghiệm nước tiểu, xét nghiệm máu, xét nghiệm nước bọt và xét nghiệm tóc. Trong đó, xét nghiệm nước tiểu được áp dụng phổ biến nhất vì phù hợp nhất cho việc lấy mẫu, phương pháp thực hiện đơn giản hơn các loại mẫu bệnh phẩm khác.

Xét nghiệm nước tiểu có thể bị sai sót nếu người làm xét nghiệm có sử dụng các loại thuốc vào cơ thể, ví dụ như thuốc tránh thai, các loại thuốc có chứa riboflavin, creatinine, và thuốc lợi tiểu hoặc mẫu nước tiểu bị pha loãng, mẫu nước tiểu bị pha phụ gia như xà phòng, ammonia, hóa chất vệ sinh…

Việc sử dụng loại xét nghiệm chất gây nghiện nào và thời điểm làm xét nghiệm tùy thuộc vào thời gian tồn tại của chất gây nghiện trong cơ thể.

Các xét nghiệm chất gây nghiện nên tiến hành tại các cơ sở bệnh viện,trong đó xét nghiệm tóc rất khó để làm giả kết quả. Đối với xét nghiệm máu và xét nghiệm nước bọt, nếu cách xa thời gian sử dụng chất gây nghiện thì khả năng âm tính có thể xảy do thời gian bán thải chất gây nghiện trong máu rất ngắn.

Xét nghiệm hình ảnh:

• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Giúp phát hiện những thay đổi cấu trúc và chức năng của não bộ do việc sử dụng chất gây nghiện.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT): Cung cấp hình ảnh chi tiết về não bộ và giúp xác định các tổn thương.

Cách điều trị rối loạn thần kinh do sử dụng chất gây nghiện

• Ngưng sử dụng chất gây nghiện và sử dụng một thuốc giải lo âu hoặc thuốc chống loạn thần thường mang lại hiệu quả.
• Đối với loạn thần gây ra do các chất kích thích dopamin như amphetamin, thuốc chống loạn thần sẽ có hiệu quả nhất.
• Đối với rối loạn tâm thần do các loại thuốc như lysergic acid diethylamide (LSD), có thể cần quan sát yên tĩnh.
• Thăm khám tâm lý: Các chuyên gia tâm lý tiến hành các bài kiểm tra và phỏng vấn để đánh giá tình trạng tâm lý của người bệnh, xác định mức độ rối loạn và xây dựng kế hoạch điều trị phù hợp.

Trên đây là những chia sẻ về Bệnh rối loạn thần kinh do chất gây nghiện. Hy vọng bài viết sẽ đem lại những thông tin hữu ích cho bạn đọc. Nếu bạn hoặc ai đó bạn biết đang gặp vấn đề về rối loạn tâm thần do chất gây nghiện, hãy tìm kiếm sự hỗ trợ từ các chuyên gia tâm lý hoặc các tổ chức y tế. Đừng để bản thân hoặc người khác cô đơn trong cuộc chiến đấu này. Có nhiều phương pháp điều trị khác nhau, bao gồm tư vấn, thuốc, và các phương pháp thay thế khác. Hãy tìm hiểu và thảo luận với các chuyên gia để tìm ra phương pháp phù hợp nhất cho bạn nhé!