Thoái hóa cột sống là kết quả của sự kết hợp giữa quá trình lão hóa tự nhiên và các yếu tố thứ phát như lối sống, chế độ ăn uống, công việc và chấn thương. Hiểu rõ các nguyên nhân này giúp chúng ta có thể áp dụng các biện pháp phòng ngừa và điều trị hiệu quả hơn.
Nguyên nhân khiến cột sống bị thoái hoá
Thoái hóa cột sống là một tình trạng mà các đĩa đệm, sụn khớp và các cấu trúc khác của cột sống bị thoái hóa, gây ra nhiều triệu chứng khác nhau. Bệnh thoái hóa cột sống có thể xuất phát từ hai nhóm nguyên nhân chính:
Nguyên nhân nguyên phát
Nguyên nhân nguyên phát chủ yếu liên quan đến quá trình lão hóa tự nhiên của cơ thể, dẫn đến sự suy yếu của cấu trúc cột sống.
- Quá trình lão hóa tự nhiên:
- Tuổi tác: Tuổi càng cao, cột sống càng dễ bị thoái hóa. Các biểu hiện của thoái hóa bao gồm:
- Đĩa đệm mất nước: Khi đĩa đệm mất nước, khả năng chịu lực và độ đàn hồi giảm, dễ dẫn đến thoát vị đĩa đệm.
- Bao xơ đĩa đệm dễ bị rách vỡ: Sự hao mòn tự nhiên của bao xơ đĩa đệm làm tăng nguy cơ rách vỡ.
- Dây chằng bị xơ hóa: Dây chằng trở nên cứng và mất đi độ đàn hồi, gây hạn chế vận động.
- Mô sụn bị hao mòn: Sụn khớp bị mòn, dẫn đến đau và viêm khớp.
- Tuổi tác: Tuổi càng cao, cột sống càng dễ bị thoái hóa. Các biểu hiện của thoái hóa bao gồm:
- Lối sống và chế độ ăn uống:
- Thói quen sinh hoạt: Các thói quen xấu như ngồi gù lưng, gập cổ, nằm gối quá cao, hoặc vận động thể thao không đúng cách có thể thúc đẩy quá trình thoái hóa cột sống.
- Ăn uống không lành mạnh:
- Thiếu hụt dinh dưỡng: Chế độ ăn thiếu Canxi, Magie, Glucosamine hoặc Collagen tuýp II khiến cột sống dễ bị thoái hóa.
- Thực phẩm không lành mạnh: Tiêu thụ thức ăn nhanh, nhiều dầu mỡ, hoặc lạm dụng chất kích thích như rượu bia, thuốc lá làm tăng nguy cơ thoái hóa cột sống.
- Sự khác biệt cá nhân: Một số người ở độ tuổi 30-35 đã bị thoái hóa cột sống trong khi có người ở tuổi 50-60 xương khớp vẫn chắc chắn và khỏe mạnh, cho thấy yếu tố lối sống và dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng.
Nguyên nhân thứ phát
Ngoài lão hóa tự nhiên, có nhiều nguyên nhân thứ phát có thể dẫn đến thoái hóa cột sống:
- Đặc thù công việc:
- Công việc ít vận động: Làm việc văn phòng, ngồi lâu một chỗ mà không vận động thường xuyên có thể làm mất đường cong sinh lý của cột sống, gây áp lực và dẫn đến thoái hóa.
- Lao động nặng nhọc sai tư thế: Công việc yêu cầu mang vác nặng hoặc thường xuyên phải cúi, xoay người sai tư thế cũng có thể gây thoái hóa cột sống.
- Chấn thương cột sống:
- Chấn thương do tai nạn: Các chấn thương trong sinh hoạt, vận động, hoặc té ngã nếu không được điều trị dứt điểm có thể dẫn đến thoái hóa cột sống.
- Chấn thương thể thao: Chấn thương trong quá trình chơi thể thao mà không được chăm sóc kịp thời cũng có thể gây thoái hóa cột sống.
Dấu hiệu sớm thoái hoá cột sống
Dưới đây là các dấu hiệu phổ biến của thoái hóa cột sống:
Đau lưng
- Đau âm ỉ: Thường xuất hiện ở vùng lưng dưới (thắt lưng) hoặc cổ (cổ vai gáy).
- Đau tăng khi vận động: Đau lưng có thể tăng khi bạn vận động, mang vác nặng, hoặc duy trì một tư thế trong thời gian dài.
Cứng khớp
- Cứng khớp buổi sáng: Cảm giác cứng khớp thường xuất hiện vào buổi sáng sau khi thức dậy và có thể kéo dài từ vài phút đến vài giờ.
- Khó khăn khi cử động: Khó khăn trong việc cúi, xoay, hoặc ngửa người.
Giảm linh hoạt
- Giảm phạm vi chuyển động: Khả năng di chuyển của cột sống bị hạn chế, khiến bạn khó thực hiện các hoạt động hàng ngày.
- Cảm giác bị kẹt: Cảm giác như cột sống bị kẹt hoặc không thể di chuyển mượt mà.
Yếu cơ
- Mất sức cơ: Cảm giác yếu hoặc mất sức cơ ở lưng, mông, hoặc chân.
- Khó duy trì tư thế: Khó khăn trong việc duy trì tư thế đứng thẳng hoặc ngồi lâu.
Tê bì
- Tê và ngứa ran: Cảm giác tê bì, ngứa ran hoặc rát bỏng ở vùng lưng, mông, chân, hoặc tay.
- Đau lan tỏa: Đau có thể lan tỏa từ lưng xuống mông, đùi, và bắp chân (triệu chứng của thoát vị đĩa đệm).
Mất cân bằng
- Mất thăng bằng: Cảm giác mất thăng bằng hoặc dễ ngã khi đi lại.
- Chân yếu: Chân có thể yếu và khó kiểm soát khi di chuyển.
Đau lan tỏa
- Đau dây thần kinh tọa: Đau lan tỏa từ lưng xuống chân, thường là dấu hiệu của thoái hóa cột sống thắt lưng.
- Đau cổ lan xuống vai và cánh tay: Đau lan tỏa từ cổ xuống vai và cánh tay, thường là dấu hiệu của thoái hóa cột sống cổ.
Nếu bạn gặp phải các triệu chứng trên, nên đi khám bác sĩ chuyên khoa để được chẩn đoán chính xác và điều trị kịp thời.
Làm sao để điều trị thoái hoá cột sống sớm nhất?
Điều trị thoái hóa cột sống sớm nhất và hiệu quả nhất cần sự kết hợp giữa thay đổi lối sống, tập luyện, và điều trị y tế. Dưới đây là các biện pháp điều trị thoái hoá cột sống cụ thể:
Thay đổi lối sống
- Duy trì cân nặng hợp lý: Giảm cân nếu bạn thừa cân để giảm áp lực lên cột sống.
- Thay đổi tư thế: Ngồi, đứng và nằm với tư thế đúng để tránh gây áp lực không cần thiết lên cột sống.
- Tránh mang vác nặng: Hạn chế mang vác vật nặng hoặc nếu cần, hãy thực hiện đúng kỹ thuật nâng đỡ.
Chế độ ăn uống lành mạnh
- Bổ sung canxi và vitamin D: Canxi và vitamin D là hai dưỡng chất quan trọng giúp xương chắc khỏe.
- Ăn nhiều rau xanh và trái cây: Các loại thực phẩm này chứa nhiều vitamin và khoáng chất cần thiết cho sức khỏe xương khớp.
- Tránh thực phẩm không lành mạnh: Hạn chế tiêu thụ thức ăn nhanh, nhiều dầu mỡ, và các chất kích thích như rượu bia, thuốc lá.
Tập luyện và vật lý trị liệu
- Bài tập kéo dãn: Các bài tập kéo dãn nhẹ nhàng giúp giảm đau và tăng cường linh hoạt cột sống. Ví dụ: bài tập kéo dãn lưng dưới, kéo dãn cơ lưng.
- Bài tập tăng cường cơ bắp: Tăng cường cơ lưng, cơ bụng và cơ hông để hỗ trợ cột sống. Ví dụ: bài tập cầu (bridge), nâng chân.
- Vật lý trị liệu: Bác sĩ vật lý trị liệu có thể giúp bạn thực hiện các bài tập và kỹ thuật để giảm đau và cải thiện chức năng cột sống.
Sử dụng thuốc
- Thuốc giảm đau: Sử dụng các loại thuốc giảm đau như paracetamol hoặc ibuprofen để giảm triệu chứng đau.
- Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs): Giúp giảm viêm và đau.
- Thuốc giãn cơ: Giúp giảm co thắt cơ bắp.
- Chích corticosteroid: Trong trường hợp đau nghiêm trọng, bác sĩ có thể đề nghị chích corticosteroid vào khu vực bị ảnh hưởng.
Các phương pháp điều trị không dùng thuốc
- Châm cứu: Châm cứu có thể giúp giảm đau và cải thiện tuần hoàn máu.
- Sử dụng nhiệt hoặc lạnh: Áp dụng nhiệt hoặc lạnh lên khu vực đau có thể giúp giảm đau và viêm.
Phẫu thuật
- Trong các trường hợp nặng: Nếu các biện pháp trên không hiệu quả, và tình trạng thoái hóa cột sống gây ra các vấn đề nghiêm trọng như chèn ép dây thần kinh, bác sĩ có thể đề nghị phẫu thuật.
Tư vấn và hỗ trợ từ chuyên gia y tế
- Thăm khám định kỳ: Thường xuyên thăm khám với bác sĩ chuyên khoa để theo dõi tình trạng và điều chỉnh phương pháp điều trị khi cần thiết.
- Tư vấn từ chuyên gia dinh dưỡng: Để có chế độ ăn uống phù hợp giúp hỗ trợ xương khớp.
- Tư vấn từ chuyên gia vật lý trị liệu: Để được hướng dẫn thực hiện đúng các bài tập và kỹ thuật giảm đau.
Điều trị thoái hóa cột sống hiệu quả thường yêu cầu sự kết hợp giữa thay đổi lối sống, tập luyện, điều trị y tế và hỗ trợ từ các chuyên gia. Bắt đầu điều trị sớm và duy trì đều đặn sẽ giúp kiểm soát triệu chứng và ngăn ngừa tình trạng thoái hóa tiến triển.
