Sử dụng vắc-xin phòng bại liệt là phương pháp phòng chống bệnh bại liệt hữu hiệu nhất. Bài viết này sẽ cung cấp một số thông tin hữu ích cho bạn về vắc xin bại liệt.
Những điều cần biết về sốt bại liệt
Bệnh bại liệt (Poliomyelitis) là một bệnh nhiễm virus cấp tính lây truyền theo đường tiêu hóa do virus Polio gây lên, có thể lan truyền thành dịch. Bệnh được nhận biết qua biểu hiện của hội chứng liệt mềm cấp. Virus Polio sau khi vào cơ thể sẽ đến hạch bạch huyết, tại đây một số ít virus Polio xâm nhập vào hệ thống thần kinh trung ương gây tổn thương ở các tế bào sừng trước tủy sống và tế bào thần kinh vận động của vỏ não.
Một khi bệnh đã phát ra, không có thuốc gì có thể làm hết liệt. Bệnh hay gặp nhất ở trẻ em dưới 2 tuổi.
Bệnh nhiễm virus này khởi phát như cảm có sốt, nôn, đau cổ. Đôi khi chỉ có thế. Nhưng cũng có khi một phần cơ thể bị yếu hay bị liệt. Thường có liệt một chân hoặc cả hai chân. Một thời gian sau chân liệt teo và không to nhanh như chân kia.
Vì sao cần tiêm vắc xin sốt bại liệt?
Sốt bại liệt là bệnh truyền nhiễm cấp tính gây nên khi virus bại liệt xâm nhập vào cơ thể và tấn công hệ thần kinh trung ương, một căn bệnh rất dễ lây truyền và có thể dẫn tới tử vong hoặc để lại di chứng liệt không hồi phục và tàn tật suốt đời, đặc biệt trẻ em dưới 5 tuổi có nguy cơ cao mắc bệnh này hơn bất kỳ lứa tuổi nào khác. Virus bại liệt có ba týp là týp 1, týp 2 và týp 3. Cả ba týp này đều có thể gây bệnh, trong đó týp 1 phổ biến nhất, là nguyên nhân của hơn 90% các trường hợp bệnh bại liệt.
Virus bại liệt vào cơ thể sẽ nhân lên ở đường tiêu hóa và thải ra ngoài qua phân. Nguồn chất thải này sẽ làm ô nhiễm thức ăn, nước uống và lây bệnh cho người khác qua đường ăn uống. Virus bại liệt có khả năng tồn tại lâu ngoài môi trường và rất dễ lây. Do đó, trước đây khi chưa có vắc-xin phòng bệnh, virus bại liệt đã gây ra các dịch bệnh lớn, hoành hành khắp nơi trên thế giới. Cho đến nay, bệnh bại liệt vẫn chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, chỉ có các phương pháp điều trị nhằm giảm bớt triệu chứng bệnh. Chính vì thế việc phòng bệnh rất quan trọng.
Sử dụng vắc xin là biện pháp phòng bệnh chủ động hiệu quả nhất. Hiện nay, vắc xin bại liệt đường uống (bOPV, phòng týp 1 và 3) đang được triển khai cho trẻ vào lúc 2, 3 và 4 tháng tuổi, vắc xin bại liệt đường tiêm (IPV, phòng týp 1, 2 và 3) tiêm cho trẻ lúc 5 tháng và 9 tháng tuổi trong chương trình Tiêm chủng mở rộng, Theo khuyến cáo của Tổ chức y tế thế giới (WHO) sử dụng vắc-xin bại liệt dạng tiêm hoàn toàn an toàn và giúp củng cố miễn dịch phòng chống bệnh bại liệt.
Cần tiêm bao nhiêu mũi sốt bại liệt?
Vắc-xin bại liệt bao gồm loại đơn giá chỉ phòng bại liệt có OPV dạng uống và IPV dạng tiêm (sử dụng trong chương trình Tiêm chủng mở rộng của Việt Nam) và vắc-xin phòng bại liệt kết hợp trong vắc-xin 5 trong 1, 6 trong 1 (sử dụng trong chương trình tiêm chủng dịch vụ như Pentaxim, Infanrix hexa, Hexaxim).
- Vắc-xin bại liệt đường uống (OPV): Là vắc-xin bại liệt sống giảm độc lực, trong đó tOPV là vắc-xin chứa kháng nguyên bại liệt týp 1,2,3 và bOPV là vắc-xin chứa kháng nguyên bại liệt týp 1 và 3. Hiện nay, bOPV đang được sử dụng thay thế cho tOPV do từ 9/2015 vì Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã công bố loại bỏ bại liệt týp 2 trên toàn cầu. Mặc khác, do OPV là vắc-xin sống giảm độc lực, trong thành phần vắc-xin chứa các vi-rút đã bị làm suy yếu. Sau khi các ống vắc-xin dạng uống sử dụng xong phát tán ngoài môi trường, sẽ có một tỷ lệ (dù rất nhỏ) nguy cơ vi-rút biến đổi và gây bệnh cho cộng đồng. Sử dụng bOPV sẽ làm giảm các trường hợp bại liệt do vi-rút có nguồn gốc vắc-xin týp 2 gây ra.
- Vắc-xin bất hoạt dạng tiêm (IPV): Chứa các vi-rút bất hoạt nên rất an toàn, chứa kháng nguyên của cả ba týp vi-rút bại liệt 1,2,3 có tác dụng kích thích cơ thể sinh kháng thể tạo miễn dịch phòng bệnh. Việc sử dụng thêm một liều vắc-xin bại liệt dạng tiêm từ tháng tuổi thứ 5, bên cạnh vắc-xin bại liệt bOPV dạng uống giúp tăng cường miễn dịch bảo vệ đối với vi-rút bại liệt týp 1 và 3 đồng thời gây miễn dịch phòng bệnh đối với týp 2.
Theo hướng dẫn của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) và Bộ Y tế Việt Nam hiện nay, lịch tiêm chủng vắc-xin phòng bại liệt cho trẻ em dưới 1 tuổi trong Chương trình tiêm chủng mở rộng được thực hiện như sau:
- Trẻ 2 tháng tuổi: uống vắc-xin bOPV lần 1
- Trẻ 3 tháng tuổi: uống vắc-xin bOPV lần 2
- Trẻ 4 tháng tuổi: uống vắc-xin bOPV lần 3
- Trẻ 5 tháng tuổi: tiêm 1 mũi vắc-xin phòng bại liệt IPV
Nếu trẻ không tiêm chủng được theo đúng lịch thì cần được tiêm sau đó và càng sớm càng tốt. Vắc-xin phòng bại liệt dạng tiêm có thể tiêm chủng cùng các vắc-xin khác trong một buổi tiêm chủng. Việc sử dụng vắc-xin OPV dạng uống và vắc-xin IPV dạng tiêm là an toàn, sử dụng cùng lúc 2 vắc-xin sẽ tạo miễn dịch phòng bệnh tốt hơn cho trẻ.
Đối với tiêm phòng dịch vụ, các mũi tiêm có thành phần bại liệt bao gồm:
- Vắc xin 6in1 Infanrix Hexa (Bỉ) và 6in1 Hexaxim (Pháp), vắc xin 5in1 Pentaxim (Pháp) tiêm 3 mũi chính từ 2, 3, 4 tháng tuổi. Mũi 4 tiêm nhắc lại khi trẻ 16 đến 18 tháng tuổi.
- Vắc xin phòng 4 bệnh Tetraxim (Pháp) nên được bắt đầu từ tháng thứ 2. Hai mũi tiếp theo tiêm cách nhau khoảng 1 đến 2 tháng. Mũi nhắc lại được tiêm vào năm thứ 2.
Trẻ dưới 2 tuổi sẽ được tiêm vắc-xin 5 trong 1 hoặc 6 trong 1 với phác đồ 4 liều vào 2,3,4, 18 tháng tuổi. Ngoài ra, theo khuyến cáo của Tổ chức y tế Thế giới (WHO), Ủy ban phòng chống bệnh tật Hoa Kỳ (CDC), vắc-xin phòng bại liệt còn được nhắc lại cho trẻ lúc 4-6 tuổi cùng với vắc-xin phòng bạch hầu-ho gà-uốn ván (ví dụ như vắc-xin 4 trong 1: Tetraxim).
Bài viết trên đã cho bạn những thông tin về vắc xin bại liệt. Hi vọng, sẽ có ích cho việc chăm sóc sức khỏe gia đình bạn.
Lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc Chuyên viên y tế để được tư vấn cho từng trường hợp Bệnh cụ thể, không tự ý làm theo hướng dẫn của bài viết.
