Gàu là gì? Những điều cần biết về gàu

Gàu là một vấn đề phổ biến ảnh hưởng đến da đầu, gây ra các triệu chứng không chỉ khó chịu mà còn mất tự tin. Để hiểu rõ hơn về gàu và cách xử lý, hãy cùng tìm hiểu từ những kiến thức cơ bản đến các biện pháp phòng ngừa và điều trị hiệu quả.

Tổng quan chung

Gàu là hiện tượng da đầu bị bong tróc thành các mảnh nhỏ màu trắng hoặc xám. Các mảnh gàu này có thể xuất hiện trên tóc, vai và lưng. Gàu không chỉ ảnh hưởng đến thẩm mỹ mà còn có thể gây ngứa và khó chịu. Mặc dù gàu không phải là bệnh lý nghiêm trọng, nhưng nếu không điều trị kịp thời, nó có thể gây ra các vấn đề phức tạp hơn cho da đầu.

Gàu không lây lan giữa người với người, và cũng không phải là bệnh lý nghiêm trọng ảnh hưởng đến sức khỏe. Nhưng nó lại là nguyên nhân có thể gây cảm giác xấu hổ và mất tự tin về mặt thẩm mỹ cho người mắc phải, và thực tế gàu rất khó điều trị dứt điểm hoàn toàn. Hầu hết mọi người lo lắng về các mảnh da bong tróc, nhưng đôi khi ngứa có thể mới là triệu chứng khó chịu nhất.

Gàu được xem như là một dạng nhẹ của một bệnh lý da khá phổ biến đó là viêm da tiết bã (hay còn gọi là viêm da dầu). Nó phổ biến đến mức ảnh hưởng đến khoảng một nửa dân số trưởng thành trên toàn thế giới.

Thông thường, tình trạng gàu mức độ nhẹ có thể được điều trị bằng dầu gội đầu nhẹ nhàng sử dụng hàng ngày. Nếu chúng không hiệu quả, thì các loại dầu gội chuyên dụng có thể hữu ích. Tuy vậy, các triệu chứng của gàu vẫn có thể trở lại sau đó.

Triệu chứng

Triệu chứng gàu dễ nhận biết nhất là các mảnh vảy trắng hoặc xám xuất hiện trên tóc và vai. Ngoài ra, còn có các triệu chứng khác như:

• Ngứa da đầu
• Da đầu khô, đỏ hoặc dầu
• Vảy da lớn hơn và màu vàng (trường hợp nặng hơn)

Các triệu chứng khác có thể bao gồm ban đỏ, là những mảng đỏ trên da đầu và đôi khi trên mặt, gàu lông mày, rụng tóc, vảy khô trên da mặt

Gàu có thể xuất hiện và biến mất theo chu kỳ, thường nặng hơn vào mùa đông hoặc khi da đầu bị khô.

Nguyên nhân

Gàu có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra, bao gồm:

• Da đầu khô: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất, đặc biệt là trong mùa đông khi không khí khô lạnh làm da mất độ ẩm.
• Da đầu dầu: Trái ngược với da đầu khô, da đầu dầu cũng có thể gây ra gàu do lượng dầu dư thừa tạo điều kiện cho vi khuẩn và nấm phát triển.
• Dị ứng với sản phẩm chăm sóc tóc: Một số sản phẩm chứa hóa chất gây kích ứng da đầu và dẫn đến gàu.
• Da đầu bị kích thích quá mức bởi các yếu tố như chải đầu, gội đầu hay massage da đầu quá mạnh. Thời tiết hanh khô, ô nhiễm môi trường, khói bụi, sấy, nhuộm, duỗi tóc quá thường xuyên,…
• Gội đầu không thường xuyên, dầu và các tế bào da đầu không được loại bỏ kịp thời, có thể gây nên gàu.
• Da đầu nhạy cảm, bị kích ứng với các sản phẩm chăm sóc tóc, tạo kiểu tóc.
• Nấm Malassezia: Loại nấm này tồn tại tự nhiên trên da đầu nhưng khi phát triển quá mức có thể gây ra gàu.
• Bệnh viêm da dầu tiết bã. Đây là một bệnh da liễu phổ biến, ngoài ảnh hưởng đến da đầu, bệnh còn ảnh hưởng đến vùng da ở các vị trí khác như trong tai, lông mày, mí mắt trên, trán, các nếp gấp kéo dài từ mũi đến khóe miệng. Viêm da tiết bã xuất hiện khi tuyến bã nhờn hoạt động mạnh tạo cơ hội cho một số phản ứng viêm da xuất hiện. Nguyên nhân của hiện tượng này có thể do yếu tố di truyền, tỷ lệ mắc bệnh trong dân số là 2-5%, nếu trong gia đình có người bệnh viêm da tiết bã thì nguy cơ mắc ở thế hệ sau là rất cao. Đặc trưng của gàu do viêm da tiết bã là da đầu thường bị đỏ, bong vảy nhiều màu trắng hoặc vàng nhẹ. Bệnh thường nhẹ vào mùa hè, tiến triển mạnh vào mùa thu đông.
• Bệnh vảy nến: Bệnh gây tích lũy các tế bào chết tạo thành lớp vảy dày màu bạc. Vảy nến thường xảy ra ở các vị trí như khủy tay, đầu gối,.. nhưng cũng có thể ảnh hưởng đến da đầu, gây gàu.
• Bệnh chàm: Nếu bệnh chàm xuất hiện trên da đầu có thể phát triển gàu.
• Bệnh dày sừng da đầu
• Các yếu tố khác: Stress, chế độ ăn uống không cân bằng hoặc sử dụng các chế phẩm bôi trên da đầu để  che phủ vảy và các mảnh da chết.

Đối tượng nguy cơ

Hầu như ai cũng có thể bị gàu, nhưng có một số yếu tố có thể khiến bạn dễ bị gàu hơn so với những người khác, bao gồm: 

• Nam giới: Nam giới thường dễ bị gàu hơn nữ giới do sự thay đổi hormone và tuyến dầu hoạt động mạnh hơn.
• Người trẻ tuổi: Gàu thường xuất hiện trong độ tuổi thanh thiếu niên đến trung niên. Gàu thường bắt đầu ở tuổi dậy thì và đạt đỉnh điểm vào lứa tuổi quanh 20 tuổi, và sẽ ít phổ biến hơn ở những người trưởng thành trên 50 tuổi.
• Người có da đầu dầu: Những người có da đầu dầu dễ bị gàu do môi trường thuận lợi cho nấm và vi khuẩn phát triển.
• Người bị stress: Căng thẳng có thể làm giảm khả năng miễn dịch của cơ thể, khiến da đầu dễ bị gàu hơn.
• Tình trạng thần kinh và tâm thần: Bệnh Parkinson, bệnh Alzheimer, động kinh, chấn thương sọ não và tổn thương tủy sống là một trong những yếu tố là tăng nguy cơ mắc bệnh viêm da tiết bã, bao gồm cả gàu. Ví dụ như là, những người bị bệnh Parkinson sẽ suy giảm hệ thống thần kinh giúp kiểm soát các tuyến tiết ra như tuyến dầu nhờn, từ đó dẫn đến sản xuất quá mức dầu và bã nhờn, làm nặng thêm gàu trên da đầu. 

Chẩn đoán

Chẩn đoán gàu thường dựa trên quan sát lâm sàng và không cần các xét nghiệm phức tạp. Bác sĩ da liễu sẽ kiểm tra da đầu và hỏi về triệu chứng cũng như tiền sử bệnh của bạn. 

Trong một số trường hợp, nếu triệu chứng không rõ ràng, bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm để loại trừ các bệnh lý da đầu khác như viêm da tiết bã, vảy nến, hoặc nhiễm nấm.

Phòng ngừa bệnh

Phòng ngừa gàu không chỉ giúp bạn duy trì da đầu khỏe mạnh mà còn giúp giảm thiểu các triệu chứng khó chịu. Hãy phòng ngừa gàu từ tận gốc rễ bằng cách xây dựng những thói quen lành mạnh mỗi ngày.

• Giữ vệ sinh da đầu: Gội đầu đều đặn để loại bỏ bụi bẩn, dầu và tế bào chết.
• Chọn sản phẩm chăm sóc tóc phù hợp: Sử dụng dầu gội dịu nhẹ, không chứa hóa chất gây kích ứng. Có thể sử dụng dầu gội chống gàu chứa kẽm pyrithione, selenium sulfide, hoặc ketoconazole. 
• Không nên sử dụng dầu gội chứa chất hoạt động bề mặt mạnh (như sulfate) hoặc các hóa chất gây hại (hương liệu nhân tạo, cồn, paraben, methylisothiazolinone formaldehyde,…). Những hóa chất này tác động trên da đầu làm mất cân bằng pH hoặc gây kích ứng, từ đó lớp hàng rào bảo vệ trở nên suy yếu và đó là lúc vi khuẩn, nấm men dễ dàng phát triển mạnh.
• Hạn chế tạo kiểu tóc quá nhiều. Nhiệt độ cao và hóa chất có trong các dụng cụ như: máy sấy, máy uốn, máy ép, thuốc nhuộm tóc, thuốc tẩy tóc có thể làm khô tóc và da đầu, tăng nguy cơ hư tổn.
• Dưỡng ẩm cho da đầu: Sử dụng dầu dưỡng hoặc serum dưỡng ẩm da đầu để ngăn ngừa khô và bong tróc.
• Giảm stress: Thực hành các kỹ thuật thư giãn như yoga, thiền để giảm căng thẳng.
• Duy trì lối sống lành mạnh: Một chế độ ăn uống cân bằng dinh dưỡng và lối sống lành mạnh sẽ là nền tảng để củng cố, bảo vệ da đầu và tóc từ bên trong. Thường xuyên vận động, tập thể dục (chạy bộ, tập yoga, tập thiền,…) để giảm căng thẳng, giúp làm tăng tuần hoàn máu để bảo vệ sức đề kháng và hệ thống miễn dịch.
• Chế độ ăn uống lành mạnh: Bổ sung đầy đủ các dưỡng chất cần thiết, đặc biệt là kẽm, vitamin B, và axit béo omega-3.
• • Giảm lượng đường và chất béo tiêu thụ trong khẩu phần ăn hàng ngày. Đường và chất béo quá mức trong cơ thể bạn sẽ làm tăng lượng insulin trong máu, dẫn đến kích thích tăng hormone, từ đó làm tăng tiết dầu thừa trên da dẫn đến gàu.
  • Tích cực bổ sung các loại vitamin – đặc biệt là vitamin B (có trong rau củ, trái cây). Các loại vitamin sẽ nuôi dưỡng và tăng cường miễn dịch cho cơ thể, giúp da đầu đủ độ ẩm tự nhiên và có khả năng chống lại các vi khuẩn xâm nhập.
  • Ngoài ra, chế độ ăn của bạn nên có axit béo omega-3 (có trong các loại cá, bơ, các loại hạt), cùng nhiều thực phẩm có chứa protein (thịt, gà, trứng, sữa) và kẽm (có trong các loại đậu và ngũ cốc nguyên hạt) để tăng cường bảo vệ tóc và da đầu chắc khỏe.
  • Nên uống đủ 2 lít nước mỗi ngày để tránh cho da đầu bị mất nước gây khô và bong tróc.
• Chăm sóc tóc và da đầu từ bên ngoài đúng cách. Những thói quen này cũng có tác động rất lớn đến mái tóc của bạn: 
• • Đối với da đầu khô: Không gội đầu quá thường xuyên, chỉ cần duy trì tần suất khoảng 1 – 2 lần/tuần; có thể kết hợp ủ mặt nạ tóc (bằng kem ủ, dầu olive, dầu dừa,…) để cung cấp thêm độ ẩm giúp da đầu không bị khô và bong tróc.
  • Đối với da đầu nhiều dầu nhờn, tóc bết: Gội đầu cách ngày hoặc khoảng 3 lần/tuần để làm sạch dầu thừa, tránh cho bụi bẩn, bã nhờn tích tụ quá mức gây ra gàu.

Điều trị như thế nào?

Điều trị gàu cần dựa vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của tình trạng. Một số phương pháp điều trị phổ biến bao gồm:

• Dầu gội chống gàu: Sử dụng các loại dầu gội đặc trị có chứa các thành phần như kẽm pyrithione, selenium sulfide, hoặc ketoconazole giúp kiểm soát nấm và giảm vảy gàu. Để đạt hiệu quả tốt nhất, dầu gội trị gàu nên được lưu lại trên da đầu vài phút trước khi xả sạch với nước.
• Thảo dược và biện pháp tự nhiên: Sử dụng tinh dầu cây trà, dầu dừa, hoặc nước chanh để massage da đầu cũng có thể giúp giảm gàu.
• Thay đổi thói quen chăm sóc tóc: Hạn chế sử dụng các sản phẩm chứa hóa chất mạnh, tránh gội đầu quá nhiều lần trong ngày.
• Điều trị y tế: Trong trường hợp gàu nặng, bác sĩ có thể kê đơn các loại thuốc điều trị như corticosteroid hoặc thuốc kháng nấm dạng uống.

Ngoài viêm da tiết bã, một số bệnh khác cũng có thể gây nên tình trạng vảy và ngứa da đầu như vảy nến, eczema hoặc nấm da đầu. Nếu gàu vẫn không cải thiện sau một thời gian dùng dầu gội trị gàu, hoặc nặng hơn với các triệu chứng bong vảy nhiều, đỏ da, da tiết dịch hoặc ngứa ảnh hưởng sinh hoạt thì bạn nên đi khám da liễu để được chẩn đoán và điều trị.

Kết luận

Gàu là một tình trạng da đầu phổ biến nhưng có thể gây ra nhiều phiền toái và tự ti cho người mắc phải. Hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và các biện pháp phòng ngừa, điều trị sẽ giúp bạn kiểm soát và giảm thiểu gàu hiệu quả. Duy trì một lối sống lành mạnh, chọn sản phẩm chăm sóc tóc phù hợp và không ngần ngại tìm kiếm sự tư vấn từ bác sĩ khi cần thiết sẽ giúp bạn có được một da đầu khỏe mạnh và tự tin hơn trong cuộc sống hàng ngày.

Xin lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Độc giả vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể và chính xác nhất.