Thoái hóa cột sống thắt lưng là gì? Những điều cần biết về thoái hóa cột sống thắt lưng

Thoái hóa cột sống thắt lưng là bệnh lý mạn tính khi khớp và đĩa đệm đã bị thoái hóa khiến xương phát triển trên đốt của cột sống, gây đau đớn, hạn chế thần kinh nên ảnh hưởng rất lớn tới sức khỏe và cuộc sống. Bệnh khởi phát từ từ với triệu chứng ban đầu không rõ ràng, vì thế mà ít bệnh nhân phát hiện điều trị sớm, đến khi thoái hóa nghiêm trọng gây biến dạng cột sống, hạn chế vận động thì việc điều trị trở nên khó khăn hơn.

Tổng quan chung

Thoái hóa cột sống là tình trạng biến đổi hình thái của các thành phần liên quan đến cột sống gồm dây chằng, đĩa đệm, gai xương,…Vị trí thoái hóa cột sống thường gặp là thắt lưng và cổ.

Thoái hóa cột sống thắt lưng là bệnh mạn tính tiến triển từ từ tăng dần gây đau, hạn chế vận động, biến dạng cột sống thắt lưng mà không có biểu hiện viêm. Tổn thương cơ bản của bệnh là tình trạng thoái hóa sụn khớp và đĩa đệm cột sống phối hợp với những thay đổi ở phần xương dưới sụn và màng hoạt dịch.

Cột sống lưng bị thoái hóa là do chịu quá nhiều áp lực khiến sụn khớp, đĩa đệm, dây chằng, thần kinh…bị tổn thương, mất đi độ đàn hồi và suy giảm chất lượng. Thoái hóa cột sống thắt lưng có thể gây ảnh hưởng đến nhiều vị trí khác trên cơ thể.

• Phần giữa cột sống bị ảnh hưởng do gai cột sống ngực
• Đau nhức lưng dưới
• Các khớp nhọn ở xương sống nhô ra gây đau nhức, ảnh hưởng tới các vị trí khác trên cột sống

Dễ xảy ra thoái hóa nhất là các đốt sống L1 – L5 ở khu vực thắt lưng, đặc biệt là đốt sống L4-L5 và L5-S1 bởi đây là 2 vị trí chịu nhiều áp lực về trọng lượng cơ thể lớn nhất và cũng là nơi giữ ổn định cột sống khi cơ thể vận động hoặc di chuyển. Do vậy, theo thời gian 2 đốt sống này sẽ bị lão hóa nhanh nhất.

Triệu chứng

Thoái hóa cột sống là bệnh lý xương khớp mãn tính có tốc độ tiến triển khá chậm, không có biểu hiện cụ thể trong giai đoạn đầu. Do vậy, để nhận biết bệnh sớm là tương đối khó khăn. Triệu chứng rõ ràng nhất là các cơn đau nhức khởi phát từ vị trí bị thoái hóa. Cụ thể:

• Đau dữ dội, đau âm ỉ làm hạn chế khả năng vận động của sụn khớp. Cơn đau lưng sẽ tăng lên khi vận động, thời tiết thay đổi,… 
• Đau vùng lưng dưới, lan xuống mông và hai chi dưới làm người bệnh không cúi được.
• Mất thăng bằng và đi lại khó khăn. 
• Yếu ở tay hoặc chân, sự phối hợp giữa tay và chân kém.
• Đau vùng gáy, lan xuống hai bả vai và cánh tay, gây tê cẳng tay và ngón tay.
• Khó kiểm soát bàng quang và ruột.
• Nghe thấy tiếng lục cục khi cử động cột sống thắt lưng, nhất là khi xoay người.

Khi bị thoái hóa đốt sống thắt lưng, các cơn đau xương khớp có thể âm ỉ trong nhiều ngày, cường độ đau tăng lên khi vận động và giảm đi khi người bệnh nghỉ ngơi. Càng ở giai đoạn nặng, triệu chứng của thoái hóa cột sống lưng sẽ càng nặng nề hơn, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến mọi hoạt động của bệnh nhân.

Nguyên nhân

Có rất nhiều nguyên nhân gây ra bệnh thoái hóa cột sống lưng nhưng chủ yếu là do những yếu tố sau:

• Tuổi tác: Đây là nguyên nhân hàng đầu gây ra thoái hóa cột sống lưng. Sau tuổi 50, xương khớp bắt đầu suy yếu. Đến giai đoạn nhất định, đĩa đệm cột sống sẽ bị mất dần độ đàn hồi và giảm khả năng chịu lực. 
• Giới tính: Nữ giới thường có nguy cơ bị thoái hóa cột sống lưng cao hơn nam giới do nồng độ estrogen thấp trong thời kỳ mãn kinh có thể tác động tiêu cực đến cấu trúc xương khớp.
• Tính chất công việc: Người thường xuyên mang vác nặng, làm việc phải ngồi hoặc đứng quá lâu ở một tư thế,… khiến quá trình thoái hóa cột sống lưng tiến triển nhanh và mạnh hơn.
• Hoạt động sai tư thế: Khi ngồi làm việc hay nằm ngủ sai tư thế đều gây áp lực lên cột sống, đặc biệt là vùng cổ và lưng.
• Chế độ dinh dưỡng không đảm bảo: Người có chế độ dinh dưỡng “nghèo nàn”, thiếu hụt các chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể đặc biệt là các loại vitamin nhóm B, D và Canxi thì sẽ có nguy cơ mắc thoái hóa cột sống lưng.
• Thừa cân, béo phì: Khi trọng lượng cơ thể càng lớn thì cột sống lưng càng phải chịu nhiều áp lực, vượt quá tiêu chuẩn vốn có. Nguy cơ thoái hóa cột sống lưng ở người thừa cân, béo phì cao gấp 5 lần người bình thường.
• Ngoài ra, còn 1 số yếu tố nguyên nhân khác như: di truyền, dị tật bẩm sinh, chấn thương, người đã từng phẫu thuật,…

Cột sống lưng là bộ phận phải chịu đựng nhiều áp lực từ cơ thể và các hoạt động hàng ngày vì thế rất dễ bị thoái hóa. Việc nắm bắt được những nguyên nhân gây thoái hóa đốt sống lưng góp phần quan trọng trong việc điều trị bệnh lý này hiệu quả nhất.

Đối tượng nguy cơ

Các yếu tố nguy cơ dễ dẫn đến thoái hoá cột sống thay đổi theo từng cá nhân, bao gồm:

• • Có người thân đã mắc thoái hoá cột sống
  • Béo phì hoặc thừa cân
  • Lối sống ít vận động và hạn chế tập thể dục
  • Bị chấn thương cột sống hoặc trải qua phẫu thuật cột sống

• Hút thuốc lá

• Có nghề nghiệp yêu cầu phải thực hiện các động tác lặp đi lặp lại nhiều lần và tăng áp lực lên cột sống
• Có vấn đề về sức khỏe tâm thần như lo lắng hoặc trầm cảm
• Bị viêm khớp vẩy nến

Chẩn đoán

Việc chẩn đoán thoái hóa cột sống là vô cùng cấp thiết với người xuất hiện các triệu chứng của bệnh. Điều này giúp bác sĩ tìm ra được nguyên nhân cụ thể, từ đó đưa ra được phác đồ điều trị bệnh chính xác và hiệu quả nhất. Thông thường, người bệnh sẽ được bác sĩ khám các triệu chứng hiện có và chỉ định thực hiện một số các xét nghiệm lâm sàng, cận lâm sàng để chẩn đoán bệnh. Trong đó bao gồm:

• Thực hiện chụp X-quang: Hình ảnh từ X-quang cho phép phát hiện những vị trí tổn thương nhỏ nhất ở các cột sống bị hẹp, hẹp lỗ liên hợp đốt sống, gai xương sống.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Công nghệ chụp chiếu chẩn đoán bệnh tật tân tiến bậc nhất hiện nay. Hình ảnh có được sau khi chụp MRI không những chỉ ra rõ ràng dấu hiệu thoái hóa hẹp đĩa đệm, gai xương…mà còn phân tích chi tiết trạng thái và mức độ thoái hóa cột sống giúp bác sĩ đưa ra chẩn đoán chi tiết nhất.
• Chụp CT cắt lớp: Đây cũng là xét nghiệm thường được bác sĩ chỉ định cho người bệnh nghi ngờ mắc thoái hóa cột sống để tìm được nguyên nhân gây ra và xác định chính xác vị trí tổn thương.

Phòng ngừa bệnh

Chúng ta không thể ngăn cơ thể già đi, nhưng có thể thực hiện rất nhiều biện pháp khác để cải thiện sức khỏe của cột sống như sau:

• Tuân thủ kế hoạch điều trị của bác sĩ và tiếp tục kế hoạch vật lý trị liệu tại nhà
• Ngồi và đứng đúng cách.
• Học cách nâng các đồ vật
• Luyện tập thể dục đều đặn.
• Đạt được và duy trì trọng lượng cơ thể hợp lý.
• Ăn uống lành mạnh.
• Bỏ thuốc lá.
• Tránh sử dụng quá nhiều rượu.
• Dành thời gian nghỉ ngơi khi đau nhiều.

Điều trị như thế nào?

Thoái hóa cột sống lưng là “mối nguy hiểm tiềm tàng” nhưng hoàn toàn có thể chữa được nếu phát hiện và điều trị kịp thời. Hiện nay, trong điều trị thoái hóa cột sống thắt lưng có xu hướng tập trung khắc phục triệu chứng, làm chậm quá trình lão hóa. Một số phương pháp hỗ trợ đẩy lùi thoái hóa cột sống phổ biến:

Điều trị bằng thuốc

• Sử dụng thuốc Tây: Tùy vào tình trạng bệnh mà dùng phối kết hợp các loại giảm đau, chống viêm, giãn cơ cho phù hợp. Một số loại thường được kê đơn là paracetamol, tramadol, Efferalgan – codein, opioid (giảm đau); Diclofenac,  Meloxicam, Celecoxib, Etoricoxib (thuốc chống viêm không chứa steroid dạng uống hoặc bôi); eperisone, tolperisone (thuốc giãn cơ); corticoid (tiêm ngoài màng cứng trong trường hợp đặc biệt).
• Thuốc có tác dụng làm chậm tiến trình lão hóa: Piascledine, Glucosamine sulfate, chondroitin sulphate, Thuốc ức chế IL1…
• Thuốc thảo dược: Lá lốt, ngải cứu, dây đau xương, cỏ xước, cây mần ri…

Làm vật lý trị liệu

Xoa bóp, bấm huyệt, kéo giãn cột sống, chiếu tia hồng ngoại, chườm nóng, tập cơ dựng lưng… có tác dụng tăng cường tuần hoàn và lưu thông máu hiệu quả, đồng thời còn ngăn chặn được các biến chứng như teo cơ, liệt chi hiệu quả.

Phẫu thuật

Phương pháp này được chỉ định trong trường hợp bệnh lý biến chứng nguy hiểm gây đau dây thần kinh tọa nghiêm trọng, thoát vị đĩa đệm chèn ép rễ thần kinh, hẹp ống sống chèn ép tủy sống…hoặc khi các phương pháp trị liệu khắc phục không cho kết quả như ý.

Bên cạnh đó, việc tập luyện cũng rất cần thiết nhằm giúp các cơ khớp tăng sức bền và hoạt động tốt hơn, kể cả những người đã bị thoái hóa cột sống. Những người dưới 40 tuổi hoặc bị thoái hóa cột sống nhẹ có thể chơi bất kỳ môn thể thao nào như đi bộ, thể dục dưỡng sinh, bơi lội. Điều quan trọng nhất là người bệnh cần thường xuyên tầm soát các vấn đề về xương khớp càng sớm càng tốt, để có những có biện pháp can thiệp kịp thời.