Thương hàn là bệnh về đường tiêu hóa có khả năng lây lan trong cộng đồng, do trực khuẩn thương hàn (Salmonella typhi) và phó thương hàn (Salmonella paratyphi A, B) gây ra. Bệnh có thể lây lan nhanh thành dịch và gây biến chứng nghiêm trọng nếu không được chữa trị kịp thời. Vậy dấu hiệu nhận biết và chẩn đoán bệnh như thế nào? Hãy tìm hiểu qua bài viết dưới đây. 

Bệnh thương hàn có thể lây lan thành đại dịch

Triệu chứng thương hàn

 Ở thể điển hình, bệnh diễn biến qua 4 giai đoạn:

• Thời kỳ ủ bệnh: dao động 3-21 ngày (trung bình từ 7-14 ngày) và thường không có triệu chứng gì đặc biệt.
• Thời kỳ khởi phát: Thường diễn biến từ từ với các biểu hiện:
  • Sốt tăng dần từng ngày, thường tăng về buổi chiều trong 5-7 ngày đầu của bệnh.
  • Nhức đầu kèm theo mệt mỏi, chán ăn, đau cơ các chi, mất ngủ.
  • Đau bụng, buồn nôn, nôn, táo bón
  • Chảy máu cam, thường chỉ gặp ở trẻ em.
  • Ho khan, đau bụng, tức ngực ít gặp hơn.
• Thời kỳ toàn phát: từ tuần thứ 2 và kéo dài 2 – 3 tuần.
  • Sốt là triệu chứng quan trọng nhất, sốt cao liên tục 39 – 400C kèm theo nhức đầu và mệt mỏi. 
  • Rét run từng cơn và đổ mồ hôi chỉ gặp 1/3 trường hợp.
  • Mạch nhiệt phân ly: ngày nay rất hiếm gặp.
  • Dấu hiệu nhiễm trùng nhiễm độc toàn thân nặng: môi khô, má đỏ, lưỡi bẩn, hơi thở hôi; bệnh nhân không tỉnh táo rồi dần chuyển thành hôn mê.
  • Đi ngoài phân lỏng (5-6 lần/ngày), mùi khẳn
  • Trướng bụng, đầy hơi, đau nhẹ lan khắp bụng 
  • Gan to, lách to gặp 30 – 50% các trường hợp.
  • Lưỡi có màu trắng bẩn, cạnh lưỡi và đầu lưỡi đỏ (dấu hiệu lưỡi quay)
  • Loét vòm hầu họng.
  • Hồng ban: gặp 30% số trường hợp, xuất hiện vào ngày thứ 7 đến ngày thứ 10 của bệnh, đường kính 2-4mm; vị trí thường gặp ở bụng, ngực, hông; và mất sau 2-3 ngày.
  • Khám tim, phổi: thấy các dấu hiệu suy tim, viêm phổi

Các triệu chứng bệnh thương hàn

• Thời kỳ lui bệnh:
  • Nếu không có biến chứng, bệnh sẽ chuyển sang thời kỳ lui bệnh vào tuần thứ 3 – 4. Bệnh nhân sẽ hạ sốt, các triệu chứng từ từ thuyên giảm, và dần phục hồi.

Thương hàn ở trẻ dưới 5 tuổi thường không điển hình, hay gặp tiêu chảy, nôn mửa, ít khi táo bón, sốt cao gây co giật toàn thân.

Đối với trẻ dưới 1 tuổi, bệnh cảnh thương hàn rất nặng, có tỷ lệ tử vong và biến chứng cao. Ngoài ra, ở bệnh nhân có cơ địa suy giảm miễn dịch như: dị dạng đường mật, tiểu đường, sốt rét,… cũng thường có bệnh cảnh nặng.

Biến chứng thương hàn

Nếu không được điều trị, các biến chứng thường xuất hiện vào tuần thứ 3–4 của bệnh. Biến chứng thương hàn ở đường tiêu hoá và một số cơ quan khác như:

• Chảy máu đường tiêu hóa: do tổn thương tại đoạn cuối ruột non, có thể gặp ở 15% số bệnh nhân.
• Thủng ruột: chiếm 3% các trường hợp, thường xảy ra vào tuần thứ 3-4 của bệnh
• Biến chứng gan mật: hay gặp là viêm túi mật và viêm gan
• Các biến chứng khác: như viêm đại tràng, viêm ruột thừa, liệt ruột, viêm tụy xuất huyết…
• Các biến chứng tim mạch: truỵ tim mạch, viêm cơ tim, viêm màng ngoài tim, viêm tắc động mạch, tĩnh mạch, viêm nội tâm mạc…
• Các biến chứng của hệ thần kinh: 
  • Hay gặp nhất là tình trạng rối loạn ý thức từ ngủ gà đến hôn mê.
  • Viêm não: có dấu hiệu rối loạn ý thức, rối loạn thân nhiệt … tiên lượng thường nặng.
  • Viêm màng não, viêm não tủy, viêm tủy cắt ngang, viêm dây thần kinh sọ … ít gặp hơn.
• Biến chứng đường tiết niệu: Viêm cầu thận, hội chứng thận nhiễm mỡ.
• Biến chứng nhiễm trùng khu trú: có thể gặp ở hầu hết các cơ quan như viêm phổi, viêm họng, viêm đài bể thận, viêm bàng quang, viêm xương,….

Phương pháp chẩn đoán bệnh thương hàn

Chẩn đoán xác định dựa vào:

• Dịch tễ học: sống hoặc đã từng đi tới vùng có dịch thương hàn lưu hành, hoặc có tiếp xúc với người bệnh thương hàn.
• Lâm sàng: có các triệu chứng lâm sàng gợi ý như sốt hơn một tuần lễ không rõ nguyên nhân, kèm rối loạn tiêu hóa thường là tiêu chảy; gan, lách to, hồng ban.
• Cận lâm sàng: Bạch cầu máu không tăng; kết quả xét nghiệm cấy vi khuẩn (+); hoặc phản ứng huyết thanh như Widal, ELISA, RIA, PCR …(+)

Trên đây là những chia sẻ về bệnh Thương hàn. Nếu có bất kỳ dấu hiệu nghi ngờ nào, hãy đến ngay cơ sở y tế để được khám và điều trị kịp thời.