Tổng quan chung
Rối loạn dạng cơ thể còn có tên tiếng Anh là Somatoform Disorder. Đây là một dạng bệnh tâm thần gây ra một hoặc nhiều triệu chứng cơ thể, bao gồm cả đau.
Các triệu chứng có thể có hoặc không thể xác định nguyên nhân thực thể bao gồm các tình trạng bệnh lý chung, các bệnh tâm thần khác hoặc lạm dụng chất kích thích. Nhưng bất kể, chúng gây ra mức độ đau khổ quá mức và không cân xứng.
Rối loạn dạng cơ thể xảy ra khi một người nào đó cảm thấy lo lắng quá mức về các triệu chứng của cơ thể. Chẳng hạn như đau, mệt mỏi. Những người có cảm xúc hoặc hành động quá mức do bệnh lý này có thể ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày.
Một người bị rối loạn dạng cơ thể hoàn toàn không phải là giả bệnh. Sự đau đớn và các rối loạn khác về thể chất là thực sự. Chúng có thể xuất phát từ một một nguyên nhân y khoa nào đó. Thông thường, nguyên nhân thực thể sẽ không được xác định chính xác. Vấn đề chủ chốt trong rối loạn này là những hành vi mang tính chất cực đoan.
Triệu chứng
Người mắc rối loạn dạng cơ thể luôn bận tâm, lo lắng và đau khổ vì các triệu chứng cơ thể của mình dù bác sĩ đã giải thích về nguyên nhân tâm lý của họ. Họ luôn cho rằng đây là một bệnh cơ thể thực thụ cần phải khám và điều trị cẩn thận. Vì vậy người bệnh thường xuyên đi khám và điều trị bằng thuốc cho dù điều đó gây ảnh hưởng đến hoạt động xã hội và nghề nghiệp của người bệnh trong nhiều năm. Các triệu chứng của bệnh bao gồm:
- Bệnh nhân có thể có cảm giác đau ở các vị trí khác nhau như: đau đầu, đau bụng, đau ngực, đau lưng, đau khớp…
- Có một số rối loạn chức năng chẳng hạn như rối loạn kinh nguyệt, giảm ham muốn tình dục,… Các rối loạn này thường kéo dài ít nhất 2 năm mà không có lời giải thích thỏa đáng nào về mặt cơ thể.
- Thích khám bệnh và thay đổi bác sĩ.
Triệu chứng thể chất của bệnh rối loạn dạng cơ thể bao gồm:
- Liệt cơ hoặc nhược cơ ở một bên;
- Tê cứng;
- Dáng đi kỳ quặc hoặc không đi được;
- Mất cảm giác bộ phận nào đó;
- Mất tiếng;
- Mù một hoặc hai mắt;
- Điếc một hoặc hai tai;
- Ù tai;
- Run và động kinh giả: đây là tình trạng co giật nhưng không gây ra bởi rối loạn xung điện não mà do sang chấn tâm lý.
Lưu ý rằng: Do những triệu chứng của bệnh nhân thường liên quan đến cơ thể nên bác sĩ gặp khó khăn trong việc chẩn đoán. Tuy nhiên, người nhà cũng có thể nhận ra căn bệnh này khi thấy bệnh nhân nhiều lần đi khám cho kết quả âm tính mà vẫn muốn đi khám và được chữa trị. Bệnh cần phải được điều trị bởi các bác sĩ chuyên khoa và theo một phác đồ điều trị cụ thể.
Nguyên nhân
Cũng như nhiều tình trạng sức khỏe tâm thần khác, chứng rối loạn dạng cơ thể không có nguyên nhân đơn lẻ nào. Tuy nhiên, chứng rối loạn này có liên quan đến việc bị lạm dụng và chấn thương thời thơ ấu.
Một giả thuyết về lý do tại sao tình trạng này có thể ảnh hưởng đến nhiều phụ nữ hơn nam giới là bởi tỉ lệ phụ nữ bị lạm dụng và chấn thương cao hơn.
Những người lo lắng và có ngưỡng đau thấp cũng dễ bị chứng rối loạn dạng cơ thể hơn.
Yếu tố nguy cơ
Một số các yếu tố có thể làm tăng khả năng mắc bệnh rối loạn dạng cơ thể, đó là:
- Căng thẳng quá mức;
- Là nữ giới;
- Mắc bệnh tâm thần như rối loạn cảm xúc, lo lắng, rối loạn phân ly hay một vài rối loạn nhân cách khác;
- Mắc bệnh thần kinh gây ra các triệu chứng tương tự như động kinh;
- Có thành viên gia đình mắc rối loạn dạng cơ thể;
- Có tiền sử bị xâm phạm về thể xác hay tình dục, bị bỏ rơi khi còn nhỏ.
Chú ý: Một người có trên 4 yếu tố nguy cơ thì sẽ có nguy cơ cao mắc bệnh rối loạn dạng cơ thể. Chính vì vậy, khi thấy bệnh nhân có các dấu hiệu cùng với hơn 4 yếu tố nguy cơ thì gia đình nên đưa bệnh nhân đi khám để được chẩn đoán bệnh.
Chẩn đoán
Sổ tay Chẩn đoán và Thống kê Rối loạn Tâm thần (DSM-5) cung cấp các tiêu chí chẩn đoán sau để xác định rối loạn bản thể:
- Trải qua những triệu chứng của rối loạn dạng cơ thể – gây ra tình trạng đau khổ ở mức đáng kể và làm gián đoạn hoạt động hàng ngày của bạn
- Các triệu chứng vẫn tồn tại trong hơn 6 tháng
- Trải qua những suy nghĩ hoặc hành vi lo lắng khi có các triệu chứng của bệnh
Tuy nhiên, chẩn đoán triệu chứng của rối loạn dạng cơ thể rất khó vì trong hầu hết các trường hợp, các triệu chứng trên cơ thể không liên quan đến bất kỳ tình trạng y tế nào. Thông thường, bác sĩ sẽ xem xét lịch sử cá nhân và bệnh sử và yêu cầu tiến hành một loạt các xét nghiệm trong phòng thí nghiệm.
Giả sử kết quả phòng thí nghiệm không có bằng chứng về tình trạng sức khỏe. Trong trường hợp đó, người bệnh có thể được giới thiệu đến chuyên gia sức khỏe tâm thần để giúp chẩn đoán rối loạn bản thể.
Phòng ngừa bệnh
Để phòng bệnh, chúng ta có thể thực hiện theo những khuyến nghị sau:
- Nếu bạn gặp vấn đề về lo âu hoặc trầm cảm, hãy tìm kiếm sự trợ giúp chuyên nghiệp càng sớm càng tốt.
- Học cách nhận biết khi nào bạn căng thẳng và điều này ảnh hưởng đến cơ thể bạn như thế nào. Đồng thời nên thường xuyên thực hành các kỹ thuật thư giãn và quản lý căng thẳng.
- Nếu bạn nghĩ rằng bạn bị rối loạn dạng cơ thể, hãy điều trị sớm để giúp ngăn chặn các triệu chứng trở nên tồi tệ hơn. Tránh để rối loạn làm giảm chất lượng cuộc sống của bạn.
Gắn bó với kế hoạch điều trị của bạn để giúp ngăn ngừa tái phát hoặc làm trầm trọng thêm các triệu chứng.
Điều trị như thế nào?
Mối quan hệ bác sĩ – bệnh nhân bền chặt là chìa khóa để nhận được trợ giúp về rối loạn dạng cơ thể. Gặp gỡ một bác sĩ chuyên khoa có kinh nghiệm điều trị rối loạn này. Việc này có thể giúp hạn chế các xét nghiệm và điều trị không cần thiết.
Trọng tâm của việc điều trị là cải thiện hoạt động hàng ngày, không phải quản lý các triệu chứng. Giảm căng thẳng thường là một phần quan trọng để bạn khỏe hơn. Tư vấn cho gia đình và bạn bè cũng có thể hữu ích. Một số phương pháp khác thường được áp dụng bao gồm:
- Tìm những phương pháp nhằm giảm bớt căng thẳng và lo lắng về các triệu chứng.
- Nhận ra những gì làm cho cảm giác đau hoặc các triệu chứng khó chịu khác trở nên tồi tệ hơn.
- Sống năng động và lạc quan, ngay cả khi bạn vẫn bị đau hoặc các triệu chứng khó chịu khác.
Liệu pháp nhận thức hành vi có thể giúp làm giảm các triệu chứng liên quan đến rối loạn. Liệu pháp tập trung vào việc sửa chữa:
- Suy nghĩ lệch lạc.
- Niềm tin phi thực tế.
- Các hành vi gây lo lắng về sức khỏe.
Hy vọng những thông tin trong bài viết sẽ giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về rối loạn dạng cơ thể. Từ đó, các bạn sẽ nhận biết sớm mình có bị rối loạn này hay không. Đồng thời có hướng điều trị hoặc những biện pháp phòng bệnh phù hợp.
