Bệnh thương hàn là một trong những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, đặc biệt là ở các nước đang phát triển. Việc hiểu rõ về bệnh, nguyên nhân tái phát và cách phòng ngừa là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu sâu hơn về bệnh thương hàn, nguyên nhân dẫn đến tái phát và các biện pháp phòng ngừa hiệu quả.
Bệnh thương hàn là gì?
Bệnh thương hàn là một bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn Salmonella typhi gây ra. Vi khuẩn này lây lan qua thực phẩm và nước uống bị nhiễm khuẩn. Bệnh thương hàn thường gặp ở các khu vực có điều kiện vệ sinh kém và hệ thống nước không đảm bảo an toàn.
Bệnh khởi phát đột ngột với những triệu chứng bao gồm:
- Sốt cao kéo dài
- Đau đầu, mệt mỏi
- Đau bụng, tiêu chảy hoặc táo bón
- Phát ban màu hồng nhạt trên ngực và bụng
Tuy nhiên, cũng có trường hợp nhẹ hoặc không triệu chứng. Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh thương hàn có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như thủng ruột, viêm não và thậm chí là tử vong.
Bệnh thương hàn thông thường có thể gặp ở mọi đối tượng có khả năng lây nhiễm ở bất kỳ ai vào bất kỳ độ tuổi nào, nhưng hay gặp nhất ở trẻ nhỏ do khả năng đề kháng kém và những người sống trong điều kiện vệ sinh kém. Bệnh có thể gây ra những biến chứng nặng nề có nhiều biến chứng nặng nề như xuất huyết tiêu hoá, thủng ruột, viêm cơ tim, viêm não … có thể dẫn đến tử vong.
Nguyên nhân tái phát bệnh thương hàn
Sốt thương hàn thường xuất phát từ một số nguyên nhân chính:
- Truyền nhiễm từ người sang người: Bệnh có thể lây từ người bệnh sang người khác và thậm chí cả trong thời gian ủ bệnh. Người bệnh có khả năng truyền vi khuẩn Salmonella typhi cho những người xung quanh.
- Vi khuẩn vẫn tồn tại sau khi hồi phục: Hầu hết các trường hợp đã hồi phục cũng có thể còn vi khuẩn Salmonella typhi trong cơ thể, và việc đào thải vi khuẩn này vào môi trường có thể kéo dài từ 2 đến 3 tuần.
- Điều trị không đủ liều hoặc không đúng cách: Việc ngừng sử dụng thuốc kháng sinh quá sớm hoặc không tuân thủ đúng liệu trình điều trị có thể khiến vi khuẩn không bị tiêu diệt hoàn toàn và dẫn đến tái phát bệnh.
- Lây nhiễm qua thực phẩm và đồ uống: Vi khuẩn thương hàn có khả năng sống sót và phát triển trong thực phẩm và đồ uống, thậm chí khi chúng không làm thay đổi mùi vị. Đun sôi thực phẩm có thể giúp giảm nguy cơ lây nhiễm, nhưng không thể đảm bảo hoàn toàn loại bỏ vi khuẩn.
- Tiếp xúc với vật dụng hoặc chất thải nhiễm vi khuẩn: Bệnh cũng có thể lây qua tiếp xúc với các vật dụng bị nhiễm vi khuẩn từ người mang bệnh hoặc tiếp xúc với chất thải của bệnh nhân. Tuy nhiên, ý thức về vệ sinh cá nhân và quản lý chất thải đã được cải thiện, giúp giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm theo cách này.
- Tái nhiễm từ môi trường xung quanh: Nếu sống trong môi trường vệ sinh kém, người đã từng mắc bệnh có thể bị tái nhiễm vi khuẩn Salmonella typhi từ thực phẩm hoặc nước uống nhiễm khuẩn.
- Hệ miễn dịch yếu: Những người có hệ miễn dịch suy yếu do các bệnh mãn tính hoặc sử dụng thuốc ức chế miễn dịch có nguy cơ cao hơn bị tái phát bệnh thương hàn.
Cách phòng ngừa bệnh thương hàn
Phòng ngừa bệnh thương hàn đòi hỏi một sự kết hợp giữa các biện pháp vệ sinh cá nhân và môi trường, cùng với việc tiêm vắc xin.
Tuyên truyền, giáo dục sức khỏe qua các kênh truyền thông
- Đảm bảo vệ sinh môi trường, bảo vệ nguồn nước, xử lý phân, rác triệt để, hợp vệ sinh.
- Đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm trong chế biến, sản xuất, kinh doanh thực phẩm.
- Thực hành ăn chín, uống sôi.
- Rửa tay sạch: Trước khi chế biến thức ăn, trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh.
Vệ sinh phòng bệnh
- Đảm bảo vệ sinh môi trường, bảo vệ nguồn nước, xử lý phân, rác triệt để, hợp vệ sinh. Sử dụng nhà tiêu hợp vệ sinh, tạo tập quán đi tiêu đúng nơi quy định, không sử dụng phân tươi chưa xử lý để bón cây trồng.
- Đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm trong chế biến, sản xuất, kinh doanh thực phẩm.
- Thực hành ăn chín, uống sôi.
- Phòng chống ruồi.
- Rửa tay đúng cách: trước khi chế biến thức ăn, trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh
Tiêm ngừa vắc – xin phòng bệnh thương hàn
- Tiêm chủng: Vắc-xin phòng ngừa bệnh thương hàn, vắc xin thương hàn có hiệu quả bảo vệ tốt là vắc-xin Typhim Vi (Sanofi, Pháp)
- Vắc-xin chích ngừa được dùng để phòng bệnh thương hàn cho người lớn và trẻ em trên 5 tuổi; đặc biệt nên sử dụng cho những người sống hay đi du lịch đến những vùng có bệnh lưu hành, người di cư, quân nhân, nhân viên y tế dễ có nguy cơ bị mắc bệnh. Vắc-xin phòng ngừa thương hàn tiêm không có chỉ định cho trẻ em dưới 2 tuổi; đối với trẻ em từ 2 – 5 tuổi phải có ý kiến của bác sĩ chuyên khoa trước khi sử dụng.
- Chích ngừa thương hàn thường tiêm một liều vắc-xin thương hàn 0,5ml ở bắp thịt được bảo vệ trong vòng ít nhất là 3 năm. Tiêm chích ngừa vắc-xin thương hàn khoảng 24 giờ có thể có một số phản ứng phụ như: 10% đau nhẹ tại chỗ tiêm, có phản ứng viêm hoặc nổi cục cứng nhưng ít gặp hơn; thực tế có khoảng từ 1 – 5% các trường hợp tiêm vắc-xin có biểu hiện sốt nhẹ.
Nên hoãn tiêm vắc-xin cho những người đang bị sốt hoặc nhiễm khuẩn nặng, nếu nghi ngờ có thể hỏi ý kiến của bác sĩ. Không nên tiêm vắc-xin phòng bệnh thương hàn cho những người bị mẫn cảm với thành phần của vắc-xin. Đối với phụ nữ có thai, việc tiêm vắc-xin phòng bệnh thương hàn cần được cân nhắc khi tại địa phương có nguy cơ dịch bệnh xảy ra và nên tham khảo ý kiến của bác sĩ.
Bệnh thương hàn là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời. Việc hiểu rõ về bệnh, nguyên nhân tái phát và các biện pháp phòng ngừa là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Để phòng ngừa bệnh thương hàn hiệu quả, chúng ta cần duy trì vệ sinh cá nhân và môi trường, tuân thủ liệu trình điều trị kháng sinh đúng cách và tiêm vắc xin phòng bệnh. Chỉ bằng cách này, chúng ta mới có thể kiểm soát và ngăn chặn sự lây lan của bệnh thương hàn trong cộng đồng.
