Tình trạng HIV hiện nay
Tình hình HIV/AIDS hiện nay tại Việt Nam đang có một số diễn biến đáng chú ý:
- Gia tăng số ca nhiễm mới: Số ca nhiễm HIV mới tại Việt Nam tiếp tục tăng. Năm 2023, ghi nhận thêm khoảng 12.800 ca nhiễm mới, với xu hướng gia tăng đặc biệt trong nhóm nam có quan hệ tình dục đồng giới (Men who have sex with men hoặc males who have sex with males – MSM).
- Tập trung ở các khu vực và nhóm đối tượng nguy cơ cao: Dịch HIV/AIDS chủ yếu tập trung ở khu vực Đông Nam Bộ và Đồng bằng sông Cửu Long. Đa số các ca nhiễm mới là nam giới, đặc biệt trong nhóm MSM.
- Mở rộng và nâng cao chất lượng điều trị: Chính phủ và Bộ Y tế đã đề ra nhiều biện pháp nhằm cải thiện chất lượng điều trị cho người nhiễm HIV, bao gồm mở rộng độ bao phủ dịch vụ điều trị ARV (thuốc kháng virus), tăng cường xét nghiệm tải lượng virus và điều trị các bệnh đồng nhiễm như lao và viêm gan C.
- Ứng dụng công nghệ thông tin trong giám sát và điều trị: Các biện pháp giám sát dịch HIV/AIDS ngày càng hiện đại hơn với việc áp dụng công nghệ thông tin để theo dõi ca bệnh từ khi xác định nhiễm HIV đến khi điều trị và tử vong. Điều này giúp kiểm soát dịch tốt hơn và đánh giá chính xác nguy cơ lây nhiễm trong cộng đồng
- Mục tiêu hướng tới chấm dứt dịch bệnh vào năm 2030: Việt Nam đang phấn đấu đạt mục tiêu khống chế tỷ lệ nhiễm HIV dưới 0,3% và hướng tới chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030 thông qua các chương trình truyền thông, can thiệp giảm hại, và dự phòng lây nhiễm HIV.
Rủi ro lây nhiễm HIV khi quan hệ đồng tính nam
Quan hệ tình dục đồng tính nam (MSM) là một trong những nhóm có nguy cơ cao lây nhiễm HIV. Rủi ro này chủ yếu xuất phát từ một số yếu tố sau:
- Quan hệ tình dục không an toàn: Quan hệ tình dục không sử dụng bao cao su làm tăng nguy cơ lây nhiễm HIV. Đặc biệt, quan hệ tình dục qua đường hậu môn có nguy cơ lây nhiễm cao hơn so với các hình thức quan hệ khác do lớp niêm mạc hậu môn mỏng và dễ tổn thương, tạo điều kiện cho virus xâm nhập.
- Tỷ lệ mắc HIV cao trong cộng đồng MSM: Tỷ lệ hiện nhiễm HIV trong nhóm MSM thường cao hơn so với các nhóm dân số khác, làm tăng khả năng lây truyền trong các quan hệ tình dục không an toàn.
- Sự lây nhiễm không triệu chứng: Nhiều người có HIV không biết mình nhiễm virus do giai đoạn không có triệu chứng, dẫn đến việc vô tình lây truyền cho bạn tình nếu không thực hiện các biện pháp phòng ngừa.
- Tính chất của virus HIV: HIV có khả năng lây truyền qua các dịch cơ thể như máu, tinh dịch và dịch hậu môn. Quan hệ tình dục qua đường hậu môn dễ gây chảy máu hoặc tổn thương niêm mạc, làm tăng nguy cơ tiếp xúc trực tiếp với các dịch này.
- Các yếu tố tâm lý và xã hội: Sự kỳ thị và phân biệt đối xử có thể làm cho nhóm MSM ít tiếp cận với các dịch vụ y tế và giáo dục về phòng ngừa HIV, làm tăng nguy cơ lây nhiễm.
Các phương thức quan hệ tăng nguy cơ lây nhiễm HIV
Các phương thức quan hệ tình dục làm tăng nguy cơ lây nhiễm HIV bao gồm:
- Quan hệ tình dục qua đường hậu môn:
- Là phương thức có nguy cơ cao nhất do lớp niêm mạc hậu môn mỏng và dễ bị tổn thương, tạo điều kiện cho virus HIV xâm nhập vào máu.
- Quan hệ tình dục qua đường âm đạo:
- Nguy cơ lây nhiễm cao nếu không sử dụng bao cao su, đặc biệt là khi có tổn thương hoặc viêm nhiễm ở bộ phận sinh dục.
- Quan hệ tình dục qua đường âm đạo cũng có thể gây tổn thương niêm mạc âm đạo, tạo điều kiện cho HIV xâm nhập.
- Quan hệ tình dục qua đường miệng:
- Nguy cơ lây nhiễm thấp hơn so với đường hậu môn và âm đạo, nhưng vẫn tồn tại, đặc biệt nếu có vết thương hoặc chảy máu trong miệng.
- Tiếp xúc với dịch tiết như tinh dịch hoặc dịch âm đạo có chứa virus HIV có thể dẫn đến lây nhiễm.
- Sử dụng chung đồ chơi tình dục:
- Sử dụng chung đồ chơi tình dục mà không vệ sinh hoặc không sử dụng bao cao su mới giữa mỗi lần sử dụng có thể truyền HIV nếu có dịch tiết chứa virus từ người nhiễm.
Các biện pháp hỗ trợ người đồng tính ngừa lây nhiễm HIV
Các biện pháp hỗ trợ người đồng tính ngừa lây nhiễm HIV bao gồm:
- Sử dụng bao cao su và chất bôi trơn:
- Bao cao su là biện pháp phòng ngừa HIV hiệu quả khi được sử dụng đúng cách. Chất bôi trơn giúp giảm nguy cơ rách bao cao su và tổn thương niêm mạc hậu môn, từ đó giảm nguy cơ lây nhiễm HIV.
- Thuốc dự phòng trước phơi nhiễm (Pre-Exposure Prophylaxis – PrEP):
- PrEP là thuốc kháng virus HIV dùng hàng ngày giúp giảm nguy cơ nhiễm HIV ở những người có nguy cơ cao. Sử dụng PrEP đúng theo hướng dẫn có thể giảm đáng kể nguy cơ nhiễm HIV.
- Xét nghiệm HIV định kỳ:
- Thực hiện xét nghiệm HIV định kỳ giúp phát hiện sớm và điều trị kịp thời, ngăn ngừa lây truyền cho bạn tình. Các trung tâm y tế và tổ chức cộng đồng thường cung cấp dịch vụ xét nghiệm miễn phí và bảo mật.
- Điều trị ARV cho người nhiễm HIV:
- Người nhiễm HIV nên bắt đầu điều trị antiretroviral (ARV) sớm để giảm tải lượng virus trong máu xuống mức không phát hiện được, từ đó giảm nguy cơ lây truyền HIV.
- Tránh sử dụng chung kim tiêm:
- Việc sử dụng chung kim tiêm trong tiêm chích ma túy có nguy cơ lây nhiễm HIV rất cao. Nên sử dụng kim tiêm sạch và mới cho mỗi lần tiêm.
- Giáo dục và tư vấn sức khỏe tình dục:
- Tăng cường giáo dục về HIV và các biện pháp phòng ngừa qua các chương trình giáo dục sức khỏe tình dục. Tư vấn giúp người đồng tính hiểu rõ về nguy cơ lây nhiễm và cách phòng tránh, bao gồm cách đàm phán sử dụng bao cao su và thông tin về PrEP.
- Điều trị dự phòng sau phơi nhiễm (Post – exposure prophylaxis – PEP):
- PEP là biện pháp sử dụng thuốc ARV trong vòng 72 giờ sau khi nghi ngờ tiếp xúc với HIV, kéo dài trong 28 ngày. PEP giúp giảm nguy cơ nhiễm HIV sau khi tiếp xúc.
- Hỗ trợ từ cộng đồng và tổ chức y tế:
- Các tổ chức và nhóm cộng đồng cung cấp hỗ trợ, tư vấn và dịch vụ y tế cho người đồng tính, tạo ra môi trường an toàn và không kỳ thị, giúp họ tiếp cận dễ dàng hơn với các biện pháp phòng ngừa và điều trị HIV.
- Giảm kỳ thị và phân biệt đối xử:
- Xóa bỏ kỳ thị và phân biệt đối xử giúp người đồng tính tiếp cận dễ dàng hơn với các dịch vụ y tế và hỗ trợ, từ đó cải thiện hiệu quả phòng ngừa HIV.
