Ung thư da là sự phát triển bất thường, không kiểm soát của lớp tế bào biểu mô da che phủ mặt ngoài cơ thể. Việc chẩn đoán, điều trị kịp thời ở giai đoạn sớm có tiên lượng sống còn sau 5 năm hơn 90%.năm hơn 90%. Vậy có những phương pháp nào làm giảm nguy cơ mắc ung thư da?
Ung thư da là gì?
Ung thư da là tình trạng các tế bào da phát triển ngoài tầm kiểm soát. Đây là căn bệnh phổ biến và có xu hướng thường xuyên hơn ở những người da trắng. Người da đen và da màu có tỷ lệ mắc phải ít hơn. Bệnh thường xuất hiện ở vùng da hở với tỷ lệ 90% ở vùng đầu mặt cổ. Tỉ lệ mắc ung thư da ở Việt Nam vào khoảng 2,9-4,5/100.000 dân.
Tỷ lệ mắc ung thư da ác tính có liên quan chủ yếu đến việc tiếp xúc với ánh nắng mặt trời hoặc có tiền sử bị cháy nắng. Đây là các yếu tố, nguy cơ có thể thay đổi, điều quan trọng là mỗi cá nhân nên sớm nhận thức việc phòng ngừa để tránh mắc phải căn bệnh này.
Có ba loại ung thư da chính:
- Ung thư biểu mô tế bào đáy (Basal cell carcinoma): Loại ung thư da phổ biến nhất, thường xuất hiện ở những vùng da tiếp xúc nhiều với ánh nắng mặt trời như mặt, cổ và tay.
- Ung thư biểu mô tế bào vảy (Squamous cell carcinoma): Loại này cũng xuất hiện chủ yếu ở những vùng da bị tác động bởi ánh nắng mặt trời và có thể lan sang các mô xung quanh.
- Ung thư hắc tố (Melanoma): Loại ung thư da nguy hiểm nhất, có thể lan rộng đến các bộ phận khác của cơ thể nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.
Nguyên nhân gây ung thư da
Da tiếp xúc với các tia phóng xạ:
- Bức xạ cực tím: Tia bức xạ cực tím do các tia nắng mặt trời và các đèn phát tia tử ngoại như đèn hồ quang các- bon, thủy ngân, thạch anh lạnh…Đây là yếu tố nguy cơ chủ yếu của ung thư da. Vùng da tiếp xúc thường xuyên với ánh nắng ở cường độ mạnh và trong một thời gian dài là yếu tố bệnh sinh quan trọng nhất gây ung thư da. Bệnh thường xảy ở những người làm việc ngoài trời ngư dân, nông dân, công nhân cầu đường…
- Bức xạ ion hóa: ung thư da thường phát triển sau 14-15 năm kể từ khi tiếp xúc bức xạ ion hóa.
Các hội chứng gia đình
Một số hội chứng di truyền làm tăng nguy cơ mắc ung thư da bao gồm:
- Bệnh xơ da nhiễm sắc: có đột biến lặn các nhiễm sắc thể đặc trưng bởi sự tăng cảm với tia cực tím. Bệnh có biểu hiện tổn thương da toàn thân với da dày, xơ, nhiều vảy bong. Bệnh nhân thường mắc ung thư da trước 20 tuổi. Phòng bệnh bằng cách tránh các bức xạ mặt trời.
- Hội chứng tế bào đáy dạng nơ-vi (Nevoid basal cell syndrome): đặc trưng bởi đột biến trội nhiễm sắc thể kết hợp với các nang xương hàm hoặc các hốc lõm ở lòng bàn tay, bàn chân. Ung thư da tế bào đáy nhiều ổ phối hợp với xơ da, bất thường ở xương sườn và cột sống.
- Hội chứng Gardner: hội chứng di truyền trội với các tổn thương u nang bì và nang dưới da.
- Hội chứng Torres: Di truyền các ung thư biểu mô tế bào đáy và ung thư biểu mô tuyến bã không di căn ở những bệnh nhân có xơ khô da nhiều ổ. Bệnh thường kèm theo ung thư đại tràng và ung thư bóng Vater.
Một số hội chứng di truyền làm tăng nguy cơ mắc ung thư da bao gồm:
- Bệnh xơ da nhiễm sắc: có đột biến lặn các nhiễm sắc thể đặc trưng bởi sự tăng cảm với tia cực tím. Bệnh có biểu hiện tổn thương da toàn thân với da dày, xơ, nhiều vảy bong. Bệnh nhân thường mắc ung thư da trước 20 tuổi. Phòng bệnh bằng cách tránh các bức xạ mặt trời.
- Hội chứng tế bào đáy dạng nơ-vi (Nevoid basal cell syndrome): đặc trưng bởi đột biến trội nhiễm sắc thể kết hợp với các nang xương hàm hoặc các hốc lõm ở lòng bàn tay, bàn chân. Ung thư da tế bào đáy nhiều ổ phối hợp với xơ da, bất thường ở xương sườn và cột sống.
- Hội chứng Gardner: hội chứng di truyền trội với các tổn thương u nang bì và nang dưới da.
- Hội chứng Torres: Di truyền các ung thư biểu mô tế bào đáy và ung thư biểu mô tuyến bã không di căn ở những bệnh nhân có xơ khô da nhiều ổ. Bệnh thường kèm theo ung thư đại tràng và ung thư bóng Vater.
Các bệnh lý da tồn tại từ trước
- Bệnh dày sừng quang hóa: 1-20% chuyển thành ung thư da. Tổn thương là những mảng ban đỏ sần sùi, có vảy ở vùng da hở như vùng đầu cổ, có thể tự thoái triển nếu bệnh nhân thay đổi nghề nghiệp, giảm tiếp xúc với bức xạ cực tím.
- Bệnh Bowen: 3-5% chuyển thành ung thư da. Bệnh biểu hiện bằng các vết ban đỏ có vảy, bờ rõ bệnh, thường gặp ở người già.
- Tàn nhang: Người nhiều vết nám, tàn nhang có nguy cơ ung thư da cao hơn.
- Nhiễm trùng: Nhiễm virus gây u nhú ở người (HPV: Human papilloma virus) có liên quan trực tiếp đến ung thư da tế bào vảy. HPV được tìm thấy trong đa số các trường hợp quá sản biểu mô dạng hạt cơm- một loại tổn thương tiền ung thư.
- Viêm da mạn tính hoặc chấn thương da: Ung thư có thể phát triển trên vùng da có tổn thương từ trước như da bỏng cũ, lỗ dẫn lưu, lỗ dò loét do nằm lâu, vết xăm da. Các ung thư này có xu hướng lan rộng và di căn hạch vùng.
- Miễn dịch: Nguy cơ ung thư da ở người mắc hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải hoặc sau ghép cơ quan tăng gấp 16 lần. Trường hợp này u phát triển mạnh và tổn thương lan tỏa hơn.
Tiếp xúc với hóa chất gây ung thư
Một số hóa chất gây ung thư da trong trường hợp da tiếp xúc lâu với nhựa đường, nhựa than đá, dầu nhờn, thuốc trừ sâu diệt cỏ… Trong đó Arsen là loại hay gặp nhất vì được sử dụng nhiều trong công nghiệp, y tế và có nồng độ cao trong nước uống ở một số nước.
Các phương pháp phòng ngừa ung thư da
Sau đây là 10 phương pháp giúp giảm nguy cơ ung thư gia:
- Sử dụng kem chống nắng hàng ngày
Sử dụng kem chống nắng với chỉ số SPF 30 trở lên là biện pháp quan trọng để bảo vệ da khỏi tác động của tia UV. Hãy bôi kem chống nắng ít nhất 15-30 phút trước khi ra ngoài và bôi lại sau mỗi 2 giờ, hoặc sau khi bơi hay ra mồ hôi nhiều.
- Tránh ánh nắng mặt trời vào giờ cao điểm
Từ 10 giờ sáng đến 4 giờ chiều là thời gian tia UV mạnh nhất. Hãy cố gắng tránh ra ngoài vào thời gian này hoặc sử dụng các biện pháp bảo vệ như áo dài tay, mũ rộng vành, và kính râm.
- Mặc quần áo bảo vệ
Quần áo che kín cơ thể, đặc biệt là những loại có chất liệu chống tia UV, giúp bảo vệ da khỏi tác động của ánh nắng. Hãy chọn áo dài tay, quần dài và mũ rộng vành khi ra ngoài.
- Sử dụng kính râm
Kính râm bảo vệ mắt và vùng da xung quanh mắt khỏi tia UV. Hãy chọn loại kính râm có khả năng chống tia UVA và UVB.
- Tránh sử dụng giường tắm nắng
Giường tắm nắng và các thiết bị phát tia UV nhân tạo làm tăng nguy cơ ung thư da. Hãy tránh sử dụng chúng và thay vào đó, hãy dùng các sản phẩm làm da nâu an toàn.
- Kiểm tra da định kỳ
Tự kiểm tra da hàng tháng để phát hiện sớm những thay đổi bất thường như nốt ruồi mới hoặc các vết lạ trên da. Nếu phát hiện dấu hiệu bất thường, hãy đến bác sĩ da liễu để được kiểm tra và chẩn đoán.
- Đi khám bác sĩ định kỳ
Khám da định kỳ giúp phát hiện sớm các dấu hiệu ung thư da. Bác sĩ da liễu có thể kiểm tra toàn diện và phát hiện những vùng da có nguy cơ cao.
- Tránh tiếp xúc với hóa chất độc hại
Hãy hạn chế tiếp xúc với các hóa chất độc hại và sử dụng các biện pháp bảo vệ nếu cần làm việc trong môi trường có hóa chất.
- Tăng cường hệ miễn dịch
Chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục đều đặn và duy trì lối sống lành mạnh giúp tăng cường hệ miễn dịch, giảm nguy cơ ung thư da.
- Giáo dục và nâng cao nhận thức
Hiểu biết về nguy cơ và biện pháp phòng ngừa ung thư da giúp bạn và những người xung quanh bảo vệ sức khỏe làn da hiệu quả hơn.
Hy vọng những thông tin trên giúp bạn hiểu hơn về bệnh ung thư da. Nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, hãy đi khám tại các cơ sở y tế để được khám và điều trị kịp thời.
Xin lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Độc giả vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể và chính xác nhất.
