Bệnh quai bị là gì?
Quai bị (còn được gọi là bệnh viêm tuyến mang tai) là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus quai bị (Mumps virus), thuộc giống Rubulavirus, họ Paramyxoviridae gây ra. Bệnh thường lây lan qua tiếp xúc trực tiếp với nước bọt hoặc dịch tiết từ mũi và họng của người bệnh. Quai bị phổ biến hơn ở trẻ em, nhưng người lớn cũng có thể mắc bệnh.
Bệnh gây thành dịch trong trẻ em, thanh thiếu niên với đặc điểm viêm tuyến nước bọt mang tai không hóa mủ. Bệnh tuy lành tính nhưng có khả năng gây biến chứng viêm màng não, viêm tinh hoàn ở nam giới hoặc viêm buồng trứng ở nữ giới và có thể dẫn đến vô sinh, ảnh hưởng rất nhiều đến chất lượng sống. Bệnh thường gặp vào mùa đông – xuân. Hay gặp ở trẻ nhỏ 5~9 tuổi.
Các yếu tố nào gây ra bệnh quai bị?
Quai bị do virus paramyxo gây nên. Đây là chủng virus có khả năng tồn tại lâu ở môi trường bên ngoài cơ thể: từ 30 đến 60 ngày ở nhiệt độ 15 đến 20 độ C, từ 1 đến 2 năm ở nhiệt độ – 25 tới -70 độ C. Tuy nhiên, virus quai bị có thể diệt nhanh chóng ở nhiệt độ trên 56 độ C, dưới ánh sáng mặt trời, với những hóa chất khử khuẩn chứa Clo và các chất khử khuẩn bệnh viện thường dùng.
Bất cứ đối tượng nào cũng có nguy cơ mắc bệnh quai bị, từ trẻ em, thanh thiếu niên cho đến người lớn chưa có miễn dịch bảo vệ.
Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh quai bị có thể kể đến như:
- Độ tuổi: Trẻ em từ 2-12 tuổi thường dễ bị mắc bệnh hơn do hệ miễn dịch chưa hoàn thiện và thường tiếp xúc gần với nhau trong môi trường học đường.
- Môi trường đông người: Sống, làm việc hoặc học tập trong môi trường đông đúc, như trường học, trại giam, trại quân đội, làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
- Hệ miễn dịch suy yếu: Những người có hệ miễn dịch yếu, chẳng hạn như trẻ nhỏ, người già hoặc những người mắc các bệnh mạn tính, dễ bị nhiễm virus quai bị hơn.
- Tiếp xúc với người nhiễm bệnh: Virus quai bị dễ dàng lây lan khi tiếp xúc với người bệnh qua đường hô hấp.
- Không tiêm phòng: Thiếu vắc xin quai bị là một trong những nguyên nhân chính khiến bệnh lây lan.
Cách giảm nguy cơ mắc quai bị
Tiêm vắc xin: Vắc xin MMR (sởi – quai bị – rubella) là biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất. Đảm bảo trẻ em và người lớn đều tiêm đầy đủ các liều vắc xin theo lịch.
Giữ vệ sinh cá nhân: Rửa tay thường xuyên với xà phòng, đặc biệt là sau khi ho hoặc hắt hơi. Tránh chạm tay vào mắt, mũi, miệng khi chưa rửa tay sạch.
Tránh tiếp xúc gần với người bệnh: Nếu trong gia đình hoặc nơi làm việc có người bị quai bị, cần cách ly và hạn chế tiếp xúc để ngăn ngừa lây lan.
Sử dụng khẩu trang: Đeo khẩu trang khi ra ngoài, đặc biệt trong môi trường đông người, giúp giảm nguy cơ hít phải các giọt bắn chứa virus.
Tăng cường hệ miễn dịch: Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục đều đặn và nghỉ ngơi đủ giấc giúp cơ thể có sức đề kháng tốt hơn chống lại virus.
Biện pháp phòng bệnh hiệu quả nhất tiêm vắc xin MMR (sởi – quai bị – rubella) hoặc vắc-xin quai bị. Vắc xin quai bị đang được sử dụng hiện nay là vắc xin vi khuẩn sống, nhưng đã được làm giảm độc lực để không còn khả năng gây bệnh.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và nhiều cơ quan y khoa ở các nước phát triển đều khuyến cáo đưa vắc xin quai bị vào trong chương trình tiêm chủng để phòng chống bệnh. Hiện nay, vắc xin quai bị thường được phối hợp với vắc xin sởi, rubella trong cùng 1 chế phẩm (MMR) để giảm số lần tiêm và đơn giản hóa quy trình tiêm phòng. Không chỉ trẻ em, mà ngay cả người lớn đặc biệt là phụ nữ có kế hoạch mang thai đều nên tiêm phòng quai bị.
- Người lớn: tiêm một liều duy nhất 0.5ml trên bắp tay.
- Trẻ em: Mũi thứ nhất tiêm khi trẻ được 12 -18 tháng tuổi, mũi thứ 2 tiêm khi trẻ khoảng từ 3-5 tuổi hoặc trước khi trẻ đi học, 2 mũi nên được tiêm cách nhau tối thiểu 1 tháng. Có thể tiêm vắc xin quai bị cho trẻ ở bất kỳ độ tuổi nào nên cha mẹ đừng lo lắng nếu đã bỏ lỡ mất các mốc thời điểm trên.
- Phụ nữ chuẩn bị mang thai cần xét nghiệm trước khi tiêm phòng vắc xin quai bị. Trong vòng 1 tháng sau khi tiêm vắc xin cần tránh mang thai. Đối với phụ nữ đang mang thai hoặc đang cho con bú cần hỏi ý kiến bác sĩ trước khi tiêm phòng vắc xin quai bị-sởi-rubella.
Bệnh quai bị là một căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, đặc biệt dễ lây lan trong cộng đồng nếu không có biện pháp phòng ngừa kịp thời. Hiểu rõ nguyên nhân và các yếu tố nguy cơ sẽ giúp chúng ta có những biện pháp phòng tránh hiệu quả. Tiêm vắc xin, duy trì vệ sinh cá nhân và tăng cường hệ miễn dịch là những bước quan trọng để bảo vệ bản thân và gia đình khỏi bệnh quai bị. Luôn cập nhật kiến thức về bệnh và tuân thủ các hướng dẫn y tế là cách tốt nhất để đảm bảo một cuộc sống khỏe mạnh và an toàn.
Việc phòng bệnh quai bị không chỉ là trách nhiệm cá nhân mà còn là hành động cần thiết để bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Hãy cùng nhau xây dựng một môi trường sống lành mạnh, không có dịch bệnh để mọi người có thể yên tâm học tập, làm việc và sinh hoạt hàng ngày.
