Tổng quan chung
Tuyến tụy là một tuyến dài, phẳng nằm phía sau dạ dày, gần ruột non. Tuyến tụy giúp cơ thể tiêu hóa thức ăn và điều hòa lượng đường trong máu.
Viêm tụy là tình trạng viêm tuyến tụy xảy ra khi dịch tiết enzyme tuyến tụy tích tụ và bắt đầu tiêu hóa chính cơ quan đó.
Viêm tụy có thể là một tình trạng cấp tính, cơn đau xuất hiện đột ngột và thường kéo dài trong một thời gian ngắn. Viêm tụy mãn tính là một tình trạng lâu dài, tổn thương tuyến tụy theo thời gian.
Triệu chứng
Hầu hết những người bị viêm tụy cấp tính hoặc mãn tính thường có triệu chứng chính là bị đau bụng trên ở giữa bên trái.
Một số người bị viêm tụy mãn tính có thể biểu hiện tình trạng viêm khi quét hình ảnh chẩn đoán, nhưng họ có thể không có triệu chứng nào khác.
Các triệu chứng viêm tụy cấp có thể bao gồm:
- Cơn đau bắt đầu từ từ hoặc đột ngột ở vùng bụng trên.
- Cơn đau có thể lan ra phía sau lưng.
- Đau khi chạm vào bụng. Cơn đau có thể kéo dài vài ngày.
- Sốt.
- Nhịp tim nhanh.
- Đau bụng.
- Nôn mửa.
Các triệu chứng viêm tụy mãn tính bao gồm:
- Đau ở bụng trên hoặc không đau chút nào.
- Cơn đau có thể lan ra phía sau lưng.
- Đau bụng và cảm thấy tồi tệ hơn sau khi ăn.
- Tiêu chảy, buồn nôn,
- Sụt cân.
- Phân có dầu, có mùi hôi.
Một số người bị viêm tụy mãn tính chỉ phát triển các triệu chứng sau khi họ gặp phải các biến chứng của bệnh.
Nguyên nhân
Viêm tụy cấp và mãn tính có nhiều nguyên nhân giống nhau. Hai nguyên nhân hàng đầu gây viêm tụy là:
- Sỏi mật.
- Uống nhiều rượu.
Những nguyên nhân này chiếm khoảng 80% trường hợp viêm tụy.
Các nguyên nhân ít gặp hơn của viêm tụy bao gồm:
- Nhiễm trùng, chẳng hạn như virus.
- Bệnh tự miễn dịch (viêm tụy tự miễn).
- Đột biến gen di truyền (viêm tụy di truyền).
- Biến chứng của bệnh xơ nang .
- Nồng độ chất béo trung tính trong máu cao (tăng triglyceride máu).
- Nồng độ canxi trong máu cao (tăng canxi máu).
- Thiếu máu cục bộ (giảm cung cấp máu).
- Bệnh ung thư.
- Chấn thương ở tuyến tụy.
- Một số loại thuốc gây kích thích tuyến tụy.
Những nguyên nhân này chiếm khoảng 20% trường hợp viêm tụy.
Đôi khi không tìm thấy nguyên nhân.
Đối tượng nguy cơ
Những yếu tố tăng nguy cơ mắc bệnh viêm tụy, bao gồm:
- Sử dụng rượu quá mức: Nghiên cứu cho thấy uống bốn hoặc năm ly mỗi ngày sẽ làm tăng nguy cơ viêm tụy.
- Hút thuốc lá: So với những người không hút thuốc, những người hút thuốc có nguy cơ mắc bệnh viêm tụy mãn tính cao gấp ba lần. Bỏ hút thuốc có thể làm giảm nguy cơ.
- Béo phì: Những người có chỉ số khối cơ thể từ 30 trở lên có nguy cơ mắc bệnh viêm tụy cao hơn.
- Bệnh tiểu đường: Mắc bệnh tiểu đường làm tăng nguy cơ viêm tụy.
- Tiền sử gia đình bị viêm tụy: Một số gen có liên quan đến viêm tụy mãn tính. Tiền sử gia đình mắc bệnh có liên quan đến nguy cơ gia tăng, đặc biệt khi kết hợp với các yếu tố nguy cơ khác.
Chẩn đoán
Nếu người bệnh có các triệu chứng đặc trưng của viêm tụy, bác sĩ sẽ kiểm tra tuyến tụy bằng xét nghiệm máu và xét nghiệm hình ảnh. Xét nghiệm máu tuyến tụy sẽ tìm kiếm nồng độ enzyme tuyến tụy trong máu tăng cao. Nếu mức độ cao hơn ít nhất ba lần so với bình thường, bác sĩ sẽ nghi ngờ người bệnh bị viêm tụy. Họ có thể xác nhận chẩn đoán bằng xét nghiệm hình ảnh cắt ngang, chẳng hạn như chụp CT hoặc MRI. Những xét nghiệm này có thể cho thấy tình trạng sưng tấy và tích tụ dịch trong tuyến tụy cũng như các bất thường khác.
Nếu bác sĩ nghi ngờ người bệnh bị viêm tụy mãn tính, họ có thể yêu cầu xét nghiệm bổ sung, bao gồm:
- Xét nghiệm glucose: để xem liệu tuyến tụy có còn sản xuất insulin hiệu quả hay không.
- Xét nghiệm elastase trong phân: để xem tuyến tụy có sản xuất đủ enzyme tiêu hóa hay không.
- Phân tích chất béo trong phân: để kiểm tra lượng chất béo dư thừa trong phân, một dấu hiệu của tình trạng kém hấp thu chất béo.
- Xét nghiệm máu: để đánh giá tình trạng dinh dưỡng và liệu người bệnh có đủ vitamin tan trong chất béo hay không.
Phòng ngừa bệnh
Không phải tất cả các nguyên nhân đều có thể phòng ngừa được, nhưng người bệnh có thể giảm nguy cơ bằng cách hạn chế uống rượu bia. Người bệnh có thể giảm nguy cơ sỏi mật, nguyên nhân hàng đầu khác, bằng cách giảm cholesterol.
Nếu bị viêm tụy cấp, người bệnh có thể giúp ngăn ngừa bệnh tái phát bằng cách bỏ rượu và không hút thuốc.
Nếu bị viêm tụy do sỏi mật, việc cắt bỏ túi mật có thể ngăn ngừa bệnh tái phát.
Điều trị như thế nào
Việc điều trị tùy thuộc vào nguyên nhân, cấp tính hay mãn tính và mức độ nghiêm trọng. Nói chung, người bệnh phải luôn đến gặp bác sĩ để biết các triệu chứng của viêm tụy.
Viêm tụy cấp
Nếu bị viêm tụy cấp, người bệnh thường sẽ phải nhập viện – nếu trường hợp nghiêm trọng. Người bệnh không thể ăn uống được, sẽ được truyền dịch qua đường truyền tĩnh mạch (IV), thuốc giảm đau và đôi khi là thuốc kháng sinh. Viêm tụy cấp thường bắt đầu cải thiện trong khoảng một tuần. Nếu vẫn gặp khó khăn khi ăn uống, người bệnh có thể cần cho ăn qua ống trong khi hồi phục.
Viêm tụy mãn tính
Nếu bị viêm tụy mãn tính, người bệnh thường không cần phải đến bệnh viện trừ khi cơn đau nghiêm trọng hoặc nếu có biến chứng. Bác sĩ có thể khuyên người bệnh nên dùng thuốc giảm đau.
Người bệnh cần cẩn thận để tránh gây ra nhiều cơn đau hơn:
- Ăn những bữa ăn ít chất béo.
- Tránh uống rượu.
- Bổ sung enzyme để giúp tiêu hóa thức ăn và bổ sung các vitamin và khoáng chất mà bạn không hấp thụ được.
- Theo dõi đường huyết và bổ sung insulin nếu bị bệnh tiểu đường.
Bác sĩ có thể đề xuất các phương pháp điều trị khác để khắc phục nguyên nhân cơ bản gây ra bệnh viêm tụy, bao gồm:
- Phẫu thuật để tìm và loại bỏ bất kỳ nguyên nhân gây tắc nghẽn ống từ tuyến tụy, chẳng hạn như sỏi mật
- Phẫu thuật cắt bỏ túi mật hoặc các khu vực bị tổn thương của tuyến tụy
- Bổ sung các chất để cải thiện tiêu hóa thức ăn.
Xin lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Độc giả vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể và chính xác nhất.
