Tổng quan chung
Hội chứng thèm ăn, hay còn gọi là “food craving,” là tình trạng khi một người có cảm giác thèm muốn mãnh liệt một loại thực phẩm cụ thể, không thể kiểm soát được. Một người có thể cảm thấy họ không thể thỏa mãn cơn đói của mình cho đến khi họ có được thức ăn cụ thể đó, nhưng thường thì nó liên quan đến các loại thực phẩm đã qua chế biến, giàu đường, muối và chất béo không tốt cho sức khỏe.
Có hai loại thèm ăn: Thèm ăn có chọn lọc và không chọn lọc.
- Cảm giác thèm ăn có chọn lọc là cảm giác thèm ăn các loại thực phẩm cụ thể, chẳng hạn như thanh socola yêu thích của một người, một chiếc bánh burger cụ thể từ nhà hàng yêu thích của họ hoặc khoai tây chiên có hương vị nhất định.
- Đói không chọn lọc là mong muốn ăn bất cứ thứ gì, có thể do đói hoặc đơn giản là dấu hiệu của cơn khát. Uống nước đầy đủ có thể giúp làm giảm cảm giác thèm ăn không chọn lọc này.
Triệu chứng
Các triệu chứng của hội chứng thèm ăn bao gồm:
- Thèm muốn mãnh liệt một loại thực phẩm cụ thể: Có thể là đồ ngọt như chocolate, kem, bánh ngọt, hoặc đồ mặn như pizza, khoai tây chiên.
- Khó kiểm soát cảm giác thèm ăn: Cảm giác này có thể mạnh đến mức khó tập trung vào các công việc khác cho đến khi được thỏa mãn.
- Thèm ăn ngay cả khi không đói.
Nguyên nhân
Hội chứng thèm ăn có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm:
- Các cơn thèm ăn khởi phát từ những khu vực của não bộ chịu trách nhiệm về trí nhớ, kí ức, sự thỏa mãn và đáp ứng.
- Sự mất cân bằng của nội tiết tố (chẳng hạn như leptin và serotonin) cũng có thể gây ra các cơn thèm ăn. Bên cạnh đó, cơn thèm ăn cũng có thể do sự tiết ra của các endorphin bên trong cơ thể khi nhìn thấy người khác ăn (phản ánh sự thèm muốn của bản thân).
- Cảm xúc cũng có thể có liên quan tới sự xuất hiện của cơn thèm ăn, đặc biệt là với những người có thói quen tìm kiếm cảm giác thoải mái bằng cách ăn.
- Phụ nữ mang thai là đối tượng có thể gặp những cơn thèm ăn mạnh mẽ, bởi họ đang trải qua những thay đổi về nội tiết tố, khiến sự cảm nhận về vị giác và khứu giác bị thay đổi so với bình thường.
- Vấn đề dinh dưỡng và cơn thèm ăn cũng có thể có mối liên hệ nhất định, bởi khi cơ thể thiếu hụt chất dinh dưỡng nào đó thì sẽ thèm những loại thức ăn chứa nhiều chất đấy.
Đối tượng nguy cơ
Hội chứng thèm ăn là hiện tượng rất phổ biến, ảnh hưởng đến hơn 90% dân số. Mỗi người có cách trải nghiệm thèm ăn khác nhau. Đối tượng nguy cơ cao thường gặp gồm:
- Phụ nữ mang thai: Sự thay đổi nội tiết tố trong thai kỳ có thể dẫn đến những cơn thèm ăn mạnh mẽ và bất thường. Phụ nữ mang thai thường có cảm giác thèm ăn các loại thực phẩm đặc biệt.
- Người có chu kỳ kinh nguyệt: Sự biến đổi hormone trong các giai đoạn khác nhau của chu kỳ kinh nguyệt có thể dẫn đến các cơn thèm ăn, đặc biệt là thèm đồ ngọt hoặc các thực phẩm giàu carbohydrate.
- Người có tiền sử rối loạn ăn uống: Những người từng mắc các rối loạn ăn uống như ăn vô độ (binge eating disorder) hoặc chứng ăn không kiểm soát (bulimia) thường có nguy cơ cao hơn mắc phải cảm giác thèm ăn.
- Người gặp căng thẳng và stress: Căng thẳng và stress có thể gây ra các cơn thèm ăn, thường là thèm các loại thực phẩm chứa nhiều đường, muối hoặc chất béo để cảm thấy thoải mái hơn.
- Người thiếu ngủ: Thiếu ngủ hoặc chất lượng giấc ngủ kém có thể làm rối loạn các hormone điều chỉnh cảm giác đói và no, dẫn đến các cơn thèm ăn.
- Người gặp vấn đề về cảm xúc: Những người có xu hướng ăn uống để giải tỏa cảm xúc, còn gọi là “emotional eating,” thường dễ bị cơn thèm ăn khi cảm thấy buồn, cô đơn, hoặc lo lắng.
- Người thường xuyên tiếp xúc với thực phẩm: Những người làm việc trong ngành thực phẩm hoặc thường xuyên tiếp xúc với các quảng cáo thực phẩm có thể dễ bị kích thích thèm ăn hơn.
- Người có thói quen ăn uống không lành mạnh: Một chế độ ăn uống nghèo nàn về dinh dưỡng, thiếu protein và chất xơ, có thể dẫn đến cảm giác đói và thèm ăn liên tục.
Chẩn đoán hội chứng thèm ăn
Để chẩn đoán hội chứng thèm ăn, bác sĩ sẽ xem xét các triệu chứng của bệnh nhân, thực hiện khám lâm sàng và tiến hành một số xét nghiệm hỗ trợ. Những xét nghiệm này có thể bao gồm xét nghiệm máu để kiểm tra hormone và mức độ dinh dưỡng.
Nếu nghi ngờ con mình mắc hội chứng này, phụ huynh nên thu thập và ghi chép lại các hoạt động và thói quen ăn uống của con để cung cấp thông tin chính xác cho bác sĩ.
Các xét nghiệm di truyền có thể xác định các bất thường liên quan đến hội chứng thèm ăn.
Phòng ngừa và cách điều trị như thế nào
Quản lý và giảm bớt các cơn thèm ăn có thể được thực hiện bằng nhiều phương pháp:
- Giảm stress: Thực hiện các biện pháp giảm stress như thiền, yoga hoặc tham gia các hoạt động giải trí.
- Uống nhiều nước: Giúp cơ thể cảm thấy no lâu hơn và ngăn ngừa cảm giác đói.
- Ngủ đủ giấc: Thiếu ngủ làm tăng cảm giác thèm ăn, do đó cần ngủ đủ giấc để duy trì sự cân bằng của cơ thể.
- Ăn đủ chất đạm: Protein giúp cảm giác no lâu hơn.
- Nhai kẹo cao su: Giúp giảm cảm giác thèm ngọt và mặn.
- Lựa chọn thực phẩm lành mạnh: Thay thế các thực phẩm không lành mạnh bằng các lựa chọn tốt cho sức khỏe hơn như hạt điều, bắp rang, sô cô la đen, trái cây tươi hoặc khô.
- Tập thể dục thường xuyên: Hoạt động thể chất giúp kiểm soát cảm giác đói và thèm ăn.
- Điều chỉnh thói quen ăn uống: Ăn nhiều bữa nhỏ trong ngày để giữ cho lượng đường trong máu ổn định.
Kết luận
Hội chứng thèm ăn là một hiện tượng phổ biến nhưng có thể quản lý được nếu chúng ta áp dụng các biện pháp phòng ngừa và điều trị đúng cách. Việc duy trì một lối sống lành mạnh, giảm stress, ngủ đủ giấc, và lựa chọn thực phẩm phù hợp sẽ giúp chúng ta kiểm soát tốt cảm giác thèm ăn và duy trì sức khỏe tổng thể. Hãy nhớ rằng, mỗi người có thể có những cách khác nhau để đối phó với cơn thèm ăn, và điều quan trọng là tìm ra phương pháp phù hợp nhất với bản thân. Nếu cảm giác thèm ăn ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống hàng ngày, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để có được sự hỗ trợ cần thiết.
