Chấn thương sọ não nặng là gì? Những điều cần biết về bệnh

Triệu chứng

Triệu chứng của chấn thương sọ não có thể xuất hiện ngay sau khi bị va đập mạnh vào đầu, hoặc có thể xuất hiện vào những ngày hoặc tuần sau đó. Các triệu chứng của chấn thương sọ não nặng bao gồm:

• Triệu chứng thể chất
• Mất ý thức từ vài phút đến vài giờ
• Đau đầu dai dẳng hoặc đau đầu trầm trọng hơn
• Lặp đi lặp lại nôn mửa hoặc buồn nôn
• Co giật hoặc co cứng
• Sự giãn nở của một hoặc cả hai mắt
• Chất lỏng trong suốt chảy ra từ mũi hoặc tai
• Không có khả năng đánh thức từ giấc ngủ
• Yếu hoặc tê ở ngón tay và ngón chân
• Mất khả năng phối hợp các hoạt động
• Triệu chứng nhận thức hoặc tinh thần
• Lẫn lộn sâu sắc
• Kích động, chiến đấu hoặc hành vi bất thường khác
• Nói lắp
• Tình trạng hôn mê và các rối loạn ý thức khác

Nguyên nhân

Chấn thương sọ não nặng có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm:
Ngã. Ngã từ giường hoặc leo thang, khi đi xuống cầu thang, trong bồn tắm … là nguyên nhân phổ biến nhất của chấn thương sọ não nói chung, đặc biệt là ở người già và trẻ nhỏ.

• Tai nạn giao thông. Va chạm liên quan đến ô tô, xe máy hoặc xe đạp và người đi bộ là những nguyên nhân phổ biến của chấn thương sọ não.
• Bạo lực. Những vết thương do súng bắn, bạo lực gia đình, lạm dụng trẻ em và các vụ tấn công khác là những nguyên nhân phổ biến trong nhóm này. Hội chứng trẻ bị lắc (Shaken baby syndrome – SBS) là chấn thương sọ não ở trẻ sơ sinh do người lớn rung lắc trẻ rất mạnh.
• Các chấn thương trong thể thao. Chấn thương sọ não có thể do chấn thương từ một số môn thể thao như bóng đá, đấm bốc, bóng đá, bóng chày, trượt ván, khúc côn cầu và các môn thể thao tác động mạnh hoặc mang tính đối kháng khác. Đây là đặc biệt phổ biến ở tuổi thanh thiếu niên dẫn đến chấn thương sọ não.
• Vụ nổ và các thương tích chiến đấu khác. Vụ nổ là một nguyên nhân phổ biến của chấn thương sọ não ở các nhân viên quân sự đang hoạt động. Mặc dù thiệt hại xảy ra chưa được hiểu rõ, nhiều nhà nghiên cứu tin rằng sóng áp lực đi qua não làm gián đoạn đáng kể chức năng não.
• Chấn thương sọ não cũng là kết quả của những vết thương xuyên thấu, những cú đánh mạnh vào đầu bằng mảnh đạn hoặc mảnh vụn, và ngã hoặc va chạm cơ thể với các vật thể sau vụ nổ.

Đối tượng nguy cơ

Những người có nguy cơ chấn thương sọ não cao nhất bao gồm:

• Trẻ em, đặc biệt là trẻ sơ sinh đến 4 tuổi
• Thanh niên, đặc biệt là những người trong độ tuổi từ 15 đến 24 tuổi
• Người lớn từ 60 tuổi trở lên
• Nam giới ở mọi lứa tuổi

Chẩn đoán

Cách chẩn đoán chấn thương sọ não

Với người bệnh bị té ngã, có va đập ở vùng đầu, tốt nhất nên đến bệnh viện càng sớm càng tốt để được chẩn đoán chính xác xem có bị chấn thương sọ não hay không và nếu có thì mức độ nghiêm trọng ra sao.

Đặc biệt, nên đến bệnh viện khẩn cấp trong trường hợp người bị chấn thương có các triệu chứng như: lú lẫn hoặc mất trí nhớ, giãn đồng tử, hôn mê, mất ý thức, buồn nôn, ói mửa, động kinh, co giật, đau đầu dữ dội,…

Với người bệnh còn tỉnh táo, chưa rơi vào trạng thái hôn mê bất tỉnh thì bác sĩ sẽ thực hiện khám cho bạn và hỏi về các triệu chứng, tình trạng sức khỏe hiện tại của bạn cũng như bạn bị thương như thế nào.

Song song đó, bác sĩ cũng có thể chỉ định thực hiện một số cận lâm sàng sọ não như:

• Chụp chiếu: Chụp CT (cắt lớp vi tính) hoặc MRI (cộng hưởng từ) để kiểm tra xem có bị chảy máu não và sưng não hay không. Chụp CT thường được ứng dụng để chẩn đoán chấn thương sọ não. Trong khi đó, chụp cộng hưởng từ (MRI) không thường được sử dụng cho chấn thương đầu cấp tính vì việc thực hiện chụp MRI mất nhiều thời gian hơn so với chụp CT, rất khó vận chuyển một bệnh nhân bị thương nặng từ phòng cấp cứu đến máy chụp MRI. Tuy nhiên, khi bệnh nhân đã ổn định, chụp MRI có thể hỗ trợ phát hiện các tổn thương không được phát hiện khi chụp CT.
• Kiểm tra đánh giá thần kinh: Sử dụng Thang điểm Glasgow (GCS) để đánh giá tình trạng hôn mê và suy giảm ý thức của người bệnh. Thực hiện kiểm tra trí nhớ, tư duy, chức năng vận động (thăng bằng, phản xạ và phối hợp) và các chức năng cảm giác (thính giác và thị giác) của người bệnh.

Phòng ngừa bệnh

Những người có nguy cơ cao bị chấn thương sọ não có thể thực hiện các biện pháp phòng ngừa an toàn để giúp bảo vệ chính mình. 

• Tập thể dục thường xuyên để duy trì và cải thiện sức mạnh và sự cân bằng.
• Đội mũ bảo hiểm đúng quy cách khi đi xe máy hoặc mang thiết bị bảo vệ đầu phù hợp với các môn thể thao tiếp xúc và các hoạt động giải trí, chẳng hạn như đi xe đạp, leo núi…
• Cải thiện sự an toàn trong nhà cho người cao tuổi bằng cách loại bỏ nền nhà trơn trượt và các vật liệu nguy hiểm khi ngã khác và lắp các thanh vịn.
• Làm cho ngôi nhà trở nên an toàn với trẻ em với cổng cầu thang, thanh chắn giường, tấm bảo vệ cửa sổ và neo đồ nội thất.
• Sử dụng dây an toàn, điều chỉnh tựa đầu đúng cách và sử dụng ghế ô tô đúng cách.

Điều trị chấn thương sọ não nặng

• Điều trị chấn thương sọ não nặng thường liên quan đến tăng áp lực trong sọ, một nguy cơ có thể dẫn đến tử vong. Như vậy phải áp dụng nhiều phương pháp làm cho đại não và tiểu não mềm mại, có nghĩa là làm cho áp lực trong sọ trở về giới hạn bình thường.
• Phương pháp hiệu quả nhất là loại bỏ khối máu tụ trong sọ hoặc dẫn lưu dịch não tủy hoặc mở rộng hộp sọ để giải áp. Điều quan trọng là phải duy trì áp lực trong sọ dưới 15mmHg (theo Marshall, 1980); còn theo tác giả Miller, 1981 cho rằng tỉ lệ tử vong cao khi áp lực trong sọ vượt quá 20mmHg.
• Điều quan trọng là phải cân bằng áp lực trong sọ và đảm bảo được áp lực tưới máu não luôn > 70mmHg cũng như phối hợp với nhiều phương pháp khác để bảo vệ bộ não. Thời gian vàng là một tiêu chuẩn cấp thiết không phải để cứu sống người bị chấn thương sọ não mà còn làm cho chất lượng sống luôn được tốt hơn.

Điều trị nội khoa

• Giảm áp lực trong sọ
• Giữ thông số tưới máu não luôn bình thường > 70 mmHg
• Gây ngủ bằng Barbiturate hoặc Propofol
• Dung dịch ưu trương: Manitol 20%
• Liệu pháp hạ thân nhiệt
• Tăng thông khí
• Giữ ổn định huyết áp

Điều trị ngoại khoa

• Mở rộng sọ giải áp
• Loại bỏ máu tụ trong sọ nếu có chỉ định
• Dẫn lưu dịch não tủy ra ngoài
• Làm sạch vết thương sọ não
• Phẫu thuật lún sọ hở hoặc kín

Kết luận

Chấn thương sọ não nặng là một tình trạng nguy hiểm, nhưng việc hiểu rõ về nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị có thể giúp giảm thiểu nguy cơ và bảo vệ sức khỏe. Hãy luôn đảm bảo an toàn khi tham gia các hoạt động có nguy cơ cao, đội mũ bảo hiểm và sử dụng các thiết bị bảo vệ phù hợp. Nếu gặp phải chấn thương, đừng ngần ngại tìm kiếm sự trợ giúp y tế kịp thời. Việc chăm sóc và theo dõi sức khỏe sau chấn thương cũng rất quan trọng để ngăn ngừa các biến chứng. Chúc bạn và gia đình luôn khỏe mạnh, an toàn trong mọi hoạt động hàng ngày. Nếu có bất kỳ thắc mắc nào, hãy liên hệ với bác sĩ để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời.